Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 311
Materialet
309
gida. rættere og oldnord. réttari, “‘dommer’, afledn. på -ari [...]. I be-
tydn. vel påvirket af mnty. richter". F&T betragter bet. ‘dømme’ i sen
oldnord. rétta som lånt fra mnty. richten og det samme gør fx Simensen
(1995:67). Hq. nævner ordet, men udtaler sig ikke om en mulig frem-
med indflydelse. Ordet nævnes ikke af ÅBM, de Vries eller AJ.
réttfangadr —> fanga
réttferdugr —> ferdugr
réttugheit n.pl. ‘rettighed’ (2): hefir [...] porleifur hiornsson alltijd
stutt ok styrkt kongsins Riett ok Riettugheit DI 6:287, 1480; epter mins
herra pauans brefi og hans nad og riettugheit [o: paven] hefur vtgefit
DI 7:245, 1495 > 1497 (testamente). Gno. d.s. (rettighæit DN 2:261,
1353), gida. rættughet, rættighet, fsv. rættoghet, rættighet (Sdw.); <
mnty. rechticheit (NÅN, WN).
reyfa vb. ‘røve’ (4): duggarar oc fiskar ar sæm reyfat haf ua oc ofridh
giortt IslDipl 215, 1419 (JE);408 reyfar eda ræner heilaug klaustur
DI 5:485, [1467] (privatbrev). Gno. d.s. (ræfuat perf.part., NGL2:47409),
gida. røve (i Jyske lov), fsv. røva. Betydningslån? Ordet er vel nordisk
(sål. Hq. om sv. rova: “val inhemskt”, se også NÅN, ÅBM), men bet.
‘røve, plyndre’ er muligvis lånt fra middelnedertysk, jf. mnty. roven,
heroven (herdven ÅBM, de Vries) ‘plyndre’ (se ÅBM, de Vries, NÅN
m.fl.; jf. L&B u. berdven). Den ældre betydning er da ‘gennembore;
rive, plukke’, på hvilken F har nogle få belæg. F&T diskuterer ordet un-
der rov der karakteriseres som “entlehnt aus mnd. rof" (jf. NÅN og Hq.
u. rov), men i diskussionen som følger synes røve og afledninger deraf at
betragtes som hjemlige. SAOB mener, som de fleste andre, at bet. ‘røve,
plyndre’ etc. i de nordiske sprog kan bero på et lån fra middelnedertysk
og fortsætter tilmed: “i sv. (o. dan.) kan hela ordet mojl. vara en ombild-
ning av (det från mit. lånade) [fsv.] rova [‘rova 1. med våld ta (ngt av 1.
ifrån ngn)’], v., gm anslutning till (de sannol. från mit. lånade) rovare o.
ROVeri” (SAOB R 4614-4615). ÅBM antyder det samme om islandsk
når han skriver at “So. er lfkl. to. i [lessari merk. e5a hefur a.m.k. sætt
407 [...] setja fjar réttara yfir svd mgrg herud, sem hann gefr til valdz, ok heita peir hersar
eda lendir menn i danskri tungu, en greifar i Saxlandi, en barunar t Englandi; peir skolu
ok vera réttir domarar ok réttir landvarnar-menn yfir pvi riki (Finnur Jonsson 1900:124).
- F anfører dette belæg dog under bet. ‘Retfærdighedens Haandhæver’.
408 Hyldingsbrev til kong Erik af Pommern, skrevet på et blandingssprog, se s. 58-59.
405 Landvæmsbolk; en ændring i håndskriftet Oslo UB 317 (norsk, 1300-tallet) fra ældre
heriat. - Ordformen røve forekommer i breve udstedt i Norge i 1500-tallet, fx DN 12:242,
1502: her Knud [...] røffuede och togh hannom hans godz.