Fréttablaðið - 24.03.2022, Qupperneq 6

Evrópa ætti fjárhags-
lega mjög auðvelt með
að verða sterkt hern-
aðarveldi.
Guðmundur
Hálfdánarson,
prófessor í
sagnfræði
Fimm þúsund manna við-
bragðsherlið Evrópusam-
bandsins hefur æfingar á
næsta ári. Fjöldi Evrópuríkja
hefur boðað stóraukin útgjöld
til varnarmála.
kristinnhaukur@frettabladid.is
ALÞJÓÐAMÁL Evrópusambandið
vinnur nú að því að koma á fót 5
þúsund manna viðbragðsherliði.
Utanríkis- og varnarmálaráðherrar
ríkjanna hafa fundað í vikunni og
stefnt er að því að fyrstu æfingar geti
hafist á næsta ári, bæði á landi og á
sjó, og að deildin geti verið til taks
árið 2025. Deildin er talin vera fyrsti
vísir að samevrópskum her.
Umræðan um her ESB hefur verið
í gangi í meira en 30 ár. Guðmundur
Hálfdánarson, prófessor í sagnfræði
við Háskóla Íslands, segir aðallega
Breta hafa komið í veg fyrir þetta,
því þeir vildu hafa varnarmálin
alfarið innan NATO. Nú eru Bretar
hins vegar komnir út úr samband-
inu sem liðkar fyrir umræðunni
innan sambandsins.
Þeir sem vilja sjá ESB þróast í átt til
sambandsríkis hafi viljað sameigin-
legt herlið. Þjóðverjar og Frakkar
hafa stutt tillögur um samevrópskt
varnarlið áður, til dæmis árin 1991
og 2003. ESB samþykkti 1.500 manna
færanlegt varnarlið árið 2007 en það
var aldrei kallað saman. Guðmundur
segir hins vegar að Þjóðverjar hafi
ekki haft mikinn áhuga á vígvæð-
ingu vegna sinnar sögu.
„Evrópa ætti fjárhagslega mjög
auðvelt með að verða sterkt hern-
aðarveldi,“ segir Guðmundur. 21
af 27 ESB-ríkjum er hins vegar í
NATO, sem er á forræði Bandaríkj-
anna. „Allt frá dögum Carters hafa
Bandaríkjaforsetar verið að reyna
að fá Evrópuþjóðirnar til að greiða
meira fyrir sín varnarmál en þær
streist á móti.“
Umræðan um aukna hervæðingu
Evrópu hefur farið vaxandi á und-
anförnum árum. Guðmundur segir
innrás Rússa í Úkraínu hins vegar
hafa virkað eins og vekjaraklukku,
fyrst meira að segja Þjóðverjar séu
farnir að tala um stóraukna víg-
væðingu.
Viðmið NATO er að þjóðir verji 2
prósentum ríkisútgjalda í varnar-
mál en aðeins þriðjungur ríkjanna
nær því, Bandaríkin, Bretland,
Frakkland og nokkrar þjóðir Aust-
ur-Evrópu. Síðan stríðið í Úkraínu
hófst hafa Þjóðverjar, Belgar, Ítalir,
Norðmenn, Rúmenar og Pólverjar
tilkynnt að þær ætli að auka hern-
aðarútgjöld upp í 2 prósent. Einnig
Svíar sem eru í ESB en ekki NATO.
„Þegar Þjóðverjar auka útgjöldin
upp í 2 prósent eru það ansi miklar
f járhæðir. Þetta er því veruleg
brey ting,“ seg ir Guðmundur.
Spurningin til langs tíma sé hvort
varnir Evrópu verði áfram á for-
ræði Bandaríkjanna eða hvort ESB
myndi mótvægi.
Josp Borell, utanríkisráðherra
ESB, fullyrti á mánudag að við-
bragðsherliðið sem boðað hefur
verið sé ekki „ESB-herinn“. Hvert
ríki myndi áfram hafa sinn her en
samvinna yrði meiri héðan í frá.
Guðmundur segir að það eigi eftir
að koma í ljós hversu varanlegt
þetta verður og hversu mikil sam-
staðan um þetta sé.
Hann segir Vesturlönd almennt
frekar óttast hernaðaruppbyggingu
Kínverja en Rússa. Rússar séu hins
vegar mikið kjarnorkuveldi.
„Það er ekkert sem bendir til þess
núna að kjarnorkuvopnum fækki
því verið er að leggja alla afvopn-
unarsamninga niður,“ segir Guð-
mundur um horfur í þeim málum.
Þegar hefur verið ræddur sá mögu-
leiki að Rússar beiti slíkum vopnum
í Úkraínu.
Frakkar eru eina kjarnorkuveldið
í ESB en ekki hefur verið umræða
um frekari uppbyggingu kjarnorku-
vopna innan sambandsins. Guð-
mundur telur að Bandaríkin verði
áfram kjarnorkuvörn álfunnar í
gegnum NATO. ■
Evrópusambandið vinnur
að vísi að evrópskum her
Olaf Scholz
Þýskalands­
kanslari er
meðal þeirra
Evrópuleiðtoga
sem boðað
hafa stór­
aukin hernaðar­
útgjöld.
FRÉTTABLAÐIÐ/
GETTY
Fríar forskoðanir
fyrir laseraðgerðir
út apríl
Tímapantanir 414 7000
/Augljos
Markáætlun í tungu og tækni er opinn samkeppnissjóður
sem starfar samkvæmt lögum um opinberan stuðning við
vísindarannsóknir (nr. 3/2003 með áorðnum breytingum).
