Víkurfréttir - 26.10.2022, Blaðsíða 7

Afmælisþættir skólans í Vogum, birtast
vikulega í Víkurfréttum og vf.is á afmælisárinu.
Þorvaldur Örn Árnason, áður kennari við skólann,
tekur saman með góðra manna hjálp.
40. ÞÁTTUR
SAMFÉLAGIÐ OG SKÓLINN
Um aldir fór uppeldi og menntun
barna fram á heimilum með að-
stoð og undir eftirliti presta. Þegar
kom fram á 19. öld aukast kröfur
um kunnáttu og var það hvati að
stofnun barnaskóla til að aðstoða
heimilin og prestana, þótt skóla-
skylda væri engin. Framan af voru
skólabörn dýrmætur vinnukraftur
og á mörgum heimilum erfitt að sjá
af þeim í skólann. Síðan hefur þetta
gjörbreyst, nú fer nánast allt nám
fram í skólanum og foreldrum og
atvinnulífi hentar vel að börnin séu
þar lengi, einkum þau yngstu.
Fyrstu áratugina var skólaganga
barna fjögur ár, sex mánuði á ári, frá
klukkan 10 til 14 sex daga vikunnar.
Skólatíminn lengdist í mörgum
skrefum alla 20. öldina og undir
síðustu aldamót voru grunnskólaár
hvers barns orðin tíu, mánuðir á ári
hverju níu, daglegur skólatími mun
lengri en áður en vinnuvikan hafði
reyndar styst í fimm daga. Að auki
höfðu bæst við fjögur, fimm ár í
leikskóla og hjá flestum nokkur ár í
framhaldsnámi. Þetta er gríðarmikil
breyting í lífi barna á 150 árum!
Samkvæmt 13. grein upphaf-
legu reglugerðar Thorchillii-barna-
skólans frá 1872 skyldi „almenn
kennsla veitt í trúarlærdómi, biflíu-
sögum, íslenskum bóklestri, skrift,
reikningi og söng. Þar að auki má, að
því leyti sem kringumstæður leyfa,
veita tilsögn í rjettritun, undirstöðu
íslenskrar málfræði, föðurlands-
sögu og landafræði. Það skal leyft,
að börnum sem skortir gáfur til að
nema, sje ekki kennt annað en trúar-
lærdómurinn, lestur og skript. Þar
að auki skal veitt sjerstök kennsla
fermdum unglingum,“ og kenna,
auk þess fyrrnefnda, dönsku, ensku
(sögu) og náttúrusögu. Eins má,
„þegar afgangs eru eftirmiðdags-
stundir frá hinni sjerstöku kennslu,
taka nokkra unglinga til undirbún-
ings undir latínuskólanám“.
Frá því að Íslendingar urðu
kristnir var það hlutverk kristin-
dómsins að móta siðferði og sam-
félagsskilning manna. Fram yfir
aldamótin 1900 var kristindómur
stór hluti náms og kennslu og prestar
réðu þar miklu. Með fræðslulög-
gjöfinni 1907 dró úr kristinfræði og
enn frekar er leið á 20. öldina. Þjóð-
rækni leysti þá trúrækni af hólmi. Þá
var, auk landafræði og sögu, farið að
kenna þjóðfélagsfræði og í lok aldar-
innar var einnig farið að kenna nýja
námsgrein, lífsleikni. Allan tímann
hefur leiðsögn og fordæmi kennara
skipt miklu máli, einnig ungmenna-
og íþróttafélaga, svo ekki sé talað
um heimilin. Að auki má nefna bók-
menntir, fjölmiðla og nú síðast sam-
félagsmiðla.
Margt er gert til að koma til móts
við ólíkar þarfir barna. Í Stóru-
Vogaskóla er áhersla á að greina
vandamál snemma og boðið er upp
á margþætta stoðþjónustu, í fimm
ólíkum námsverum. Til dæmis er eitt
þeirra fyrir nemendur með annað
móðurmál en íslensku.
Með lögum um grunnskóla 1974
varð skólaskylda níu ár og skóla-
dagur samfelldur, með áherslu á
jafnrétti allra til náms. Grunnskólinn
skyldi í samvinnu við heimilin búa
nemendur undir líf og starf í lýð-
ræðisþjóðfélagi sem er í sífelldri
þróun; starfshættir mótast af um-
burðarlyndi, kristilegu siðgæði og
lýðræðislegu samstarfi; og nem-
endum tamin víðsýni og skilningur
á mannlegum kjörum og umhverfi.
Þá var hafin umbylting námsgreina
og kennsluhátta og 1989 tókst loks
að setja saman heildstæða námskrá
um allt þetta. Landafræði, saga og
félagsfræði var tengt saman í sam-
félagsfræði. Í aðalnámskránni 2011
voru skilgreindir sex grunnþættir og
var einn þeirra „lýðræði og mann-
réttindi“.
