Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 318
316
Middelnedertyske låneord
skarlat n. ‘en art skarlagenrødt stof’ (1): ij stackar med skarlat
DI 4:684, [1446] > c. 1600. Gno. d.s. (Streng 112; DN 5:64, 1323), fsv.
skarlet, ænysv. skarlat; < mnty. scharlot (L&B; scharlåt ÅBM, de
Vries) eller me. scarlat < ofra. escarlat < miat. scarlåtum (< persisk), jf.
ÅBM, de Vries; Hq. tager ikke stilling til hvilket sprog der er kilden til
ordet i de nordiske sprog. Ordet synes ikke at forekomme i gammel-
dansk. - Skarlat er ældre og almindeligere end skarlak. ONP har over 10
belæg, bl.a. fra Laxd 75 (hskr. c. 1330-1370) samt en del belæg på sam-
mensætningerne skarlatsbunadr, -kåpa, -klædi, -mottull og -skikkja.
ske vb. ‘ske’ (c. 20): par af hefur opt mykil ohæfa skied DI 9:10,
[1319] > c. 1580-1635 (brev fra islandske bønder til kongen); Skær pad
IslDipl 362, 1443 (se note ved bihof)', kynne ok ath skie DI 5:711, 1473.
Mno. d.s. (skede præt. DN 6:362, 1385), gida. ske (Flensborg Stadsret),
fsv. ske\ < mnty. schén (ÅBM, NÅN, Hq.). Det ældste af ovennævnte is-
landske belæg er mistænkeligt både på grund af dets alder og dokumen-
tets usikre overlevering (det er ikke bevaret i diplomatariske afskrif-
ter);426 ordet forekommer ikke igen i skriftlige kilder før sent på 1300-
tallet, og sikre islandske belæg er ikke fundet i diplomerne før end 1473.
Den mulighed at ordet er lånt to gange, kan dog ikke udelukkes. - Æ.b.:
Gibb 77 og 97 (hskr. c. 1400; formen er skiæ i begge tilfælde); i de æld-
ste rimur bl.a. i Kroka-Refs rimur 7,4.427
Anmærkning: Ordformen malskg i ovennævnte brev fra 1443: ok mal ske
icke enn er komed til hennar upphelldis (IslDipl 361), må nok tolkes som
svarende til yngre isl. maske < da. måske, efter mnty. mach schén, trods
en uforklarlig forekomst af / i ordet.
skenkja (uppskenkja) vb. ‘skænke’ (1): mini heilags olafs kongs er
her uppskeinkt ok in borit Form671 153, c. 1320-1340 (jf. DI 2:329).
DI 2:329 har en meget fejlagtig gengivelse af teksten. Ordet er ikke be-
lagt i egentlige diplomtekster. Jf. en bryllupsformular i et håndskrift fra
c. 1540: Minne er pvi vp skeingt ad [...] FormBrub1 166. Gno. d.s. (SvR
426 Det må dog påpeges at ordet også forekommer i en anden afskrift af samme brev, se
DI 2:491.
427 Pålmi Pålsson (1883:98). Kroka-Refs rimur er digtet efter Kroka-Refs saga som er
blandt de yngste af islændingesagaeme, sandsynligvis fra 1300-tallets anden halvdel (IB
2:157, Vésteinn Olason). Rtmur’ne kan med gode argumenter dateres til 1388 eller lidt se-
nere (Pålmi Pålsson 1883:xxii, 98). Se nærmere VeturliSi Oskarsson (1997-1998 og 1999).