Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2016, Qupperneq 16

16 – Sjómannablaðið Víkingur
Sandeyri. Brottfarardagarnir frá
Ísafirði eru: 15. ág., 16. ág., 17.
sept og 18. sept. kl. 6 að morgni.
Til Flateyrar fer báturinn
25. ág.“
Þar með var Ásgeir litli kom-
inn í reglulegar áætlunarsigl-
ingar, orðinn flóabátur. Hann
hélt þessum ferðum áfram á
hverju sumri, allt til ársins 1904
er annað skip leysti hann af
hólmi. Flest árin hófust ferðirnar
snemma vors er Árni Jónsson,
verslunarstjóri Ásgeirsversl-
unar á Ísafirði, auglýsti þær og
ferðaáætlun sumarsins í bæj-
arblöðunum og þeim lauk ekki
fyrr en kauptíð var úti í lok sept-
ember. Á milli áætlunarferðanna
var skipið í vöruflutningum fyrir
Ásgeirsverslun, en á vetrum stóð
það uppi í fjöru. Skömmu fyrir
aldamótin 1900 var smíðuð sér-
stök dráttarbraut fyrir skipið og
var hún notuð uns það hætti
siglingum. Eftir að það hætti
áætlunarferðum var það notað til
flutninga og skemmtiferða, allt
til 1915. Þá var því endanlega
lagt upp í fjöru í Neðstakaup-
stað, þar sem það stóð uns það var rifið.
Var það notað til íbúðar um skeið.
Eins og vænta mátti, mæltust áætlun-
arferðir Ásgeirs litla um Ísafjarðardjúp
vel fyrir og þótti Djúpmönnum mikið
hagræði að þeim. Skipið flutti oft marga
farþega og mikið af hvers kyns varningi í
hverri ferð og þryti farmrými um borð
var stundum gripið til þess bragðs að að
hlaða bringingarbát með vörum og taka
hann síðan í tog. Skipverjar á Ásgeiri litla
voru oftast fimm: skipstjóri, vélstjóri,
háseti, matsveinn og skipsjómfrú. Tveir
skipstjórar stýrðu skipinu þau 25 ár sem
það var notað hér við land og hét hinn
fyrri Hans Bleeg og var frá Rømø en hinn
O. M. Andreassen og var norskur. Vél-
stjórar, hásetar og matsveinar voru
danskir, að einum undanskildum, Guð-
mundi Viborg Jónatanssyni. Hann var
fyrst í aðstoðarmaður í vél en vélstjóri
síðustu árin. Þegar mikið lá við kom fyr-
ir að einum háseta væri bætt við og var
hann þá oftast íslenskur. Skipsjómfrúrn-
ar munu ávallt hafa verið íslenskar.
II
Áætlunarsiglingar Ásgeirs litla ollu
byltingu í samgöngum við Ísafjarðardjúp.
Þær nutu almennrar hylli meðal Djúp-
manna og íbúa þeirra staða sem hann
sigldi til og rekstur skipsins gekk vel
enda sterkur bakhjarl þar sem Ásgeirs-
verslun var. Þegar skipið hætti siglingum
var forráðamönum sveitarfélaga á svæð-
inu ljóst að ekki kæmi annað til greina
en að halda þjónustunni áfram. Sá
rekstur gekk hins vegar misjafnlega og
saga áætlunarferðanna næstu þrjá ára-
tugina var nær samfelldur hrakfallabálk-
ur, einkenndist af óhöppum, vankunn-
áttu og takmörkuðum fjárráðum.
Þegar Ásgeir litli hætti Djúpferðunum
var fengið til þeirra nýlegt fiskiskip, sem
Guðrún hét og var smíðað á Ísafirði. Það
þótti hins vegar ekki reynast nógu vel,
var of lítið, og var þá fengið 40 lesta tré-
skip með gufuvél sem bar nafnið Tóti.
Það dugði betur og annaðist ferðirnar
næstu þrjú árin, þar til það rak á land
við Dvergastein í Álftafirði haustið 1907
og eyðilagðist. Þá var Guðrún, sem nú
hafði verið stækkuð, fengin í siglingarnar
á ný og var í þeim næsta áratuginn.
