Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 352
350
Middelnedertyske låneord
gen er dels den at mere end ét ord med samme ordstamme er lånt ind
i sproget, dels at der er blevet dannet afledninger og sammensætnin-
ger i modtagersproget (islandsk eller norsk/dansk).
4. De ældste belæg på middelnedertyske ord i teksterne forekommer i
bispe- og ærkebispestatutter fra c. 1270 og frem, i måldagar fra tid-
ligt 1300-tal og frem, og i diplomer sporadisk fra tidligt 1300-tal,
men hovedsagelig først fra århundredets sidste halvdel og 1400-tal-
let.
5. Middelnedertyske ord i statutterne er i høj grad kirkelig-religiøse
(abstrakte); i måldagar er de i høj grad kirkelig-terminologiske (kon-
krete); i egentlige diplomer er de i høj grad verdslige (abstrakte og
konkrete) og har meget med administration, handel, forhandlinger og
lignende at gøre.
6. Ordene indgår næsten altid i eksisterende ordklasser, de får islandske
bøjningsendelser og genusvaklen er sjælden.
7. Nye afledningsaffikser er få og falder i visse tilfælde (for-, -skapr)
sammen med affikser som allerede fandtes i sproget.
8. Fonologiske og fonotaktiske ændringer synes at være minimale.
Ordene er, som det ofte er blevet understreget, først og fremmest lånt
til islandsk fra norsk og senere dansk. De er kommet ind både ad skrift-
lig vej og gennem direkte kontakt med handelsmænd (først og frem-
mest norske) og andre udlændinge. Stort set er låneord i ældre islandsk
nok oftere kommet ind gennem oversættelser og tekster forfattet af be-
rejste islændinge end ved direkte kontakt med udlændinge på Island,
men visse dele af det ordforråd som forekommer i diplomerne, kan dog
stamme fra, eller være blevet støttet af, direkte kontakt med udlændin-
ge-
Der forekommer paralleller til størstedelen af de islandske ord i gam-
mel- og mellemnorsk samt i gammeldansk og ældre nydansk og i forn-
svensk. Hoveddelen af de norske parallelbelæg stammer fra norske di-
plomer. Ordene er hovedsagelig hentet i ordbøger (F, ONP) eller fundet
ved en gennemgang af en del norske diplomer, især fra 1200- og 1300-
tallet. Ikke uventet viser ordforrådet i norske og islandske diplomer sig
at være i betydelig grad fælles, tilmed forekommer de samme eller lig-
nende formler og ordforbindelser gentagne gange, og ofte er det hoved-
sagelig kun sprogformen som skiller dem. Svenske og danske diplomer
er ikke blevet gennemgået på samme måde som de norske; men også dér