Áherslur áætlunarinnar eru ákvarðaðar af Vísinda- og
tækniráði. Rannís er umsýsluaðili sjóðsins.
Markáætlun í tungu og tækni styður við verkefni í máltækni
sem hafa það að markmiði að gera íslensku gjaldgenga
í stafrænni upplýsingatækni og stuðla að notkun hennar
á þeim vettvangi. Hlutverk hennar er að auðvelda nýtingu
nýrrar samskiptatækni í íslensku samfélagi til hagsbótar
almenningi, stofnunum og fyrirtækjum.
Áhersla er á hagnýtingu, þ.e. að koma máltæknibúnaði
í almenna notkun í íslensku málsamfélagi. Lausnin þarf að
standa notendum til boða innan tveggja ára.
Auglýst er eftir umsóknum um styrki úr Markáætlun
í tungu og tækni fyrir styrkárin 2022-2024.
Umsóknarfrestur er til kl. 15:00 þann 28. apríl 2022.
Umsækjendur eru beðnir um að kynna sér vel reglur
Markáætlunar í tungu og tækni áður en hafist er handa við
gerð umsóknar. Umsóknum skal skilað rafrænt
í gegnum umsóknarkerfi Rannís.
Nánari upplýsingar á síðu sjóðsins
www.rannis.is/sjodir/rannsoknir/
markaaetlun-i-tungu-og-taekni/
Markáætlun
í tungu og tækni
Umsóknarfrestur er 28. apríl 2022
urduryrr@frettabladid.is
bth@frettabladid.is
ÚKRAÍNA Sléttur mánuður er lið-
inn í dag síðan Rússar réðust inn í
Úkraínu.
Þúsundir hafa látist þótt tölur séu
mjög á reiki, hundruð þúsunda búa
við mjög bág skil yrði og milljónir
flóttamanna eru á faraldsfæti.
Banda rísk yfir völd áhafa áætlað
dauðs föll úkraínskra her manna
milli tvö og fjögur þúsund. Sam-
kvæmt upp lýsingum frá Alls herjar-
þingi Sam einuðu þjóðanna hafa 953
al mennir borgarar látist frá upp hafi
stríðsins, þar af 78 börn.
For stjóri Flótta manna stofnunar
Sam einuðu þjóðanna (UN HCR),
Filippo Grandi, telur að meira en
tíu milljónir Úkraínu búa hafi lagt
á f lótta vegna stríðsins. Það jafn-
gildir því að fjórðungur allra íbúa
Úkraínu hafi þurft að yfir gefa
heimili sín.
Lang mesti straumur f lótta fólks
liggur yfir landa mærin til Pól lands
eða rúmar tvær milljónir. Næst-
mestur straumur liggur til Rúmeníu
þar sem rúm lega hálf milljón hefur
farið yfir landa mærin.
Sjálf boða liðar í ná granna löndum
Úkraínu hafa unnið hörðum hönd-
um við að taka á móti f lótta fólki.
Rauði krossinn á ætlar að um á tján
milljónir Úkraínu búa þurfi mann-
úðar að stoð sem stendur.
Í byrjun þessarar viku höfðu 319
með úkraínskt ríkis fang sótt um
vernd á Íslandi, þar af 174 konur, 92
börn og 53 karlar. ■
Nánar á frettabladid.is
Blóðugur mánuður að baki
© GRAPHIC NEWS
Athugið að öldi óttafólks hefur haldið áfram til annarra Evrópuríkja. Samanlagður öldi er hærri en
heildaröldi þar sem hann inniheldur einnig þá sem fara y„r landamæri Moldóvu og Rúmeníu.
Heimild: UNHCR
200 km
125 mílur
Ú K R A Í N A
KRÍMSKAGI
S v a r t a h a f
HVÍTA-RÚSSLAND
4.938
RÚMENÍA
555.021
SERBÍA
MOLDÓVA
371.104
RÚSSLAND
271.254
PÓLLAND
2.144.244
HEILDARFJÖLDI
3.626.546
SLÓVAKÍA
256.838
UNGVERJALAND
324.397
Fólk á ótta frá stríðinu í Úkraínu Alls hafa tíu
milljónir yfir­
gefið heimili sín
vegna innrásar­
innar. Þar af hafa
3,6 milljónir
flúið land.
bth@frettabladid.is
UTANRÍKISMÁL Katrín Jakobsdóttir
forsætisráðherra f laug til Brussel í
gærkvöld þar sem hún mun hitta
aðra leiðtoga aðildarríkja Atlants-
hafsbandalagsins í dag á neyðar-
fundi.
Joe Biden Bandaríkjaforseti er í
hópi þeirra sem mæta á fundinn,
einnig Mette Frederiksen, Justin
Trudeau, og Fumio Kishida.
Leiðtogar G7-ríkjanna, Evrópu-
sambandsins og NATO munu á
fundinum hittast í fyrsta sinn síðan
Rússar réðust inn í Úkraínu. Sam-
kvæmt Reuters hafa íbúar í Brussel
orðið varir við stórfjölgun lögreglu-
manna á götum borgarinnar. Búið
er að setja upp tálma og loka Arts-
Loi-lestarstöðinni. Fundurinn mun
lama samgöngukerfi Brussel að
einhverju leyti, sérstaklega þegar
Joe Biden Bandaríkjaforseti mætir
með sínu fylgdarliði.
Volodímír Selenskíj, forseti Úkra-
ínu, mun flytja ávarp í gegnum fjar-
fundarbúnað. ■
Neyðarfundur vegna Úkraínu í dag
6 Fréttir 24. mars 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