Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.2003, Page 353
Sammenfatning og afsluttende diskussion
351
støder man ofte på de samme eller lignende fraser, ordforbindelser og
ord som i de islandske og norske tekster.481
Mange af ordene genfindes i andre oldislandske tekster, især i bispe-
sagaer, riddersagaer og forskellige gejstlige og halv-gejstlige tekster (i
alt mellem 170 og 180 ord). De fleste af disse tekster er utvivlsomt fra
1300-tallet, nogle fra 1400-tal let (bl.a. visse riddersagaer, encyklopædi-
ske tekster m.fl.), men andre er ældre, endda fra tidligt 1200-tal eller
måske med rødder i 1100-tallet. De sidstnævnte tekster er dog ofte kun
eller delvis bevaret i omarbejdede versioner af usikker alder, og belæg
på middelnedertyske ord i dem kan derfor ikke umiddelbart betragtes
som bevis på at ordene er gamle og oprindelige i teksten. Dateringen af
norrøne håndskrifter er i reglen velbegrundet og støttet af tekstkritiske,
palæografiske, ortografiske og sproglige argumenter. I afhandlingen
nævnes altid håndskriftets alder når formodede ældre belæg fra andre
tekster anføres; i og for sig er dette det nærmeste man med sikkerhed
kan komme angående de pågældende ords alder. I Appendiks 2 anføres
teksternes formodede tilblivelsestid, for så vidt som en sådan er kendt
eller foreslået (det gælder ikke altid for mindre udforskede tekster), og
denne kan da sammenlignes med håndskrifternes alder i hvert enkelt
tilfælde.
Vores viden om ords eksistens på et tidligere sprogstadium er altid af-
hængig af de tekster man har til rådighed, en afgrænset og endelig
størrelse som ikke kan udvides. At visse ord synes at forekomme senere
i diplomer end i andre tekster har - i hvert fald når det gælder enkelt-
tilfælde - næppe nogen større forklaringskraft. Ordene kan være yngre
tilføjelser i de formodede ældre tekster, og omvendt kan de have fore-
kommet i nu tabte, gamle diplomer. Når man derimod ser på en større
gruppe ord som en helhed, så kan man måske begynde at drage sikrere
konklusioner. Det står fx klart at en del af de ord som er blevet undersøgt
her, stort set ikke forekommer i andre tekster end diplomer, og også at en
del af dem først forekommer sent. Således er næsten alle ord på be-/bi-
først belagt i 1400-tallet hvilket i øvrigt gælder for mange af de typiske
hanseord (specielt ord om handel, administration og lignende). Det er li-
geledes en kendsgerning at en stor del af de middelnedertyske ord som
481 Eftersom nærværende arbejdes formål ikke har været at undersøge hele diplomordfor-
rådet, må denne iagttagelse naturligvis tages med forbehold; en nærmere undersøgelse af
dette ville imidlertid være en interessant opgave.