Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 322
320
Middelnedertyske låneord
smeltr adj. (perf.part.) ‘emaljeret’ (8): smelltan kross DI 1:597,
[1259] >1601 (inv.); Rodukrossa. iiij. oc einn er smellt j DI 2:427, 1318-
c. 1400 > 1639 (inv.). Gno. d.s. (DN 15:11, 1321-1323). Jf. gida. smælte
vb. ‘smelte’, fsv. srnælta vb. ‘smelte’. I hvert fald i bet. ‘emaljere, dække
med emalje og indfatte metalpynt i’ stammer vb. smelta fra middelne-
dertysk (ÅBM, NÅN; jf. også Hq. om fsv. smælta intrans, vb.) eller
gammelnedertysk/oldsaksisk. I en anden betydning forekommer smeltr i
1100-tals-digtet Kråkumål: blade smelltr ‘blodbestænkt’ (Skjd. A,
1:644), men denne er så fjern fra bet. ‘emaljeret’ at ordet i den sidst-
nævnte betydning nok bør betragtes som et egentligt låneord. - De be-
læg der er excerperet (fra maldagar 1259-1374),430 har altid med et
emaljeret kors at gøre, undtagen én gang hvor det drejer sig om emaljere-
de vaskefade: munnlaughar. prennar. smelltar IslDipl 52, 1374 (Holar).
ONP har c. 30 belæg på ordet, deraf 13 fra islandske diplomer. De øvrige
er fra forskellige tekster af hvilke nogle er temmelig gamle, fx et fra Olåfs
saga helga: bitvllinn var settr smelltum oc [sic] steinvm oc gylltr (OH 30,
hskr. c. 1250-1300). - osmeltr adj. ‘ikke emaljeret’ (1): ij. krossar smell-
ter. oc einn vsmelltr DI 3:651, [c. 1400] (liste over en kirkes ejendom-
me). Gno. d.s. (DN 15:11, 1321-1323). - smeltakross m. ‘emaljeret
kors’ (5). Forekommer i den del af Reykjaholtsmåldagi som er skrevet
mellem 1224 og 1241, MåldReyk3 19.17, samt i flere maldagar.
Anmærkning: Subst. smelt er ikke belagt i de undersøgte tekster, og det er
i øvrigt sjældent i oldislandsk, forekommer dog fx i Hkrlllx 313 (hskr.
c. 1675-1700) og OH 67 (hskr. c. 1250-1300). Fsv. smælt n. ‘emalje’; <
mnty. smelt (ÅBM, NÅN, Hq. u. emal]). Jf. ænysv. smalt ‘koboltglas; blå
farve af samme materiale’ og smalts ‘blå farve af koboltglas’, ænyda.
smalt ‘lyseblåt farvestof’; < ty. schmalte (Hq.).
sonn (son) m. ‘samtykke, forlig, forsoning’ (2): wtan sonss edr sama
DI 5:518, 1469; giora par nockurn son edur sama upp ca DI 6:599, 1487
> apogr. Gida. sone (K; Marquardsen 1908:432), fsv. sona f., sone m.
Alle ordene stammer sandsynligvis fra mnty. son m., sone f. (L&B), se
NÅN, Hq.; jf. også Hofler (1932:14). Ordet er sjældent og kun belagt i
oblik kasus i faste ordforbindelser som de ovennævnte (OH har eksem-
pler fra 1500-tallet, DI 14:369, 1565: hefdi aunguan soon edur sama
430 Ordet er ikke excerperet konsekvent til nærværende arbejde.