Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 320
318
Middelnedertyske låneord
skogarpartr —> partr
skraddari m. ‘skrædder’ (tilnavn) (1): fesser menn vtlensker [...]
Herman mylnar mattheus hening skraddaRe og didrek byring DI 6:517,
1484. Gno. d.s. (Hænzi skraddare DN 3:43, 1296), gida. skræddere,
skræddær, fsv. skræddare-, < mnty. schråder(e) (ABM, de Vries, F&T; jf.
NÅN, Hq.). Ifølge ordbøgerne er ordet ikke belagt med rodvokalen e (é)
i middelnedertysk. Både NÅN og Hq. anfører ofris. skredere som en al-
ternativ kilde til ordene i østnordisk; Ahlsson (1987:42) mener dog at et
lån derfra er højst usandsynligt. ONP har kun ovennævnte belæg fra is-
landsk før 1500 samt tre fra 1500-tallet, alle på ordformen skraddari-,
også OH har kun belæg på denne ordform fra islandsk efter 1540. 1 æl-
dre norsk forekommer både skraddare og skreddare (skræddare), den
førstnævnte ordform synes at være den ældste og forekommer i breve
fra slutningen af 1200-tallet til 1423 (DN 3:43; 11:25; 9:143; 1:407;
5:394), den sidstnævnte derimod først i breve fra efter midten af 1400-
tallet (DN 5:563; 11:213; 14:183; 16:404; 16:259 (æ); 6:665 (æ)) og kan
genspejle påvirkning eller nylån fra østnordisk. - skraddaracesur
m./f./n. sandsynligvis ‘skræddersaks’ (1): skuiaraknifuar prir med holk-
um. skraddara cesur hanndklæde fiogur IslDipl 53, 1374 (inv.). Dannet
til skraddari og fremmedordet cesur som sandsynligvis er af samme op-
rindelse som me. sisoures ‘saks’ < ofra. cisoires < miat. cisoria (sen lat.
cisorium ‘beskærekniv’, dannet til lat. caedere ‘skære’).
skuldugr, skyldugr adj. 1) ‘i gæld til nogen’: sem gutthormr [...]
vard mer skulldughr IslDipl 76, 1385; sem hann var oss skylldugr Isl-
Dipl 26, 1352; 2) ‘være pligtig (mod nogen / til noget)’: suara edr sekta
hann qtte skiulldugur at uerda uid kongdominn DI 6:344, 1481. Dannet
til skuld, skyld, skylda f. ‘skyld; forpligtelse’ (ÅBM). I alt 15 belæg er
registreret (1352-1446). Gno. skyldugr (DN 2:14, 1276 ‘pligtig’; DN
7:170, 1338 ‘skyldig’). De østnordiske modsvarigheder, gida. skyldugh,
-igh, skuldigh ‘i gæld til nogen’, ‘skyldig’, ‘forpligtet, pligtig’ (K) og
fsv. skyldogher samme bet. (Sdw.) er påvirket af mnty. schuldich, ty.
schuldig (NÅN, Hq., F&T). Hvad de islandske ordformer angår, så er
norsk/dansk indflydelse sandsynlig, enten i betydningen eller i hvert
fald som en medbestemmende faktor for ordformernes øgede frekvens.
Adj. skyldr ‘beslægtet; forpligtet; skyldig’ m.m. er ældre og mere fre-
kvent end skuldugr/skyldugr (se F, Lex. poet.), men de sidstnævnte for-
mer blev efterhånden almindelige efter midten af 1300-tallet. ONP har
omkr. 15-20 belæg på bet. ‘i gæld til nogen’ (muligvis ‘skyldig’), de fle-