Arkitektúr og skipulag - 01.12.1991, Síða 46

ÚTIVISTAR-
SVÆÐI
SEM
NÁTTÚRU-
GARÐAR
KOLBRUN ÞORA ODDSDOTTIR
landslagsarkitekt
Lyngivaxnar klappir aðskilja leiksvæði fyrir yngri og eldri
börn. Myndin er tekin af gæsluvelli í Fannarfold.
Bæði á stórum og smáum útivistarsvæðum og á
byggingarsvæðum borgarinnar má finna
ósnortna náttúru. Skilningur á gildi þessa fer
vaxandi. Y firvöld og almenningur hafa í auknum
mæli hlíft umhverfi sínu meðan á gatna-
framkvæmdum og húsbyggingum stendur. Fólk hlífir ekki
aðeins grýttum holtum, móum og melum, heldur einnig
votlendi og öðrum gróðursamfélögum.
Hér áður fyrr lögðu íbúar nýrra hverfa áherslu á skrúðgarða í
grennd við hús sín, en nú er meira rætt um skógarlundi og
ósnortna náttúru. Skrúðgarðar með klipptu hekki og stórum
grasflötum eiga ekki upp á pallborðið hjá fólki um þessar
mundir, heldur hallast það fremur að náttúrlegri úti-
vistarsvæðum. Ibúar meta að verðleikum náttúrufar, landslag
og gróðursamfélög sem á staðnum má finna og bera virðingu
fyrir sérkennum umhverfisins. Slíkar óskir koma ágætlega
heim við þá augljósu hagsmuni hins opinbera að halda kostnaði
við útivistarsvæði niðri, þvf sé náttúran látin sjá um sig sjálf
að verulegu leyti er stofnkostnaður og viðhaldskostnaður
vitaskuld lægri.
Þessar breyttu áherslur sem ég verð stöðugt vör við í starfi
mínu eru í samræmi við almenna vakningu um umhverfismál
sem á sér nú stað bæði hér heima og erlendis. Flest bendir til
að þessi tíðarandi sé ekki tískubóla sem muni springa og
gleymast á fáeinum árum, heldur sé hann kominn til að vera
um langan aldur.
I samræmi við fyrrgreindar óskir og tíðaranda hefur orðið til
hugmyndin um náttúrugarð, þ.e. útivistarsvæði í byggð sem
samanstendur af ósnortinni náttúru til jafns við hefðbundinn
frágang. Hér á eftir kemur lýsing á hugsanlegum náttúrugarði,
þar sem helstu hugmyndir um slíkt svæði eru skýrðar og sýnt
hvemig þær eru útfærðar.
Við hönnun garðsins verður eftirfarandi meginsjónarmiða
gætt:
■ Allt sem gert er af manna völdum fléttast saman við
náttúruna. Þetta er ýmist gert með því að nota náttúrlögt efni
sem finnst á staðnum í mannvirki (t.d. sandkassar myndaðir
með holtagrjóti, hlaðið grill) eða með því að gera náttúruhluti
eins og þeir koma fyrir að nytjahlutum (grjótsæti, stiklur).
■ Að fjölbreytnin í íslenskri náttúru og gróðri komi fram eins
og hægt er miðað við aðstæður.
■ Að skapa smárými þar sem er skjól og næði. Þar verður
hugmyndin um fegurð hins smáa höfð að leiðarljósi.
■ Að útsýni frá húsum og góðum útsýnisstöðum verði ekki
skert (og jafnvel bætt).
■ Að svæðið nýtist auðveldlega til fjölbreytilegs útilífs
(gönguferða, skokks, náttúruskoðunar, hjólreiða, vetrar- og
sumarleikja.
Innan náttúrugarðsins getur að líta (a) ósnortna náttúru, (b)
mótað land, (c) göngustíg, (d) dvalarsvæði og (e) leiksvæði.
Hin ósnortna náttúra er kortlögð, hæðamæld og skilgreind
með tilliti til gróðurs og svipmóts. Þar finnast ólík
gróðursamfélög: mói og melur, votlendi og kjarr, allt eftir
aðstæðum á hverjum stað.
44