Ljósmæðrablaðið - 01.12.2022, Qupperneq 70

ljósmæðrablaðið ljósmæðrablaðið
1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022 7170 1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022
Aðferðafræði
Þessi rannsókn var gerð með fyrirbærafræðilegri nálgun þar
sem tekin voru viðtöl við konur sem endað höfðu í bráða keisara­
skurði eftir að hafa byrjað í eðlilegri fæðingu. Fyrir bæra fræðin er
nálgun við rannsóknir sem leitast við að skilja kjarna fyrir bæris
með því að skoða það frá sjónarhorni þess sem hefur upp lifað
það. Rannsóknaraðferðin er því heppileg til að öðlast skilning á
fyrirbærinu sem rannsaka á og þegar efnið hefur lítið verið rann­
sakað. Markmiðið er að lýsa merkingu þessarar reynslu, hvað var
upplifað og hvernig það var upplifað (Neubauer, o.fl., 2019).
Vancouver­skólinn í fyrirbærafræði
Vancouver­skólinn er blanda af fyrirbærafræði, túlkunarfræði
og hugsmíðahyggju. Þegar rannsakandinn undirbýr sig fyrir
að nota Vancouver­skólann sem rannsóknaraðferð er mikilvægt
að hann sé móttækilegur og opinn fyrir því sem hann er að reyna
að skilja. Með öðrum orðum er gert ráð fyrir að hann opni sjón­
deildar hringinn fyrir einhverju nýju og átti sig á því hvernig
reynslan lítur út frá sjónarhorni viðmælandans (Sigríður Hall­
dórs dóttir, 2021). Rannsóknarferli Vancouver­skólans skiptist
í sjö meginþætti og rannsakandinn getur farið aftur og aftur
inn í hvern þátt, fram og til baka í gegnum allt rann sóknar ferlið,
sem má segja að sé eins konar hringferli. Þessir sjö megin þættir
eru: að vera kyrr, að ígrunda, að koma auga á, að velja, að túlka,
að raða saman og að sannreyna (sjá mynd 1).
Úrtak og val á þátttakendum
Við val á þátttakendum var stuðst við hentugleikaúrtak. Auglýst
var eftir þátttakendum í Facebook hópnum Mæðratips. Þar létu
viðbrögðin ekki á sér standa og um eitt hundrað konur buðu
fram þátttöku sína. Skilyrði fyrir þátttöku var að tala íslensku,
hafa byrjað í eðlilegri fæðingu og endað í bráðakeisaraskurði
og hafa áhuga á því að deila reynslu sinni. Einnig var sett sem
skilyrði að það væru liðnir að minnsta kosti sex mánuðir en ekki
meira en fimm ár frá fæðingu, þegar viðtalið fór fram. Alls voru
tekin viðtöl við 12 konur; 6 frumbyrjur og 6 fjölbyrjur. Haft
var samband við konur í þeirri tímaröð sem þær gáfu kost á sér.
Þegar komnar voru 6 frumbyrjur í úrtakið en aðeins 4 fjölbyrjur
var eingöngu haft samband við þær tvær fjölbyrjur í viðbót sem
voru næstar á listanum.
Framkvæmd og réttmæti
Tekið var eitt viðtal við hverja konu, þar sem stuðst var við
við talsramma, á tímabilinu 15. desember 2021 til 4. mars 2022.
Vegna ástandsins í þjóðfélaginu, í tengslum við covid­19, fóru
flest viðtölin fram í gegnum samskiptaforritið Zoom. Eitt við tal
fór þó fram í gegnum Messenger­forritið og eitt viðtal var tekið
í skrif stofu húsnæði. Fyrsti höfundur tók öll viðtölin og stóð
hvert þeirra í 40­70 mínútur. Viðtölin voru svokölluð hálf­
stöðluð viðtöl, þar sem stuðst var við viðtalsramma. Þau voru
hljóð rituð og skrifuð orðrétt upp og síðan greind samkvæmt
að ferð Vancouver­skólans (sjá töflu 1). Hvert viðtal var greint,
fundið yfirþema, meginþemu og undirþemu og niðurstöður voru
síðan settar upp í greiningarlíkan fyrir hvern þátttakanda. Hver
þátt takandi fékk síðan sent sitt greiningarlíkan og var gefinn
kostur á að bæta við eða koma með athugasemdir. Að lokum
var gert eitt heildar greiningar líkan (sjá mynd 2) sem borið var
undir tvo þátttakendur sem valdir voru af handahófi.
Siðfræði
Fengið var leyfi hjá Vísindasiðanefnd VSN­21­192 fyrir rann­
sókninni og hún var einnig tilkynnt til Persónuverndar. Konurnar
fengu allar afhent kynningarbréf þar sem tekið var fram að þær
gætu alltaf dregið sig út úr rannsókninni þegar þær vildu og að
fullri nafn leynd væri heitið. Einnig var tekið fram að þær þyrftu
ekki að svara spurningum sem þær vildu ekki svara. Konurnar
fengu jafnframt boð um einn tíma hjá sálfræðingi, þeim að
kostnaðar lausu, sem þær gætu haft samband við ef við talið vekti
upp erfiðar tilfinningar. Öllum konunum var gefið dul nefni og
leitast við í hvívetna að viðhafa siðferðilega góð vinnu brögð og
misnota ekki það traust sem viðmælendur sýndu rannsakendum.
