Fréttablaðið - 25.11.2022, Blaðsíða 72

Í Guðna hefur löngum blundað kennimannleg löngun. Hér er hann í predikunarstólnum í Laugardælakirkju. MYND/AÐSEND
Ég held að nú sé rétt að aka
hér upp Miklholt ið í át t að
Brúnastöðum. Fyrsti bærinn á
hægri hönd á af leggjaranum upp
að Brúnastöðum heitir Miklholts-
hellir og þar ráku bræður tveir
myndarbú vel og lengi, þeir Einar
og Bjarni Eiríkssynir, en þeir
eru nú fallnir frá. Einar átti fyrir
konu Guðrúnu Guðmundsdóttur
frá Ólafsfirði og með henni mörg
börn; Guðrún lifir bónda sinn.
Það var sama hvaða búgrein þeir
bræður stunduðu, ætíð sköruðu
þeir fram úr. Þeir bræður bjuggu
vel og voru óragir við að taka upp
nýjungar, voru frumkvöðlar korn-
ræktar í Flóanum og nýttu sína
litlu jörð einstaklega vel. Lengi
ráku þeir gott og arðsamt kúabú
en sneru sér síðan að eggjabúskap
og ræktun holdanauta. Bjarni
var í heimili með þeim hjónum og
félagsbúskapur og verkaskipting
þeirra bræðra var eins og best varð
á kosið. Víðsýnt er af bæjar-
holtinu og snyrtimennska
var bændum í Miklholts-
helli í blóð borin. Einar
var félagsmálamaður
og kom víða við á þeim
vettvangi, skákmaður
afburðagóður.
Brotist úr fangelsi á eggjabíl
Bjarni var heilsuhraustur og ók
eggjum í verslanir fram á tíræðis-
aldur af mikilli elju. Sú tilgáta
varð til fyrir nokkrum árum þegar
fangi slapp út af Litla-Hrauni að
hann hefði sloppið með eggjabíl
Bjarna út fyrir tugthússvæðið,
enda upplýstist aldrei hvernig hann
komst efst upp í Flóann. Að öðrum
kosti átti hann að hafa hlaupið illa
klæddur upp allar mýrar eða um
tuttugu og fimm kílómetra
leið. Gárungarnir sögðu
að Bjarni hefði farið
með eg g in sam-
kvæmt venju að eld-
húsi tugthússins og
að fanginn, Matt-
hías Máni, hefði þá
læðst inn í bílinn
og leynst þar alla
le ið au st ur að
Helli því hann fór
að Neistastöðum
og stal þar fjórhjóli og úlpu og ók
eins og ljón upp um allar sveitir.
Þetta var rétt fyrir jólin 2012 og
hann leyndist hér og þar í heila
viku í sumarbústöðum, þar sem
honum tókst að vopna sig riff lum
og albúnaði í stríð. Hann kom svo
fram efst í Gnúpverjahreppnum
eða í Þjórsárdalnum hjá Sigurði
Ásólfss yni á Ásólfsstöðum á
aðfangadagsmorgun og bað um að
hringt yrði í lögregluna. Ekki var
heldur árennilegt þegar Ragnhildur,
dóttir Sigga Palla á Ásólfsstöðum,
leit út um gluggann en þá stóð Matt-
hías þar með alvæpni, byssu í hendi
og komin jól. Þau fóru náttúrlega
að eins og sannir sveitamenn, buðu
honum í kaffi og hafragraut eins og
hann væri englabarn enda aðfanga-
dagur jóla – og svo kom löggan.
Þessi fangi minnti mig mjög á þá
daga þegar fangar voru á Leti-
garðinum, eins og Litla-Hraun var
kallað í æsku minni, og fangarnir
nenntu að brjótast út og jafnvel
aftur inn í tugthúsið. Það gerðu
þeir einir þrír eitt sinn. Þeir brutust
út, stálu jeppa Vigfúsar oddvita
á Eyrarbakka, fóru í Hveragerði,
brutust inn í Kaupfélagið, stálu
níðþungum peningaskáp, grófu
hann við Hraunsá við Stokkseyri
og fóru aftur inn í tugthúsið í rúmið
sitt. Þeir skiluðu jeppa oddvitans
en hann botnaði ekkert í því að
bíllinn var næstum bensínlaus
og dempari var slitinn að aftan.
Fangarnir hugsuðu sér gott til
glóðarinnar, að eiga næga pen-
inga þá er frelsið rynni upp.
Einn frægasti fangaflótti
á Íslandi
Fyrst farið er að segja
fangasögur úr Flóanum
get ég ekki stillt mig um að
segja söguna af þjóðhetj-
unni Jóhanni Víglunds-
syni sem var þekktari
en þingmenn þess tíma.
