Austurglugginn - 26.11.2020, Blaðsíða 4

4 Fimmtudagur 26. nóvember AUSTUR · GLUGGINN
Jónas Reyni Gunnarsson þarf vart að
kynna fyrir Austfirðingum. Það er þó
vert að minna á að Jónas Reynir ólst
upp í Fellabæ, ekki síst fyrir þær sakir
að aðalsögusvið nýjustu skáldsögu
hans, Dauða skógar, virðist í fljótu
bragði vera Fellabær og nágrenni.
Lesendur af svæðinu munu því mjög
auðveldlega lifa sig inn í staðhætti og
það jók vissulega á skemmtanagildið
fyrir undirritaðan að geta fylgt svo vel
ferðum aðalpersónunnar, Magnúsar.
Magnús er tveggja barna
fjölskyldufaðir, sem er þegar sagan
hefst nýbúinn að missa aldraðan
föður sinn. Ein aðalástæða þess
að faðir hans deyr er að sökum
geysimikillar rigningartíðar hefur
skógur fjölskyldunnar runnið niður
hlíðina sem hann stóð í og dáið, eins
og titill bókarinnar gefur til kynna.
Dauði skógarins er meira en faðir
Magnúsar getur afborið svo hann
deyr sjálfur stuttu síðar. Magnús
er sjálfur sögumaður í bókinni og
hann flakkar fram og til baka í tíma,
þó að þráðurinn fylgi að mestu
atburðunum eftir að skógurinn
féll saman. Í ljós kemur að undir
jarðvegi skógarins leynast sprengjur
frá stríðsárunum og Magnúsi gengur
illa að fá lögregluna til að gera
eitthvað í málunum.
En það er ekki það eina sem
gengur illa hjá Magnúsi. Stoðir
hjónabandsins eru ekki traustar og
Magnús á erfitt með að bregðast
rétt við þegar unglingssonur hans
fær skólasystur sína óþægilega á
heilann. Þessar aðstæður, sem undir
eðlilegum kringumstæðum væru
grafalvarlegar, verða grátbroslegar í
meðförum höfundar. Jónas Reynir
er fantaflinkur penni og það er því
auðvelt að samsama sig með Magnúsi,
þótt maður vilji það ógjarnan. Aftur
og aftur tekur Magnús rangar, en
mannlegar ákvarðanir svo lesandinn
fórnar höndum í því vonleysi að geta
ekki hjálpað greyið manninum. Að
sjálfsögðu er svo, líkt og með byssu
Tékoffs, ekki hægt að hafa sprengjur
í bók án þess að nota þær og biðin
eftir sprengingu er í senn óbærileg
og sprenghlægileg.
Eins og með síðustu skáldsögu
höfundar, Krossfiska, þá er textinn
hjá Jónasi ekki bara fyndinn, heldur
margræður. Sterkustu þemu Dauða
skógar eru dauðinn og náttúran
og það er til að mynda dásamlegt
þegar Magnús vitnar í bókina
Sögu skóganna frá fornlífi, sem
undirritaður efast um að sé til. Á
köflum blandast saman draumar
Magnúsar, ímyndanir hans og
raunveruleikinn, en Jónasi tekst vel
að tvinna þetta allt saman án þess
að lesandinn missi þráðinn. Dauði
skógar skilur líka eftir sig spurningar,
eins og allar góðar bækur gera.
Dauði skógar er dásamleg lesning
sem er erfitt að leggja frá sér, nema
mögulega þegar aðalsöguhetjan
verður pínlega mannleg. Dauði
skógar er klárlega jólabókin á
Austurlandi í ár.
- Árni Friðriksson
Austurglugginn - Fréttablað Austurlands // Miðvangur 2-4, 700 Egilsstaðir // S: 477-1750
• Ritstjórn: Gunnar Gunnarsson ritstjóri og áb.m: gunnar@austurfrett.is • Friðrik Indriðason blaðamaður: frett@austurglugginn.is
• Auglýsingar: Stefán Bogi Sveinsson: auglysing@austurglugginn.is • Áskriftir: Stefán Bogi Sveinsson: askrift@austurglugginn.is
• Útgefandi: Útgáfufélag Austurlands ehf. • Umbrot og prentun: Héraðsprent
Leiðari
Dauði skógar eftir Jónas Reyni Gunnarsson
Bókarýni
Að kunna sér hóf
„Twitter er orðið stjórnlaust,“ var
eitt af því sem hraut af fingrum
Donald Trump, fráfarandi
forseta Bandaríkjanna, á meðan
hægt en örugglega fjaraði undan
möguleikum hans á endurkjöri.