1. Að
vera kyrr
2. Að
ígrunda
4. Að
velja
5. Að
túlka
3. Að
koma
auga á
6. Að
raða
saman
7. Að
sannreyna
Mynd 1 Sjö meginþættir rannsóknarferlis Vancouver-skólans í
fyrirbærafræði (Sigríður Halldórsdóttir, 2021, bls. 262).
Tólf meginþrep Vancouver-skólans Lýsing á þrepunum Það sem var gert í þessari rannsókn
1. Að velja samræðufélaga Leitast er við að velja þátttakendur sem Auglýst var eftir þátttakendum og þeir valið
bæði dæmigerða og ódæmigerða hafa út frá þeirri tímaröð sem þeir gáfu kost á
reynslu af fyrirbærinu. sér í rannsóknina og uppfylltu skilyrði fyrir
þátttöku.
2. Undirbúningur hugans Fyrirframgefnar hugmyndir ígrundaðar Hér var reynt að gera sér grein fyrir fyrir-
og settar meðvitað til hliðar. fram mótuðum hugmyndum um hvernig
upplifun það er að fara í bráðakeisaraskurð
og leggja þær hugmyndir til hliðar meðan
á rannsókn stóð.
3. Að taka þátt í samtalinu Tekin eru eitt til tvö viðtöl við hvern þátt- Eitt viðtal var tekið við hverja konu. Samtals
takanda. Fjöldi þátttakenda er ekki ákveðinn tólf viðtöl í formi samræða.
fyrirfram heldur markast það af mettun
(e. saturation), hversu marga þátttakendur
er rætt við.
4. Skerpt vitund varðandi hugmyndir Unnið er samhliða að gagnasöfnun og Viðtölin voru hljóðrituð og skrifuð orðrétt
og hugtök gagnagreiningu og gagnagreiningin hefst upp. Unnið var samhliða að gagnasöfnun
strax í viðtölunum. og gagnagreiningu.
5. Þemagreining/kóðun Rannsakandi les yfir rituð viðtöl og finnur Viðtölin voru ítrekað lesin yfir til þess að átta
lykilsetningar og merkingu þeirra. Greinir sig á heildarreynslu hverrar konu fyrir sig.
síðan í þemu og undirþemu. Greind voru bæði yfirþemu og undirþemu.
6. Að átta sig á heildarmynd hvers Að átta sig á heildarmynd reynslu hvers Þemu frá reynslu hverrar konu fyrir sig voru
einstaklings einstaklings. Meginþemu í sögu hvers þátt- vo sett upp í greiningarlíkan.
takanda eru dregin fram og aðalatriðin sett
fram í greiningarlíkan fyrir hvern og einn.
7. Staðfesting á heildarmynd hvers Í hverju greiningarlíkani felst ákveðin túlkun Haft var samband við allar konurnar sem
þátttakanda með honum sjálfum rannsakanda. Hver þátttakandi er fenginn til tóku þátt og staðfestingar leitað á greiningu
að staðfesta þessa túlkun rannsakandans. þeirra greiningarlíkans. Einn þátttakandi
vildi bæta við sitt greiningarlíkan og annar
óskaði eftir breyttu orðalagi á aðalþema.
8. Að átta sig á heildarmyndinni af Rannsakandi reynir að átta sig á heildar- Greiningalíkönin og viðtölin voru borin
fyrirbærinu sjálfu myndinni af fyrirbærinu sjálfu, átta sig á hver saman, til þess að sjá sameiginlega upp-
er sameiginleg reynsla þátttakenda og hvað lifun kvennanna. Síðan voru niðurstöðurnar
er frábrugðið. Rannsakandi setur fram sameinaðar í eitt heildargreiningarlíkan.
heildargreiningarlíkan fyrir alla þátttakendur.
9. Að bera niðurstöðurnar saman við Rannsakandi ber saman rituðu viðtölin við Hér var farið aftur yfir niðurstöður og þær
rannsóknargögnin heildargreiningarlíkanið. bornar saman við rannsóknargögn til þess
að sjá hvort þar væri samræmi á milli.
10. Yfirþema sem lýsir niðurstöðunum Rannsakandinn setur fram niðurstöðu sína Hér var leitast eftir að finna heiti sem lýsti
í aðalatriðum um fyrirbærið í örstuttu máli. Það verður niðurstöðum í stuttu máli: Erfið og áhrifarík
yfirþema rannsóknarinnar. reynsla: eitthvað sem maður gerir ekki
endilega ráð fyrir að gerist.
11. Að sannreyna niðurstöður með Þróun heildargreiningarlíkans byggir alltaf Heildargreiningarlíkan var borið undir tvo
meðrannsakendum að einhverju leyti á túlkun rannsakandans. þátttakendur og rætt hvort það sam-
Þessa túlkun er nauðsynlegt að fá staðfesta ræmdist þeirra reynslu.
af einhverjum þátttakendum.
12. Að skrifa upp niðurstöður rannsóknar. Að skrifa upp niðurstöður rannsóknarinnar. Hér var reynt að passa upp á að raddir
Beinar tilvitnanir í orð allra þátttakenda úr kvennanna kæmu fram, sem var gert með
viðtölunum til að rödd þeirra fái að heyrast beinum tilvitnunum frá þeim.
og auka þannig trúverðugleika niðurstaðna.
Tafla 1 12 þrep Vancouver-skólans og framkvæmd rannsóknar.