Milli mála - 2022, Page 92

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 91
sig (Bedore o.fl. 2016; Elín Þöll Þórðardóttir 2011a; 2015; 2019; Hoff
o.fl. 2012). Þannig læra tvítyngd börn hvort mál í hlutfalli við þann
tíma sem þau verja í hvoru málumhverfi og hvorugt málið eitt sér
endurspeglar heildarmálunnáttu þeirra. Þess vegna er t.d. ekki rétt að
greina málþroskaröskun út frá kunnáttu á öðru tungumálinu einu sér
með samanburði við eintyngd börn. Hins vegar þarf einnig að aðgæta
hvort sá munur sem einatt kemur fram á M1 og M2 hópum í máli
samfélagsins hafi áhrif á getu tvítyngdra og fjöltyngdra barna til að
tjá sig og skilja aðra í daglegu lífi en það getur farið eftir ýmsu – ung
börn stunda fremur einfaldar samræður og hafa þar að auki tímann
fyrir sér til að bæta sig í þeim málum sem þau hafa mesta þörf fyrir,
en með aldrinum eykst þörf á flókinni málkunnáttu. Þótt oft sé talað
um fyrstu ár ævinnar sem mikilvægasta tíma máltökunnar, eða þau
ár nefnd máltökuskeið sem skömmu síðar ljúki (t.d. Íslensk málnefnd
2021), getur slík umræða verið villandi þar sem gríðarlegar framfarir
verða á skólaaldri og fram á fullorðinsár, bæði í orðaforða sem er
grundvöllur að velgengni í námi (Sun og Nippold 2012), beygingar-
fræði (Elín Þöll Þórðardóttir 2016) og setningafræði (Frizelle o.fl.
2018; Nippold o.fl. 2005; Rioux og Elin Þöll Þórðardóttir 2022). Á
unglingsárum skiptir málkunnátta sköpum um tækifæri til áfram-
haldandi náms.
Ljóst er að stór hópur M2 barna á Íslandi lærir ekki íslensku að
því marki sem búast mætti við ef tekið er mið af M2 hópum í öðrum
löndum. Þær rannsóknir sem hér er sagt frá kanna hvort ástæðuna
megi rekja að hluta til mikillar enskunotkunar á Íslandi. Rannsóknir
á enskukunnáttu Íslendinga hafa bent til þess að þrátt fyrir að enska
sé viðurkenndur miðill í sumum geirum viðskipta, rannsókna og
mennta hafi Íslendingar upp til hópa ekki þau tök á ensku sem þyrfti
ef vel ætti að vera (Birna Arnbjörnsdóttir og Hafdís Ingvarsdóttir
2018). Aðrar rannsóknir á börnum og fullorðnu fólki sem hefur ís-
lensku að móðurmáli hafa beinst að því hvort enskunotkun valdi því
að regluverk íslenskrar tungu taki hraðari breytingum en fyrr (t.d.
Sigríður Sigurjónsdóttir og Iris Nowenstein 2021). En hvað um þá
sem læra íslensku sem M2? Hér eru settar fram þrjár tilgátur um það
hver áhrif aukinnar enskunotkunar gætu verið á þennan hóp:
Í fyrsta lagi má vera, hvað sem líður hraða málfræðibreytinga í
íslenskri tungu, að það sé einfaldlega of mikið í ráðist að læra þrjú
ELÍN ÞÖLL ÞÓRÐARDÓTTIR