Milli mála - 2022, Page 114
MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 113
kennslu í grannmálunum í skólum og jafnframt að efla kennslu í
skandinavísku málunum sem stuðningsmálum og erlendum málum“.
Þrátt fyrir að þeir ráðamenn, sem að yfirlýsingunni standa, skuld-
bindi sig til að hrinda langtímamarkmiðum málstefnunnar í fram-
kvæmd, er yfirlýsingin ekki lagalega bindandi (Deklaration om nordisk
språkpolitik 2006).
Málstefnan miðar að því að samskipti Norðurlandabúa geti farið
fram á dönsku, norsku eða sænsku. Í þessu felst að Skandinavar noti
móðurmál sitt til þess að tjá sig við aðra Norðurlandabúa en þurfi
að læra að skilja tvö náskyld norræn grannmál í ræðu og riti. Oft er
talað um að málasamstarfið grundvallist á málskilningi en því fer
fjarri nema hjá þeim Norðurlandabúum sem hafa dönsku, norsku
eða sænsku að móðurmáli. Málasamstarfið krefst öllu meira af þeim
sem ekki tala skandinavísk mál og þurfa því að læra eitt þeirra sem
erlent tungumál eins og raunin er með Færeyinga, Grænlendinga og
Íslendinga. Til þess að geta átt samskipti við dönskumælandi fólk
þurfa íbúar þessara landa að búa yfir færni til þess að skilja talaða
og ritaða dönsku, auk þess sem slík færni í málinu á að nýtast þeim
sem lykill að skilningi á norsku og sænsku. Þess utan þurfa íbúarnir
að geta tjáð sig á dönsku í ræðu og riti. Reynslan og rannsóknir á
dönskukunnáttu íslenskra ungmenna sýna að alla jafna reynist mun
auðveldara að ná tökum á þeim færniþáttum sem lúta að viðtöku
málsins, þ.e. lestrar- og hlustunarfærni, en tjáningu á málinu. Er þá
átt við færni til þess að tala málið og rita (Auður Hauksdóttir 2001;
2012). Þessar niðurstöður eru í samræmi við margar rannsóknir á
tileinkun erlendra tungumála yfirleitt sem sýna að tjáning reynist
mörgum erfiður ljár í þúfu (t.d. Haastrup 1989; Nation 2001, 24–33;
Webb 2005).
Þrátt fyrir sameiginleg markmið ráðamanna um að hrinda í fram-
kvæmd þeim langtímamarkmiðum, sem eru sett fram í málstefnu
Norðurlanda, hefur verið dregið úr vægi dönskukennslu á Íslandi
og í Færeyjum á undanförnum áratugum. Um aldamótin varð enska
fyrsta erlenda tungumálið í íslenskum grunnskólum í stað dönsku
og í tengslum við styttingu námstíma til stúdentsprófs, sem kom
til framkvæmda í kringum 2015, hefur vægi dönskukennslu í fram-
haldsskólum minnkað svo um munar (t.d. Pétur Rasmussen 2013;
Margrét Helga Hjartardóttir 2015). Í Færeyjum var danska gerð að
AUÐUR HAUKSDÓTTIR