Svava Bogadóttir, sem var skóla-
stjóri 2008–2015, fékk nemendaráð
skólans til að undirbúa og halda
skólaþing nemenda þar sem lögð
var áhersla á að nemendur kæmu
sterkir að undirbúningi þingsins,
stýrðu því og kynntu niðurstöður.
Á einu þinginu var skoðað hvers
vegna nemendur hefðu litla trú á
eigin námsgetu og var yfirskrift þess
þings metnaður.
Næsta vor, 2023, verður unnið
með höfundinum Þórunni Rakel
Gylfadóttur að nemendaverkefnum
við bók hennar, Akam, ég og Annika.
Hún fjallar um íslenska unglings-
stelpu sem flytur til Þýskalands og
kynnist bæði Þjóðverjum og öðrum
innflytjendum. Bókin er spennandi
og tekur á málum sem nú brenna á
ungu fólki.
N ú v e r a n d i
s k ó l a s t j ó r i ,
Hilmar E. Svein-
björnsson, hefur
s a m i ð f j ó ra r
námsbækur í
landafræði: Ís-
land, Evrópa,
Heimsálfurnar og Jörðin. Þeim fylgja
verkefni og kennsluleiðbeiningar og
er þetta námsefni notað í skólum um
allt land.
Með náms- og starfsfræðslu
tengist skólinn atvinnulífi og nem-
endur átta sig á hvað þeir vilja læra
og gera að loknum grunnskóla. Jón
Ingi hefur sinnt þeim þætti í rúman
áratug. Undir lok 20. aldar voru
nemendur efstu bekkja í starfskynn-
ingu í fyrirtækjum og námsráðgjafi
Fjölbrautaskóla Suðurnesja kynnti
skólann. Áður kom fyrir að skóla-
leiðir nemendur vörðu hluta skóla-
tímans við störf hjá vinnuveitanda
sem leiðsagði þeim. Frá árinu 2012
hafa Samband sveitarfélaga á Suður-
nesjum og Þekkingarsetrið í Sand-
gerði haldið árlega mjög öflugar
starfsgreinakynningar fyrir nem-
endur í 8. og 10. bekk. Síðast voru
kynntar 110 starfsgreinar með tólum,
tækjum, tali, tónum og veitingum!
Heimilin eru tengiliður skóla og
samfélags. Lítið er vitað um þau
tengsl framan af. Þann 3. apríl 1962
samþykkti skólanefnd að á næstu
skólaárum verði foreldradagar, einn
í byrjun skólaárs og annar síðar, með
nánara samband foreldra og kennara
að markmiði. Hreinn skólastjóri
getur um foreldrafund 30. jan. 1975
og við skólasetningu 1981 ber hann
fram ósk um formlegt samstarf for-
eldra og skóla, sem geti orðið kveikja
að auknum námsáhuga nemenda.
Haustið 1983 var stofnað for-
eldra- og kennarafélag við skólann.
Var það fyrst og fremst framtak
áhugasamra foreldra. Þátttaka var
dræm framan af. Starfið lenti fyrst og
femst á stjórninni sem stóð sig með
prýði undir forystu Herdísar Herj-
ólfsdóttur. Félagið hélt opið hús, fór í
gönguferðir með nemendur, hélt fjöl-
tefli, einnig diskótek í Glaðheimum
til fjáröflunar fyrir félagið og beitti
áhrifum sínum til eflingar skólanum.
Það sama ár var opin vika í lok nóv-
ember, þar sem foreldrar heimsóttu
bekki sinna barna og haldnir voru
tveir foreldrafundir. Árið 1987 skyldi
vera foreldrafundur tvisvar á vetri,
m.a. eftir miðsvetrarpróf og virðist
gjarna hafa verið svo síðan. Berg-
sveinn boðaði til almenns foreldra-
fundar 1996 þar sem foreldraráð var
kjörið. Nálægt aldamótunum 2000
stóðu umsjónarkennarar fyrir vel
sóttum bekkjarkvöldum.
Skólinn hefur oft kynnt foreldrum
nýtt námsefni og nýjungar í kennslu.
Lengi hefur tíðkast að sýna hand-
verk nemenda við skólaslit og síð-
asta áratug hefur öll vinna nemenda
verið kynnt gestum og gangandi á
uppstigningardag og hefur sjötti
bekkur þá staðið fyrir kaffisölu til
að afla fjár til ferðar í skólabúðir.
Skólinn hefur oft fengið gjafir
frá félögum og einstaklingum við
ýmis tækifæri, hvað oftast frá kven-
félaginu Fjólu.
