Milli mála - 2022, Side 188

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 187
álitamálum fyrir tilstuðlan kvikmynda, færi vel á því að útskýra að
kvikmyndagerð álfunnar megi rekja til þess þegar Lumière-bræðurnir
kynntu uppgötvun sína á kvikmyndatökuvélinni á kaffihúsinu
Grand Café í París árið 1895. Borgin var á þessum tíma alheims-
vagga menningar og lista og þangað flykktist ungt yfirstéttarfólk
frá Rómönsku-Ameríku til að afla sér menntunar. Fyrir þeirra til-
stuðlan bárust til álfunnar fréttir og síðar tæki til kvikmyndagerðar.
Lumière-bræðurnir lögðu frá upphafi sérstaka áherslu á mikilvægi
þess að festa hversdagslíf fólks á filmu á sama tíma og aðrir ítrekuðu
mikilvægi þess að leika sér með ímyndunaraflið og hið óraunverulega
sem efnivið í kvikmyndir (Vélez 2004, 12–16).11
Þegar kvikmyndagerð óx fiskur um hrygg í álfunni voru því ólíkar
uppskriftir til staðar en nauðsynlegt var að aðlaga þær staðbundnum
aðstæðum og þeim efnahagslega veruleika sem kvikmyndagerðarfólk
álfunnar stóð frammi fyrir. Gott dæmi um þessa aðlögun er t.d. að
finna í mexíkóska melódramanu sem réði lögum og lofum í kvik-
myndagerð þarlendis á árunum milli 1930 og 1950. Hlutverk aðal-
leikarans sem þungamiðju frásagnarinnar var ýkt og sviðsetningar
voru í anda einfaldra alþýðuleikhúsa (Lehman og William Luhr 2003,
150). Leitast var við að halda alþýðumenningu og sögu landsins á
lofti og þótt uppskriftum frá Hollywood um áherslu á skemmtana-
gildi væri fylgt einkenndi mexíkósk ranchero-tónlist þessar kvik-
myndir.12 Frumbyggjar og landeigendur lifa í þessum myndum í
sátt og samlyndi og landeigendur gera sér grein fyrir mikilvægu
vinnuframlagi og staðháttaþekkingu frumbyggjanna og koma fram
við þá af virðingu og áhuga. Hver og einn þekkir sinn stað og veit
hvað til síns friðar heyrir. Dramað snýst um það þegar einhver utanað-
komandi skýtur upp kollinum og raskar þessu jafnvægi. En í takt við
Hollywood-uppskriftina endar sagan farsællega og áhorfendur hverfa
rólegir af vettvangi.13
Sunnar í álfunni voru nokkuð aðrar leiðir farnar og t.d. var
11 Meðal þeirra var Georges Méliès en hann stóð m.a. fyrir því að saga Jules Verne Le Voyage dans la
Lune (1865) var fest á fimmtán mínútna langa filmu og sýnd í París árið 1902. Myndin naut
mikilla vinsælda víða um Rómönsku-Ameríku.
12 Tímabilið hefur verið kallað „gullöldin“ (s. Época de Oro) í mexíkóskri kvikmyndagerð. Best þekkta
myndin frá þessum árum er Heima á stórbýlinu (s. Allá en el Rancho Grande / e. Back Home on the Big
Ranch) frá 1936.
13 Mikilvægt framlag bandarískra kvikmyndagerðarmanna til þróunar kvikmyndagerðar á veraldar-
vísu er það sem kallað hefur verið „order/disorder/order restored“-uppskriftin.
HÓLMFRÍÐUR GARÐARSDÓTTIR