Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Side 332
330
Middelnedertyske låneord
er. [...] sem greindur skilmåle tilseiger DI 6:462, 1482 > c. 1600-1800.
Betydningslån. Mno. d.s. (eftir pij sæm rollor ok jnlæst bref tilsegia DN
2:366, 1381). Ifølge WN “sandsynligvis efter mnty toseggen, hty zusa-
gen, da tiil syæ [...] sv til sighiå” (s. 343). Lignende hos F&T som be-
tragter da. tilsige (gida. tilsæghje) og sv. tillsåga som lån fra hty. zusel-
gen, og Hq. som mener at bet. ‘love’ i fsv. tilsæghia, tilsighia muligvis
er påvirket af middelnedertysk. AJ, NÅN og F&T knytter det beslægte-
de oisl. tilsQgn f., gida. tilsaghn ‘løfte’ (jf. fsv. tilsæghn) samt oisl. til-
sagnari m. ‘forkynder’ til mnty. tosage, hty. Zusage, og mnty. tosegger.
I bet. ‘nævne, omtale’ m.m. er ordet hjemligt og kan betragtes som et
løst sammensat segja til med partiklen flyttet frem foran verbet. - Føl-
gende belæg er registreret foruden de ovenfor anførte: sem vorar nader
til segia DI 4:383, 1429 (JE kop.); sem biskup{s]ins nader tilsegia DI
5:465, 1466; ath ca greindri og til sagdri alkirkiu skylldu DI 7:280, 1495
> apogr.; sem kirkiunar log tilseig[i]a DI 7:422, 1499.
tilstå vb. ‘godkende’ (1): pat bref [...] kunne hann nu ei tilstaa
DI 7:158, 1493. Mno. d.s. (tiistam 2. p. pi. DN 10:173, 1460), gida. til-
stå, -stande, fsv. tilstå, -standa-, dannet efter mnty. tostån (F&T, NÅN,
Hq., ODS 23:1413). - Se også om vb. stå under forstå,
tiundarreikningr —> reikna
tråts (trats) n. ‘trods, modstand’ (1): j trastz eda hugmod uid heilaga
kirkiu DI 6:726, 1490. Gida. tratz, trotz, fsv. tratz, ænysv. trots; belagt i
norske breve fra 1500-tallet, fx DN 11:768, 1547 (dansk sprogform); <
mnty. tratz, tras, trotz, tros (ÅBM, NÅN, Hq.).450 - Forekommer i Stur-
laugs rimur (AM 603 4to, c. 1550) som skal stamme fra 1400-tallet.451 -
Ordet har formen tråss i nyislandsk,
trélampi —> lampi
treyja f. ‘jakke, kort kittel’ (eller ‘rustning, panser’) (3): treyia
s[u\aurt med flugel DI 6:472, [1483], Gno. d.s. (DN 3:149, 1331),452
450 Både NÅN og Hq. betragter ordet som lånt gennem middelnedertysk fra “mty.” (d.v.s.
mellemtysk, en term der ikke forklares nærmere) og middelhøjtysk.
451 Bjom K. Porolfsson (1934:399, jf. s. 4) placerer Sturlaugs rimur i den midterste af tre
grupper, blandt dem som han mener er yngre end de ældste rimur, men ældre end de rimur
der er tilskrevet digteren SigurSur blindur (c. 1470-1545).
452 Holtsmark (1955:545) anfører et ældre belæg fra Olåfs saga Tryggvasonar af Oddr
Snorrason, fra håndskriftet DG 4-7 (norsk), silki træyio OTOddU 254. Sagaen er oversat
fra latin og Finnur Jonsson (1932a) mener at oversættelsen er islandsk: [originaloversæt-
telsen] “må have været islandsk og foretagen ret tidlig, i al fald for omtr. 1220 [...]. Den er
kommen til Norge, rimeligvis i to afskrifter, den ene, der ligger til grund for U [o: DG 4-7]
[...]” (s. xxxii, jf. også s. viii og xviii-xix).