Heimildir m.a.: Reglugerð skólans frá 1872. Gjörðabók skólanefndar. Ræður Hreins Ás-
grímssonar við skólasetningu og skólaslit. Vefur Þekkingarseturs Suðurnesja. Fundar-
gerðir skólaráðs. Almenningsfræðsla á Íslandi. Upplýsingar frá Svövu Bogadóttur, Hilmari
E. Sveinbjörnssyni og Særúnu Jónsdóttur.
VOGAR
Hilmar Bragi Bárðarson
hilmar@vf.is
Minja- og sögufélag Vatnsleysustrandar hélt útgáfuhóf um liðna
helgi vegna útgáfu bókarinnar Út á Brún og önnur mið - Útgerðar-
saga Vatnsleysustrandarhrepps til 1930 eftir Hauk Aðalsteinsson.
Minjafélagið gefur bókina út.
Í bókinni er rakin saga bændaút-
gerðarinnar í Vogum og á Vatns-
leysuströnd allt frá elstu fáanlegu
heimildum fram á þriðja áratug
tuttugustu aldar þegar vélbátar
höfðu leyst árabátana af hólmi.
Sagt er frá áhrifum Viðeyjar-
klausturs á svæðinu, konungsút-
gerð, spítalafiski, sjósókn, neta-
veiðideilum, saltfiskverkun, sjó-
búðum og þilskipaútgerð.
Bókin byggir
á viðamikilli
könnun frum-
heimilda í
fornbréfasafni,
Þjóðskjalasafni
og fleiri skjala-
söfnum sem
gefur í mörgum
tilfellum nýja
sýn á söguna,
bæði sögu svæðisins sem og sjó-
sóknar. Hún er öllum áhugasömum
um útgerðarsögu fróðleg lesning og
fræðandi um lífshætti þeirra sem
sóttu sjóinn og byggðu landið fyrr
á öldum.
„Útgáfuhófið var frábært. Fjöl-
margir komu og nutu þess að
hlusta á upplestur úr bókinni,
frásögn af tilurð hennar, veitinga,
tónlistar og samveru,“ segir Helga
Ragnarsdóttir hjá Minja- og sögu-
félagi Vatnsleysustrandar.
Saga bændaútgerðarinnar í Vogum og
á Vatnsleysuströnd rakin í nýrri bók
Haukur Aðalsteinsson er
höfundur bókarinnar Út á Brún
og önnur mið - Útgerðarsaga
Vatnsleysustrandarhrepps til 1930.
Haukur Aðalsteinsson, höfundur
bókarinnar, áritar eintak af henni.
Viktor Guðmundsson les
úr útgerðarsögunni.
Hafna breytingu á
miðbæjarsvæði
Deiliskipulagsbreyting á mið-
bæjarsvæði í Vogum var tekið fyrir
að nýju á síðasta fundi skipulags-
nefndar. Í breytingunni felst að
byggingareitum fjölgar úr tveimur
í þrjá. Heimilt verður að byggja á
einni til tveimur hæðum fyrir mið-
bæjarstarfsemi, verslun og þjón-
ustu. Einnig er heimilit að byggja
fjölbýlishús á þremur til fjórum
hæðum. Ásamt því eru settir skil-
málar um nýtingarhlutfall og fjölda
íbúða. Fyrir liggur úthlutun bæjar-
ráðs á lóðinni.
Afgreiðsla skipulagsnefndar er að
hafna breytingunni og vill halda í
fyrra skipulag.
Svæðið við Hafn-
argötu 101 verði
þróunarreitur
Skipulagsnefnd Sveitar -
félagsins Voga leggur til við
bæjarstjórn að svæðið við
Hafnargötu 101 í Vogum verði
auglýst sem þróunarreitur. Við
val á umsækjendum verður sér-
staklega horft til þess að hug-
myndir um hönnun, skipulag
og framkvæmdir taki mið af
einkennum, ásýnd og sögu
svæðisins og uppbygging styðji
við jákvæða atvinnuþróun í ört
stækkandi sveitarfélagi, segir í
afgreiðslu skipulagsnefndar á
síðasta fundi.
Á fundinum voru lögð fram
drög að kynningargögnum vegna
uppbyggingar og þróunar á lóð
Hafnargötu 101. Um þróunarreit
er að ræða þar sem miklir mögu-
leikar eru fyrir hendi.
Á sama fundi var tekið fyrir
erindi frá Minjastofnun Íslands,
sem hefur óskað eftir því að fá að
kynna tillögur sínar vegna mögu-
legrar uppbyggingar og nýtingar
á húsi og lóð Hafnargötu 101.
Nefndin þakkar aðilum Minja-
stofnunar fyrir góða og áhuga-
verða kynningu.
Frá miðbæjarsvæðinu í Vogum.
Senda má ábendingar um
áhugavert efni á Vogasíðu
Víkurfrétta með pósti á
hilmar@vf.is
vÍkurFrÉttir á SuðurNeSJuM // 7