Útgerð þessara tveggja skipa var á
vegum ýmissa aðila en árið 1917 var
stofnað sérstakt hlutafélag um Djúpferð-
irnar. Það nefndist Djúpbáturinn hf. Og
voru hluthafar samtals 330, þar á meðal
allir hreppar í Norður-Ísafjarðarsýslu og
Ísafjarðarkaupstaður. Hlutafé félagsins
var 37.800 krónur sem þótti álitleg upp-
hæð á þeim tíma. Félagið hafði vélskipið
Braga í ferðum uns það strandaði árið
1925. Þá fékk félagið um fimmtíu ára
gamalt hákarlaskip sem áður var í eigu
Tangsverslunar á Ísafirði. Það hét
Arthur&Fanny, var upphaflega seglskip
en hafði nú verið búið olíuvél. Þetta var
traustbyggt skip og sæmilega rúmgott
en hentaði ekki sérlega vel til farþega-
og vöruflutninga. Siglingum þess voru
einnig takmörk sett vegna aldurs
og færi það austur fyrir Straum-
nes þurfti jafnan að fá sérstaka
undanþágu.
Hlutafélagið Djúpbáturinn var
tekið til gjaldþrotaskipta í árslok
en hætti ekki formlega rekstri
fyrr í mars 1936. Áður en til þess
kom var tekið að huga að kaup-
um á nýjum Djúpbáti en ekki
varð af þeim að sinni. Á rústum
Djúpbátsins hf. var stofnað nýtt
hlutafélag, Vestfjarðabáturinn hf.
Það eignaðist aldrei eigið skip en
hafði ýmsa farkosti á leigu til
lengri og skemmri tíma og
reyndust þeir vægast sagt mis-
jafnlega. Þegar kom fram um
1940 var óánægja með ferðirnar
orðin útbreidd og í lok janúar
var haldinn fjölmennur héraðs-
fundur í Reykjanesi við Djúp til
að ræða samgöngumál héraðsins.
Á fundinn mættu um sextíu
manns víðsvegar úr Ísafjarðar-
djúpi og Ísafjarðarkaupstað. Voru
fundarmenn sammála um þörfina
á því að smíðaður yrði nýr og
hentugur bátur til áætlunarferða
um Djúpið og var kosin sjö
manna nefnd til undirbúnings málinu.
Í febrúar héldu tveir nefndarmenn til
Reykjavíkur til viðræðna við alþingis-
menn og óskuðu eftir því að þingið veitti
tvö hundruð þúsund krónur til smíði
nýs Djúpbáts á fjárlögum áranna 1942
og 1943.
Í greinargerð sem annar þeirra, Aðal-
steinn Eiríksson skólastjóri í Reykjanesi,
samdi og afhenti þingmönnum sagði
m.a.:
„Það er alkunna, að staðhættir í Norð-
ur-Ísafjarðarsýslu eru þannig, að sam-
göngur við Ísafjarðarkaupstað, eina
markaðsstað héraðsins, verða allar að
fara fram á sjó ...
Undanfarin ár hefur „hf. Vestfjarða-
báturinn“ annast þessar samgöngur
með tilstyrk ríkisins. Mjög misjafnir
leigubátar hafa verið notaðir til þess-
ara ferða. Vegna mjög örðugs fjárhags
og óhappa er rekstur þessa báts orð-
inn með þeim hætti að óviðunandi er.
T.d. er nú í ár notaður stór og mjög
óhentugur gufubátur, sem er svo dýr í
rekstri, að honum er haldið til Reykja-
víkurferða, en í Djúpferðirnar eru
hafðir smábátar, sem tæplega komast
leiðar sinnar, ef nokkuð er að veðri.
Það er ekki óalgengt, að menn úr döl-
um og innfjörðum, bíði heila daga og
jafnvel nætur á viðkomustöðum –
með afurðir sínar – eftir væntanlegum
farkosti.
– – –
Ásgeir G. Ásgeirsson og eiginkona hans, frú Laura.