Víkurfréttir - 23.02.2022, Qupperneq 16

Betsý Ásta Stefánsdóttir er sextán ára
og stundar nám við Fjölbrautaskóla
Suðurnesja. Betsý er dugleg og metn-
aðarfull. Hún hefur gaman af félags-
störfum og er formaður ungmennaráðs
Reykjanesbæjar.
Á hvaða braut ertu?
Ég er á félagsvísindabraut.
Hver er helsti kosturinn við FS?
Helsti kosturinn fyrir mig er félagslífið og
gott að vera nálægt heimilinu.
Hvaða FS-ingur er líklegur til að verða
frægur og hvers vegna? Ég held ég myndi
segja Róbert Andri bara einfaldlega af því
hann er geggjaður gaur.
Skemmtilegasta sagan úr FS:
Skemmtilegasta sagan úr FS var þegar við
Morfís-liðið vorum að æfa og Lárus datt
niður stigann í 88 húsinu.
Hver er fyndnastur í skólanum?
HELENA MJÖLL VILHJÁLMSDÓTTIR.
Hver eru áhugamálin þín?
Félagsmál.
Hvað hræðistu mest?
Sjóinn og ketti.
Hvert er uppáhaldslagið þitt?
Hlusta lítið á tónlist en hlusta á hlaðvarpið
Þarf alltaf að vera grín alla daga.
Hver er þinn helsti kostur?
Er mjög metnaðargjörn og hjálpsöm.
Hver er þinn helsti galli?
Er stundum of hávær.
Hvaða forrit eru mest notuð í símanum
þínum? Snapchat, Messenger og TikTok.
Hvaða eiginleiki finnst þér bestur í fari
fólks? ELSKA þegar fólk er fyndið og
metnaðarfullt.
Hver er stefnan fyrir framtíðina?
Stefnan er að halda áfram að vera mikið
í félagsmálum og kannski einn daginn
verða forseti hver veit.
Ef þú ættir að lýsa sjálfri þér í einu orði
hvaða orð væri það? Dugleg.
Á 18. og 19. öld fór kennsla fram á
heimilum. Skyldu húsbændur sjá um
að börnin lærðu að lesa, en prestar
sjá til þess að það væri gert. Árang-
urinn var sá að frá því um 1800
kunnu flestir landsmenn að lesa en
færri að skrifa. Þetta var ódýrt kerfi
og virkaði. Engin skólahús þurfti að
byggja, engin skólabörn að flytja og
ekki að borga laun kennara – nema
ráðinn væri einkakennari en það
fór í vöxt. Skólaskylda komst ekki
á fyrr en með fræðslulögum 1908
og þá aðeins fyrir tíu til fjórtán ára
börn. Margir fyrstu barnaskólanna
voru byggðir upp og reknir af áhuga-
mannafélögum.
Jón Árnason Skálholtsbiskup lagði
fram tillögu árið 1736 um „barna-
skóla í hverri sýslu“. Elsti barnaskóli
á Íslandi sem sögur fara af var starf-
ræktur í Vestmannaeyjum 1745–
1760 af litlum efnum. Prestarnir og
hreppstjórinn stóðu fyrir þeim skóla.
Hér segir frá skólanum og einnig frá
barnaskóla er stofnaður var í Vest-
mannaeyjum löngu síðar og tók til
starfa 1884 (hægt að lesa í rafrænni
útgáfu Víkurfréttta).
Hausastaðaskóli í Álftaneshreppi
var stofnaður 1892. Byggt var fyrir
Thorkilliifé veglegt 46 m² hús, ásamt
risi, fyrir tólf öreigabörn, til að halda í
þeim lífinu og koma þeim til manns.
Auk námsskrár barnaskólans; að
lesa, skrifa, reikna og lesa kristin-
fræði, lærðu nemendur til verka
allt árið við landbúnað, fiskveiðar,
smíðar, tóvinnu og garðrækt. Þetta
var heilsársskóli fyrir sex til sextán
ára stúlkur og drengi, sem bjuggu í
skólanum. Flestir voru nemendur
sextán talsins og voru greiddir
sextán ríkisdalir með hverju barni.
