Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Blaðsíða 344
342
Middelnedertyske låneord
15-20 belæg på péna, mest fra fomaldarsagaer hovedsagelig bevaret i
håndskrifter fra 1400- og 1600-tallet, Marfu saga og riddersagaer, fx i
Drauma-Jons saga (DrJ 39) hvor pjonat i hovedhåndskriftet (c. 1400) er-
stattes af pénat i et håndskrift fra 1600-tallet; endvidere variantlæsemå-
der i Håkonar saga Håkonarsonar fra Flateyjarbok (c. 1387-1395) og
AM 81a fol., Skålholtsbok yngsta (c. 1450-1475) hvor péna erstatter
ældre pjona. Nogle belæg er fra tekster som er af norsk oprindelse,
BevB 225 (isl. hskr. c. 1400-1425) og Trist1* 83 (isl. hskr. fra 1600-tal-
let). I Barlaams saga ok Josafats forekommer en ellers ukendt form, pina
(BarlA 33 og 41, norsk hskr. fra c. 1275; piona i sagaens islandske
håndskrifter) som ifølge Seip (1955:146) kan være lånt fra mnty. dlnerr,
denne ordform synes dog ikke at være belagt i middelnedertyske tekster
(L&B, SchL).468 - Jfénari m. ‘tjener’ (5): ydrer pienarar DI 9:10, [1319]
> c. 1580-1635 (brev fra islandske bønder til kongen; også i en anden af-
skrift i DI 2:491); eins ok truum penara berr DI 4:613, [1440] > før
1459. De øvrige 3 belæg er pienari DI 6:187, 1479, pienara DI 6:679,
1489 > c. 1620-1640, pienara DI 6:718, 1490 > c. 1570. Ordet forekom-
mer også i et brev i svensk-norsk sprogform skrevet på Island 1420 (Isl-
Dipl 223). Bondebrevet fra 1319 er ikke bevaret i diplomatariske af-
skrifter hvilket forringer dets værdi som sproglig kilde noget. Gno. d.s.
(piænare DN 2:292, 1361); < mnty. déner (ÅBM, NÅN). (Gida. thiæna-
re, fsv. thiænare er dannet til det gamle thiæne, thiæna, jf. NÅN, Hq.).
ONP har omkr. 20 belæg, alle forholdsvis unge, c. halvdelen fra norske
og islandske diplomer og lignende dokumenter fra henholdsvis 1361-
1380 og 1375-1537. De øvrige er bl.a. fra Marfu saga (hskr. c. 1400-
1450 og c. 1700-1725), JJC 672 (hskr. c. 1600), unge riddersagaer og
tekster som muligvis er af norsk oprindelse, Klåruss saga (ClarA/ClarB
2) hvor pionostu manna i hovedteksten (hskr. c. 1350) erstattes af pen-
ara i et hskr. fra c. 1400-1425, og biSriks saga af Bem (bi5r'/bi5r[x 291)
hvor pionostu madr i hovedteksten (hskr. 1275-1300 og afskr. fra 1600-
tallet) erstattes af pienari i et håndskrift fra 1690-1691. Et diplombelæg
fra 1419 (IslDipl 215) er fra et af notarius publicus Jon Egilsson skrevet
brev hvis sprogform synes at være en blanding af islandsk og norsk med
østnordiske indslag, og et andet belæg fra 1449 (IslDipl 397) er fra et
transskript af et kongebrev fra 1375. Ordformen pjonari er belagt i et
468 Seips henvisning til Lasch (1914, § 113) er til en almen paragraf om veksling mellem e
og i i visse ord og ordtyper (dénen nævnes ikke).