Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 279
Materialet
277
gudspjallalektari ‘bogbord til evangelierne’ (1): gudzspiaUa leetara
(akk.) DI 4:169, 1397 > 1598 (inv.). - handlektari ‘boghylde’ (1):
hanndlektara fastann vid alltari DI 4:172, 1397 > 1600-t. (inv.). - lekt-
aradukr m. ‘dug på lektari' (5): lectaradvk (akk.) DI 2:635, [1327] >
1601 (inv.). - lektarastoll m. = lektari (1): leetara: stoll DI 2:261,
[1286] > 1601 (inv.). - lektaratjald n. = lektaradukr (1): læctara tialld
DI 1:402, [c. 1220] > 1601 (inv.). - Se Falk (1919:225-226).
lén n. ‘ombud, fuldmagt’ (2): at formenn heilagrar kirkiu [...] kalliz
fat len af leikmonnum hallda DI 2:588, 1326 > c. 1320-1340 (bpst.);
omtr. samme ordlyd står i ærkebiskop Jons statut fra 1280 (DI 2:184,
1280 > c. 1360-1400); ifølge Årna saga biskups blev dele af statutten
læst op på Al [ting i 1281 hvilket kan tyde på at den enten allerede var
blevet oversat fra latin, eller at dens originale sprogform var norsk. Gno.
d.s. (pa en [sic] ek hafde len herra Arna i hardangre DN 21:13, 1315-
1316), gida. læn (Jyske lov), fsv. læn\ < mnty. len (ÅBM, NÅN, Hq.).355
Ordet er almindeligt og ret gammelt, forekommer fx i SnE 23 (hskr.
c. 1300-1350), Sv 89 (hskr. c. 1300), Mork 369 (c. 1275) og OT1 243
(hskr. c. 1350-1375), og skal muligvis betragtes som et lån fra oldsak-
sisk/gammelnedertysk. - lénsbiskup m. (1) hører sandsynligvis til her
(snarere end at dets førstedel er dannet til verbet léna, se nedenfor): hréf
biskups Matthesar [sic], er på var lénsbiskup heilagrar Skålholtskirkju
DI 6:270, 1480 > c. 1700-1730. Angående betydningen, så ser det ud til
at Mattheus (biskop på Holar 1458-1460) har været stedfortræder for bi-
skop Marcellus i Skålholt (han var biskop proforma 1448-1462, men
kom aldrig til Island) og har fået overdraget bispedømmet som en slags
len af ham. - lénsmaår m. ‘lensmand’ (2): edur liensmann j landinu
DI 9:15, 1375 > c. 1600-1625 (vedtægt om Islands rettigheder);356 eing-
ah liensmann DI 10:53, 1496 > c. 1706 (vedtægt om Islands rettighe-
der).357 Gno. d.s. (DN 3:27, 1290), gida. lænsman, fsv. lænsman-, mnty.
le nman. Forekommer især i lovreformer fra kongen (fx DI 2:197,
DI 2:368, DI 2:419).
léna vb. ‘låne’ (2): lænt ti hann abota [...] hundradh saums DI 4:426,
1430 (JE kop.); astridr [...] læntti jnsigli thomas IslDipl 278, 1431 (JE).
Gno. d.s. (at han skulde lene honum hws DN 1:309, 1398), gida. læne,
355 Sål. ifølge alle gængse etymologiske ordbøger.
356 Såkaldt Åmesingaskrå. Jf. op.cit.:16 (anden afskrift) og DI 2 nr. 189 s. 357.
357 Såkaldt ÅshildarmyrarsamJjykkt. Jf. DI 7 nr. 359 s. 323 (afskrift fra c. 1620).