Erfitt var að halda skólanum gang-
andi vegna naumra fjárveitinga,
enda þótt hann hann væri ein rík-
asta stofnunin í landinu. Lét stift-
amtmaður leggja skólann niður 1812
(nánar um skólann hér í rafrænni
útgáfu Víkurfrétta).
Í Reykjavík var stofnaður barna-
skóli 1830 sem starfaði til 1846,
í Aðalstræti 16. Gert var ráð fyrir
tuttugu börnum. Skólagjald var
sex ríkisdalir á ári sem reyndist
of hátt fyrir fátækt alþýðufólk. Þá
kom Thorchilliisjóður til hjálpar,
þar til menn fundu út 1846 að það
samræmdist ekki reglum sjóðsins
að greiða rekstrarhalla einkaskóla
yfirstéttarinnar í Reykjavík. Lagðist
skólinn þá niður, enda kusu efnaðir
foreldrar að kenna börnum sínum
heima. Lagt var fram frumvarp á Al-
þingi 1853 um stofnun barnaskóla í
Reykjavík. Þar var stofnaður barna-
skóli 1862, samkvæmt tilskipun
konungs 1859. Var hann í óhentugu
gömlu timburhúsi í Hafnarstræti,
þar til byggt var vandað skólahús í
Pósthússtræti árið 1883 (sjá mynd).
Það hús varð síðar lögreglustöð er
skólinn flutti 1898 í hús sem síðar
nefndist Miðbæjarskólinn.
Að Leirá starfaði barnaskóli í sér-
byggðu húsi 1878–1889 á vegum
Þórðar Þorsteinssonar bónda og
einnig í Gaulverjabæ 1881–1890 á
vegum séra Páls Sigurðssonar.
FS-ingur vikunnar: Betsý Ásta Stefánsdóttir
Ung(m
enni) vikunnar: Herm
ann Borgar Jakobsson
Stundum of
hávær
„Maður veit aldrei hvað
fólk er að ganga í gegnum“
Hermann borgar er sextán ára og er í
Akurskóla. Hann æfir körfubolta og er
varaformaður ungmennaráðs Reykja-
nesbæjar. Hermann hefur gaman af
pólitík og langar að verða lögfræðingur í
framtíðinni.
Í hvaða bekk ertu?
Ég er í 10. bekk.
Í hvaða skóla ertu?
í Akurskóla.
Hvað gerir þú utan skóla? Ég æfi körfu-
bolta með Njarðvík, ég sinni einnig mikið
af félagsstörfum þar sem ég formaður í
nemendaráði Akurskóla og varaformaður
í ungmennaráði Reykjanesbæjar.
Hvert er skemmtilegasta fagið?
Ætli það sé ekki stærðfræði eða íslenska.
Hver í skólanum þínum er líklegur til að
verða frægur og hvers vegna?
Get ekki valið einhvern einn en ég hef
mikla trú á öllum sem stefna að því.
Skemmtilegasta saga úr skólanum:
Þegar það byrjaði einhver ofn að leka í
myndlist og lak út um allt. Slökkviliðið
þurfti að koma og læti. Þetta var mjög
spennandi í 2. bekk.
Hver er fyndnastur í skólanum?
Verð að segja Benjamín Leó bekkjarfélagi
minn, hef mjög gaman af honum.
Hver eru áhugamálin þín? Það er körfu-
bolti og félagsstörf. Jú, ég má nú ekki
ljúga en ég hef líka mjög gaman af pólitík.
Hvað hræðistu mest?
Er hræddur við RISAklettinn á Flúðum.
Hvert er uppáhaldslagið þitt? Ég dýrka
Yfir borgina með Valdimar og Þegar
tíminn er liðinn með Bubba Morthens.
Hver er þinn helsti kostur?
Ég hef alltaf haft það að mínu markmiði
að vera góður við fólkið í kringum mig því
maður veit aldrei hvað fólk er að ganga í
gegnum. Svo geng ég líka í hlutina þegar
þess þarf.