Hann braust alls staðar
út og sýndi mönnum hvað tugthúsin
voru illa gerð. Á þessum tíma var
rekinn stór búskapur á Letigarð-
inum með kýr og sauðfé. Eitt vorið,
þegar fé var f lutt í afrétt, stóðu
tveir fangar aftan á vörubílnum
að passa féð og stukku af honum
í brekku í Þjórsárdalnum; þetta
voru áðurnefndur Jóhann og Haf-
steinn, félagi hans. Hófst þá einn
frægasti flótti fanga hérlendis. Þeir
stukku yfir að Skáldabúðum, en þar
höfðu Flóamennirnir Stefán í Túni
og Guðjón í Uppsölum gæðinga
sína í girðingu og reiðtygi við girð-
inguna því að til stóð að reka fé inn
í afréttinn daginn eftir. Fangarnir
lögðu á klárana, þá Mósa, hinn
fræga gæðing Guðjóns á Uppsölum,
og annan frá Stefáni í Túni, og riðu
svo að Laxárdal og yfir Laxá að
Sólheimum í Hrunamannahreppi
eins og hetjur og þaðan niður allan
Hrunamannahreppinn. Þeir komu
við á Hrafnkelsstöðum um miðja
nótt og náðu að stela sér nýbakaðri
jólaköku og mjólk úr brúsum þess
fræga manns Helga Haraldssonar,
og svengdin hvarf. Þá bjó á Hrafn-
kelsstöðum áðurnefndur Helgi
sem var frægur Njálusérfræðingur
ásamt Sigríði systur sinni, ekkju
Sveins, móður þeir ra Hraf n-
kelsstaðasystkina. Húsmóðirin
undraðist um morguninn hvers-
lags svengd hefði gripið sína menn
en þeir könnuðust ekki við að hafa
étið jólakökuna. Sveinn á Hrafn-
kelsstöðum og Gunnar Einarsson á
Selfossi muna þetta vel og hjálpuðu
þeir mér að rifja upp söguna, en
Gunnar var þá snúningastrákur á
Hrafnkelsstöðum. Fangarnir fóru
næst að Flúðum til Emils Gunn-
laugssonar á Laugalandi, en þar
stóðu tveir bílar, Dodge Weapon
frá Kristófer á Grafarbakka og
Willisjeppi Emils. Í þá daga stóðu
nú lyklarnir bara í svissinum yfir
nóttina og útidyr ólæstar á nóttunni
og þjófar ekki til í sveitum landsins.
Þeir byrjuðu að skoða Doddsinn en
stálu svo Willisjeppanum og óku
greitt úr hlaði og héldu áleiðis til
Reykjavíkur. Á Hellisheiði komst
lögreglan á snoðir um þá og hófst
þá einhver hrikalegasti eltingar-
leikur allra tíma, sem barst inn
á Reykjavíkurf lugvöll og svo um
götur Reykjavíkur þar sem þeir voru
á fullri ferð með gaddavírsrúllu
aftan í jeppanum . Guðjóni í
Uppsölum þótti Mósi sinn hafa
dugað Jóhanni vel á f lóttanum og
betur hefðu þeir nú haldið sig við
klárana.
Siggi glæpamaður
skreppur í bæinn
Þegar rifjaðar eru upp fangasögur
má alls ekki gleyma frægri sögu
sem Þór Vigfússon sagði oft af Sigga
glæpamanni. Á fjórða ártugnum,
þegar Hermann Jónasson var
dómsmálaráðherra, kom norskur
kollegi hans til Íslands. Sá norski
vildi heimsækja Litla-Hraun þar
sem nýlega hafði þá verið opnað
tugthús en aðeins var til einn
alvöru glæpamaður í landinu,
Siggi glæpamaður svokallaður. Nú
koma ráðherrarnir austur og Her-
mann spyr yfirfangavörðinn hvort
þeir geti hitt Sigga glæpamann en
vörðurinn svarar því neitandi og
tilgreinir þá ástæðu að fanginn
hafi nefnilega farið til Reykjavíkur í
morgun. Hermann verður undrandi
og spurði hversu margir fanga-
verðir hefðu fylgt honum. Yfir-
fangavörðurinn var afar einlægur
í svörum:
„Hann tók nú auðvitað bara rútuna
hérna við Letigarðinn í morgun.“
„Hvenær á hann þá að vera kominn
til baka á Hraunið?“ spurði Her-
mann.
„Nákvæmlega klukkan átta í
kvöld,“ sagði yfirfangavörðurinn.
„En hvað ef hann skilar sér ekki?“
spurðu dómsmálaráðherrarnir
einum rómi.
„Nú, þá lokum við hann bara úti, “
svaraði yfirfangavörðurinn. n
Fangar á flótta í Flóanum
Guðni
Flói bernsku minnar
Fréttablaðið birtir kafla úr nýrri bók
Guðna Ágústssonar. Guðni ólst upp
í Flóanum upp úr miðri síðustu öld
í sextán systkina hópi, með annan
fótinn í fornum tíma. Í bókinni
Guðni – Flói bernsku minnar sest
hann upp í bíl og býður lesandanum
í ferð á vit æskustöðvanna í fortíð og
nútíð.
50 Menning 25. nóvember 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