Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 313
Materialet
311
issens radh DN 6:526, 1446), gida. riksrath, fsv. rikesins radh (1396,
Sdw. 2:237), rikesråd (1524). Bet. ‘rådsforsamling’ i ordets (ordforbin-
delsens) andetled, råd, stammer fra mnty. eller mhty. råt ‘råd, rådsfor-
samling; medlem af et råd’ (se fx Hq., F&T, AJ). I denne betydning fo-
rekommer råd nogle gange i lovreformer fra kongen, fx DI 2:645, 1329
> c. 1350-1400, DI 2:765, 1342 > c. 1363, men ikke i diplomerne. Et be-
læg på råd i et brev fra slutningen af 1400-tallet har sandsynligvis den
hjemlige bet. ‘råd, plan’: eg heft [...] gefit pale jonsyne er bauduar loft-
son oforsynio j hel slå frid [...] firir mer og ollum minvm Rådum DI
7:217, 1494.414
rim n. ‘(sang)noder’ (2): capitularia. ij. ad ordo. oc rijm medur
DI 2:466, 1318-c. 1400 > 1639 (inv.); psalltare godur oc annarforn oc er
rim med odrum DI 5:309, 1461-1510 (inv.).415 Gno./mno. d.s. (‘rimet digt’
BarlA 125, 131; eith thyzst riim samme bet. DN 5:451, 1434), gida. rim,
fsv. rim; < mnty. rim, sandsynligvis gennem ofra. rime < lat. rhithmus (<
græsk) ifølge ÅBM og de Vries - som dog udtrykker et vist forbehold: “<
mnd. rim < afrz. rime < lat. rhithmus [... ] oder nur semantischer einfluss?”
(s. 446); med det sidste antydes antagelig en mulig betydningspåvirkning
fra det middelnedertyske ord på det homonyme rim n. ‘beregning; kalen-
der, kalenderkalkulering’ (hjemligt ifølge de Vries, lån fra oe. rim ‘tids-
regning’ ifølge ÅBM). Også Hq. og NÅN går ud fra at rim ‘rim’ i dansk og
svensk er lånt fra middelnedertysk, men stiller sig tvivlende over for en
videre oldfransk/latinsk oprindelse og vil hellere identificere ordet med
ohty. rim ‘række, tal’, oe. rim ‘tal’, vnord. rim ‘regning, beregning’ (se
NÅN:346, Hq.:836; jf. også F&T:900). - n'mlauss adj. ‘uden noder’ (1);
salltariforn rimlaus DI 6:333, [c. 1480] >1601 (inv.).
Anmærkning: rim n. i bet. ‘regning, beregning; kalender, kalenderkalkule-
ring’ etc. anses her (efter ÅBM) for at stamme fra oe. rim. Ordet og sam-
mensætninger med det forekommer i de ældste islandske håndskrifter:
rim, rimspillir, rimspillisvetr, rimtal (LL); i norsk fx i sammensætningen
stjQrnurimsmeistari ‘astronom’ i Barlaams saga ok Josafats (BarlA 177,
hskr. c. 1275). I det her undersøgte materiale fx i en måldagi fra kirken i
Hruni 1331 {rijm. ij DI 2:665, 1331 > 1601) og igen 1397 (DI 4:43, 1397
> 1600-t.).
414 Brevet er udstedt af den danske eller norske statholder Pétur Trulsson.
415 Jf. et eksempel fra 1504: ad taka til sin pillt [...] og læra hann tes og saung. skrifog rijm.
og padfleira sem honum er naudsynligt ad kunna suo ad hann megi vigiazt prestr DI 7:715.