Veiðimaðurinn - 01.03.1963, Blaðsíða 25

kirkjuklukkur. Líklega hafa spegilmynd-
ir í vatninu ýtt undir slíkar sögur.
HÆTTULEG VÖTN
Þó að stöðuvatnið líti sakleysislega út,
þegar það liggur spegilslétt, telur þjóð-
trúin samt, að margar og ískyggilegar
hættur leynist í djúpi þess. Útbreidd er
trúin á eitruð stöðuvötn. Hver, sem
drekkur úr þeim, dettur dauður niður
þegar í stað. Sum vötn eru talin gefa frá
sér eitmðar gufur, svo að fuglar sem
fljúga yfir þau, detta dauðir niður. Ann-
ars konar trú er það, að til séu áfeng
stöðuvötn, oftast þó aðeins eina nótt á
ári. Hér á landi er til svipuð trú í sam-
bandi við Öxará. Kannske er óskhyggja
að verki í þessum sögnum. Þá eiga að
vera til vötn, sem gera fólk tryllt af ást-
leitni, ef það drekkur úr þeim, og kon-
ur öllu meir en karla. Oft er talið hættu-
legt að sofna á vatnsbökkum. Stundum
er það vegna hættulegra vætta, sem í vatn-
inu dveljast, stundum reynir vatnið sjálft
að draga menn í djúp sitt. Alls konar
hættulegar vættir og dýr búa í vötnum,
svo sem skrímsl og nykrar. Skrímsla-
trúin er í tengslum við eldforna dreka-
trú. Frægustu vatnavættir af því tagi
hér á landi munu vera Lagarfljótsormur-
inn og ormurinn í Skorradalsvatni. Báð-
ir eiga þeir í fyrstu að hafa verið brekku-
sniglar, sem voru lagðir á gull. Nykrar
eiga að vera í mörgum vötnum hér á
landi, til dæmis í Hvaleyrarvatni fyrir
sunnan Hafnarfjörð. Þar var einu sinni
stúlka ein í seli, en er að var komið,
fannst ekkert eftir af henni nema brjóst-
in, nykurinn var búinn að éta hitt, en af
einhverjum ástæðum vildi hann ekki
l
brjóstin. Algengari eru þó sögurnar um
að nykurinn gabbi fólk til að setjast á
bak sér og hlaupi svo með það í vatnið.
Ef til vill er nykratrúin að einhverju
leyti runnin frá Forn-Keltum, — en hjá
þeim blandaðist hestadýrkun og vatns-
dýrkun ýmislega saman. Sumir hafa tal-
ið, að nykurinn sé í öndverðu tákn kyn-
orku og frjósemi, en það virðist nokkuð
langsótt skýring .
Sagnir um öfugugga í vötnum þekkj-
ast suður í Evrópu, en eru þó líklega
hvergi eins algengar og hér á íslandi.
Eins og kunnugt er, er ein öfugugga-
sagan tengd Kleifarvatni. Sú skýring að
öfugugginn sé í tengslum við höggorm-
inn er ekki sérlega sennileg.
Ýmisleg trú er í sambandi við undra-
fugla á vötnum, bæði hér á landi og er-
lendis. Ekki ber þó eins mikið á slíkum
dularfuglum hér á landi á vötnum eins
og á hverum. Svo er að sjá, sem trú á
undrafugla á vötnum sé hér á landi hvað
rákust í Fljótum, en slíkar sagnir eru
tengdar bæði við Heljardalsvatn og
Skeiðsvatn. Fuglarnir á Heljardalsvatni
eiga að hafa verið tveir bræður, sem
deildu um veiðirétt í vatninu og breytt-
ust þá í fugla. Þessi saga úr Fljótum er ef
til vill í tengslum við hinar erlendu sagn-
ir um að vötn myndist skyndilega, þar
sem deilt er um engi eða annað land.
Víða í Mið-Evrópu þekkist sú trú, að
sálir fordæmdra flakki um í vötnum eða
nágrenni þeirra. Þannig á Pílatus að
flakka um við Pílatusvatnið í Sviss. All-
víða í þýzka heiminum gætir þeirra hug-
mynda, að í sumum stöðuvötnum séu
eins konar útibú helvítis (Wasserhölle).
Hafa sumir af þessu dregið þá álvktun,
Veibimaburinn
15