Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 272
270
Middelnedertyske låneord
c. 1500), men ellers især i religiøs litteratur og lignende. Formen krank-
leikr forekommer bl.a. i SvEirsp 436 (kapiteloverskrift; hskr. c. 1300-
1325) og PBpB 310 (hskr. c. 1350). - krenkja vb. ‘fornærme; vanære’
(2): krænkia ædr asaka DI 4:385, [1429] (JE kop.); kiærdr nie kreinktr
DI 5:538, 1469 > 1707. Gno. d.s. (DN 4:295, 1354 ‘formindske’), gida.
krænkje, fsv. krænkia; < mnty. krenken ‘svække’. Den yngre betydning
‘fornærme’ stammer antagelig fra højtysk (ÅBM, Hq.). Et muligt ældre
belæg end det fra 1429 forekommer i et brev som skal være fra 1418
(DI 6:41, 1418 > c. 1600-1625), men som evt. er forfalsket, jf. udgaven
s. 40-41. Ordet forekommer i rimur fra tidligt 1400-tal, GeSraunir (hskr.
c. 1480-1490; jf. Olafur Halldorsson 1968:xvi). - okrenktr adj.
(perf.part.) ‘ukrænket, usvækket’ (1): ath okreinktum heidrmins biskups
DI 4:609, 1440 > 1471. Gida. ukrænketh, fsv. okrænkter, belæg fra norsk
er ikke fundet i materialet til nærværende arbejde (jf. dog oforkrenkt i
DN 4:621, 1431 og wforkrenkt i DN 9:493, 1524).
krona vb. ‘krone’ (1): er pu uart kronadr DI 2:253, 1285 > c. 1400
(pavebrev, oversat fra latin). Mno. d.s. (DN 6:560, 1449), gida. krone,
fsv. krona; < mnty. kronen < lat. coronåre. Se ÅBM u. kruna f., NÅN u.
krone f. og vb., Hq. u. krona. Ordet bruges om kong Erik Magnusson
(Præstehader) (kg. 1280-1299). - Mere almindelig er formen koronadr
{koronadr), fx DI 1:635, [1263] > c. 1500; gno. DN 5:14, 1285,
perf.part. til vb. korona {korona) ‘krone’, dannet til det gamle låneord
korona f. som vel er lånt uden mellemled fra lat. corona; det er brugt om
kongerne Håkon IV (kg. 1217-1263), Magnus Lagabøter (kg. 1263-
1280) og Håkon V (kg. 1299-1319).
kruna f. 1) ‘krone, kongemagt’ (8): mille krununnar ok kirkiunnar
DI 3:121, 1358 > c. 1490; 2) i bet. ‘tonsur’ i en ærkebispestatut: Skegg
sitt ok krunu DI 2:532, [1323-1348] > c. 1363 (æbpst.).350 Gno. d.s.
{Christkirkia er kallazst matte kruna oc prydi pessa landz DN 7:140,
1328; vndir krununa till æfvenleghrar eighnar DN 10:45, 1345), gida.
krune, krone, fsv. kruna, krona; < mnty. krune < lat. corona ifølge ÅBM,
Hq. O-formerne i østnordisk (og i islandsk sandsynligvis i førnævnte be-
læg på perf.part. kronadr) stammer fra sideformen mnty. krone. ONP
har c. 60 belæg på ordet i bet. 1 og c. 15 i bet. 2. -Æ.b.: i bet. 1 fx i OHI
821 (hskr. c. 1400-1425), HåkEirsp 633 (hskr. c. 1300-1325). I bet. 2 fx
i GrgKon121 (hskr. c. 1250), Stu'K 269 (hskr. c. 1350-1370); i denne be-
350 Samme ordlyd i en bispestatut fra 1345 (DI 2:804).