Hver er þinn helsti galli?
Get verið svolítið stríðinn og þrjóskur.
Hvaða forrit eru mest notuð í símanum
þínum? TikTok og Spotify.
Hvaða eiginleiki finnst þér bestur í fari
fólks? Traust og heiðarleiki.
Hvað langar þig að gera eftir grunnskóla?
Ætla að fara í Fjölbrautaskóla Suðurnesja
og svo langar mig að verða lögfræðingur
þegar ég verð eldri.
Ef þú ættir að lýsa sjálfum þér í einu orði
hvaða orð væri það? Áreiðanlegur.
Thelma Hrund Hermannsdóttir
thelma.h.hermannsdottir@gmail.com
Afmælisþættir skólans í Vogum, birtast
vikulega í Víkurfréttum og vf.is á afmælisárinu.
Þorvaldur Örn Árnason, áður kennari við skólann,
tekur saman með góðra manna hjálp.ELSTU BARNASKÓLAR LANDSINS
Elstu barnaskólar landsins sem starfað hafa samfellt – og stofnár þeirra:
1852: Barnaskólinn á Eyrabakka og
Stokkseyri, í eigin húsnæði frá
upphafi.
1862: Barnaskólinn í Reykjavík
(rekinn frá upphafi af sveitar-
félaginu, fyrst í leiguhúsnæði).
1872: Thorkillii barnaskólinn í
Vatnsleysustrandarhreppi og
Gerðaskóli í Garði, báðir í eigin
húsnæði.
1874: Barnaskólinn á Ísafirði. Árið
eftir byggt hús, Silfurgata 3, síðan
nýtt hús 1901.
1875: Mýrarhús á Seltjarnarnesi
og í Hafnarfirði, undanfari Flens-
borgar í tvö ár.
1877: Flensborg Hafnarfirði barna-
skóli, varð alþýðu- og gagnfræði-
skóli 1882, með kennaradeild
1896–1908.
1880: Bessastaðaðir og tímabundið
í Njarðvík og Kjós
1881: Seyðisfjörður. Skólahús kom
tilhöggið frá Noregi 1907.
1882: Njarðvík, skóli með ýmsu
móti til 1911, þá sameiginlegur
með Keflavík til 1939.
1884: Vestmanneyjar (þar var áður
barnaskóli 1745–1760).
1889: Keflavík (í Góðtemplara-
húsinu). Skólahús við Skólaveg
reis 1911 og sameinast Njarð-
víkurskóla.
Þetta er ekki tæmandi upptalning,
vantar t.d. upplýsingar um Akur-
eyri. Í skýrslu í Tímariti um uppeldi
og kennslumál 1888 er alls getið 30
skóla, en margir þeirra störfuðu ekki
öll árin.
Heimildir m.a.: Frumgerðir sjávarþorpa (https://www.vefnir.is/grein/frumgerdir-sjavarthorpa) Loftur Gutt-
ormsson: Lýðmenntun. Minning 200 ára skóla í Vestmannaeyjum (https://timarit.is/files/15855196). Ágríp af
skólasögu Garðabæjar (http://lisaadmin.gardabaer.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=3710); Alþingistíðindi 1853
(https://books.google.is/books?id=4OhOAAAAYAAJ&pg=PT8&lpg=PT8&dq=stofnaðir+barnaskólar+í+Dan-
mörk&source=bl&ots=SSLXZdniz3&sig=ACfU3U3UGBbYqv0EaZSz2KNAEWT3LzOXAw&hl=en&sa=X&ved=-
2ahUKEwi8gurRs_D0AhXbEcAKHUsKBkgQ6AF6BAgqEAM#v=onepage&q=stofnaðir barnaskólar í Dan-
mörk&f=false). Skýrsla um barnaskóla 1887-1888 (https://timarit.is/files/21136303) o.fl.
8. ÞÁTTUR
16 // vÍkurfrÉttir á SuðurNeSJuM