Miðillinn hafði merkt hverja færslu
hans á eftir annarri, þar sem hann
veittist að bandarísku lýðræði og
spann upp sögur um svindl án þess
að geta stutt þau orð neitt frekar,
sem misvísandi. Um svipað leyti
voru Twitter, Facebook og YouTube
samstíga í að eyða út færslu fyrrum
ráðgjafa forsetans þar sem hann
vildi afhöfða andstæðinga sína.
Við þurfum ekki að ræða hvort
áköll um afhausanir og ofbeldi eigi
að líðast eða þá ömurlega rökstuddar
samsæriskenningar. Hins vegar má
velta fyrir sér ritstjórnarlegri ábyrgð
samfélagsmiðlanna.
Samfélagsmiðlar hafa á
undanförnum árum breytt umgjörð
samfélagsumræðunnar. Þeir hafa
gefið hverjum sem er tækifæri
til að birta hugleiðingar sínar
án nokkurrar síu. Hefðbundnir
fjölmiðlar hafa alltaf fengið í
hendurnar efni sem er tómt rugl
og bera ábyrgð, bæði siðferðilega
og lagalega, á því að halda aftur af
því versta. Samfélagsmiðlarnir hafa
hins vegar ekki borið þessa lagalegu
ábyrgð, aðeins einstaklingarnir í
löndum þar sem lög virka.
Gagnrýnin hefur hins vegar
leitt til þess að samfélagsmiðlarnir
eru farnir að setja notendum
sínum reglur og ritskoða þá. En
það leiðir þá hins vegar inn á
hættulegar brautir því ritskoðunin
er oft ógagnsæ. Eins er ógagnsætt
hvernig reglurnar eru settar. Eiga
fjölmiðlarnir að setja þær sjálfir?
Almenningsálitið hefur snúist
gegn samfélagsmiðlunum. Fyrst
þóttu þeir spennandi, opnuðu nýjar
leiðir og grófu undan einræðisríkjum
eins og í Egyptalandi. Í seinni tíð
hafa skuggahliðarnar komið í ljós.
Fólk umkringir sig endanlega já-
systkinum sem virðist leiða til
öfga frekar en málamiðlana og
sátta í umræðu. Þá hafa komið
fram rannsóknir sem tengja
samfélagsmiðlanotkun við vanlíðan,
kvíða, þunglyndi og svefnleysi.
Áætlað er að Facebook eitt og sér
standi undir 25% allrar netumferðar
í heiminum. Sumir nota ekki
lengur símanúmer heldur hringja
og taka við símtölum gegnum
undirforrit þess, Messenger. Séu
viðurlög við brotum á reglum
og notendaskilmálum að vísa
einhverjum af miðlinum jafngildir
það næstum því að klippa á
símalínuna heim til hans.
Tekjumódel miðlanna er eitt af
því sem ýtir undir flokkadrættina.
Reikniritið sýnir þér það sem
er líklegast til að vekja með þér
viðbrögð. Stundum er það eitthvað
sem gengur fram af þér og væri í
einhverjum tilfellum skynsamlegra
að láta sem vind um eyru þjóta
heldur en eiga þátt í að magna það
upp. En á þetta lærir reikniritið og
ýtir að þér meira efni sem hvetur til
aukinnar neyslu þannig að hægt sé
að sýna þér fleiri auglýsingar, frekar
en efni sem gerir þig upplýstari.
Enski háskólaprófessorinn
Marcus Gilroy-Ware hefur skrifað
tvær bækur út frá rannsóknum
sínum á samfélagsmiðlum. Hann
telur hægt sé að hafa hemil á
miðlunum en ekki verði spólað til
baka til þess tíma sem þeir voru ekki
til. Gilroy-Ware líkir miðlunum við
ruslfæði, okkur þykir það gott en
það gerir okkur ekki gott. Best væri
að lifa án þess en að öðrum kosti
hafa hemil á freistninni.
GG