Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 285
Materialet
283
dre tekster, fx Bår5158x 6 (hskr. c. 1650), Tristlx 76 (hskr. fra 1600-tal-
let), f>BpC4 391 (hskr. 1654) samt i nogle riddersagaer og ævintyr.
meiripartr -» partr
mektugr adj. 1) ‘i stand til’ (2): mægtughr at ganga til Romam
DI 4:457, 1431 (JE kop.); sem hann er megtvgur til DI 6:71, 1476; 2)
‘gyldig, ved magt’ (1): hallda pat href megttugtt DI 6:151, 1478. Mno.
d.s. (mæktugha f. DN 3:357, 1388), gida. mæktigh, mæktugh, fsv.
mæktogher, maktogher, < mnty. mechtich (ÅBM, NÅN, Hq.). Afløser
ældre ord, bl.a. det etymologisk beslægtede måttugr, se fx RauS4 676
hvor et håndskrift har maktvgvm (c. 1400-1425) og et andet mektugum
(c. 1450-1500) mod hovedtekstens mattugum (c. 1320-1340). - Æ.b.:
MarS 283 (hskr. c. 1325-1375), Jons saga helga (Bps. 1:241, hskr. fra
1600-tallet). Forekommer ligeledes fx i helgendigte fra 1300-tallet
(Skjd. A, 2:483, 534). - allsmektugr adj. ‘almægtig’ (om Gud) (2):
allsmektugr gud DI 7:241, [1495] > c. 1750-1800 (skriftemål); allsmekt-
igr samme bet. (1): allsmecktigum Gude DI 7:491, 1500 > 1697;
allmektugr samme bet. (1): allmektvgvm gvdi DI 7:536, [1500] (privat-
brev). Mno. allsmektugr (allzmectugste DN 18:148, 1497, norsk-dansk
sprogform), jf. mæktuligha (DN 3:357, 1388),364 gida. almæktugh, fsv.
alzmæktogher, < mnty. almechtich eller muligvis dannet til det fra mid-
delnedertysk stammende mektugr efter mønster fra det hjemlige almått-
ugr (vel en oversættelse af lat. omnipotens). — Et muligt æ.b.: EncH727x
222 (hskr. 1594), allsmektugr. - fullmektugr adj. ‘med fuldmagt; gyl-
dig’ (7): og svo fvllmegttvgtt hallda DI 4:648, 1443 > 1600-t. Mno. d.s.
(fulmæktugh f. DN 3:357, 1388), gida. fulmæktugh, -igh, fsv. fulmækt-
ogher, -igher, < mnty. vulmechtich (AJ, WN),365 en afledning til mnty.
vulmacht som er en oversættelse af lat. plenipotentia (Hq.).
mella f. ‘malle, metalbøjle; låsklap’ (1): kirkiulcas oc er ein mellah ca
DI 4:715, 1448 > c. 1600 (kirkeoverrækkelse). Gida. malje ‘lille bøjle
eller ring’, ænysv. mal ja (1612), jf. fsv. maliokraghi ‘panserkrave’,
fsv./gno. maliotygh ‘panserdragt sammensat af ringe’ (SD 4:710 &
364 I et norsk brev fra c. 1170-1194, bevaret i en apograf (Å.M.) fra c. 1700 af en vidisse
af brevet, fra 1324, forekommer ordformen almectige: saa er thette riffuer wider, tha lig-
ge hann wid band almectige gudtz och hin hillige Suniue DN 8:6. Brevets sprogform viser
imidlertid at det må være blevet opdateret i vidissen, og ordformen skal derfor betragtes
som en 1300-tals-form (daniseret) eller yngre.
365 Ifølge NÅN fra mhty. vulmechtich.