Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 319
Materialet
317
2, Kgs 99), gida. skænkje, fsv. skænkiæ, < mnty. schenken (ÅBM, NÅN,
Hq.). - Ordet er relativt tidligt og bør måske betragtes som et lån fra
gammelnedertysk; det forekommer fx i Egils saga (Eg 264, hskr. c.
1330-1370) og Snorres Edda (Håttatal, strofe 91).
skikka vb. ‘bestemme’ (3): ef Gud vill svo skijcka edur skipta
DI 7:231, 1494 > c. 1700. Mno. d.s. (DI 5:421, 1430428), gida. skikke,
fsv. skikka; < mnty. schicken ‘ordne, indrette; sende’ (ÅBM, NÅN, Hq.).
Et belæg på perf.part. tilskikkadr står i et tvivlsomt brev (måske forfal-
sket?) som skal være fra 1475, bevaret i en afskrift fra c. 1850
(DI 5:794). - Ordet forekommer i nogle tekster fra 1300-1400-tallet,
men kun i unge afskrifter; fx Ån 335 (v.l., hskr. fra 1600-tallet; i hoved-
håndskriftet, c. 1450-1475, står skyl Ida), Håvx 20 (hskr. fra 1600-tallet),
Gibbx 75 (hskr. c. 1700), Encn727x 222 (hskr. 1594). - skikkan, skikk-
un f. ‘bestemmelse, ordre’ (3): um sina skilgetning edur adra skickan
sem med fy lger og fat kongsins bref jne helldur DI 7:392, 1499; gerdi
adra skikkun å DI 6:270, 1480 > c. 1700-1730. Verbalsubstantiv til
skikka. Ordet forekommer også i en lovreform fra 1383 (DI 3:370, 1383
> c. 1700); den tilsvarende norske tekst (DI 3:368) har ikke samme ord-
lyd. Mno. d.s. (jf. DI 14:209, 1515), fsv. skikkan.
skipherra m. ‘kaptajn’ (1): klauus iut sem var ydar skipherra
DI 5:614, 1471.429 Ænyda. skib(s)herre, fsv. skiphærra; i norske breve
fra anden halvdel af 1400-tallet og senere forekommer skipper (m.fl.)
som titel, fx skipper Marthen DN 3:634, 1465 (om en mand fra Fris-
land); også i et brev på norsk, udstedt på Orknøeme 1426 eller før: skip-
per Thomes Brwn (DN 2:514) - i det tilfælde snarest lånt fra engelsk.
Skipherra er formelt set en sammensætning af skip og herra (< osax.
herro, jf. ÅBM; se ClVigf:259 med hensyn til en kort redegørelse for
brug af ordet herra). Sandsynligvis er ordet dog ikke dannet i islandsk,
men lånt fra mellemnorsk eller gammeldansk hvor det er påvirket af (el-
ler muligvis lånt fra?) mnty. schiphére, schipper(e) ‘skibsfører’. (Se
ÅBM, AJ, de Vries, WN). - Æ.b.: i tekster fra 1300-tallet, fx MarE 645
(hskr. c. 1450-1500), JJ (Postola sogur s. 689).
428 Fritzners eksempel på skikkadr fra Konungs skuggsjå er fra en ung afskrift; i hånd-
skriftet AM 243 a fol. (c. 1450-1475, isl.) står skipadr (KgsA 126).
429 Ordet forekommer også i lovreformen Langaréttarbot, udstedt i København 1450 (be-
varet i en vidisse udstedt på Holar i Hjaltadal 1543): pa hefur skipherrann fyrirgiort skip
oc goz DI 5:67 (en del af teksten er også trykt i DN 20 som nr. 865). Langaréttarbot disku-
teres kort s. 56 ovenfor.