Arkitektúr og skipulag - 01.12.1991, Blaðsíða 57

Þrír meginþættir verks:
Endurgjöf (Feedback)
Hvað gera á
í framtíðinni
og nýta frávik við
framhald verks eða
ný verk
Sannreyna hvað Bera saman áætlun
gert hefur verið og raunveruleika
raunveruleiki. Á frumstigi hönnunar er mikilvægt að fyrir
liggi frumáætlun um byggingarkostna.ð svokölluð 3. gráðu
áætlun, sem síðar verður yfirfærð í fjármögnunaráætlun og
greiðsluáætlun. Á þessu stigi er sérhver áætlun betri en engin
áætlun.
ÁSTÆÐUR FRÁVIKA FRÁ KOSTNAÐARÁÆTLUN
Oft er spurt um það hvemig á því standi að verk hafi farið úr
böndum, kostnaður orðið miklu hærri en áætlanir gerðu ráð
fyrir. Slíkar spurningar eiga auðvitað alltaf rétt á sér, en bent
skal á að aðgátar er þörf, bæði við spumingarnar og svör við
þeim. Ég tel að nokkrar meginástæður séu fyrir því að
kostnaðareftirlit og kostnaðaráætlanir fara út um þúfur hér á
landi. Þær helstu eru þessar:
1 • Verkefnið er illa skilgreint frá hendi verkkaupa. Hér getur
sökin bæði legið hjá verkkaupa og ráðgjöfum hans.
I illa skilgreindu verki eru stöðugt að koma upp óvænt atvik
°g aukaútgjöld þeim samfara. Íslíkum tilvikum er oft gripið til
snöggra stefnubreytingar, án nægjanlegs rökstuðnings,
2* Hönnun er skammt á veg komin, þegar framkvæmdir
hefjast. Kostnaðaráætlanir byggjast því frekar á ágiskun en
utreikningum. Mjög mikilvægt er að menn geri sér grein fyrir
því að því lengra sem verkefninu hefur þokað, því erfiðara
verður að hafa áhrif á gerð þess og kostnað. Jafnframt verður
æ dýrara að koma á breytingum, eftir því sem á verkið líður.
Samt verður maður að gera sér grein fyrir þeirri staðreynd að
°ft geta breytinga, og jafnvel kostnaðarsamar breytingar, átt
fullan rétt á sér á framkvæmdaferlinu. En þá þarf að vera hægt
að sýna fram á að breytingin leiði til betra mannvirkis, lægri
reksturskostnaðar eða minna viðhalds. Að spyma fótum við
öllum breytingum án þess að brjóta áhrif þeirra til mergjar
getur orkað tvímælis. Og sjáirðu galla við verk, sem er í
framkvæmd, þá skaltu breyta því ef mögulegt er þannig að þú
losnir við gallann en þurfir ekki að lifa við hann um aldur og
ævi.
3. Verkkaupi segist ætla að byggja hús af gerð „A”, en þegar
að framkvæmd kemur, byggir hann hús af gerð „B”.
Hættast er við slíkri uppákomu þegar verkkaupinn er ekki vel
læs á teikningar, áætlanir og önnur hönnunargögn. Slíkir
aðilar eru oft lítt agaðir í öðrum rekstrarþáttum.
4. Raunhæfar kostnaðaráætlanir skortir, enda ekki unnt að
geraraunhæfarkostnaðaráætlanirfyrir vanhannað verk, þegar
um slíkt er að ræða.
Skortur á raunhæfum kostnaðaráætlunum leiðir oftast til
ófullkominna framvinduáætlana. T afir geta hlotist af afhend-
ingardrætti aðfanga, sem verkkaupi á að leggja til verksins,
hvort sem um er að ræða efni, aðstöðu eða fjármgan. Slíkar
tafir valda alltaf aukakostnaði.
5. Nauðsynlegt fjármagn til verksins hefur ekki verið tryggt.
Dæmi um slíkt er þegar verkkaupi ræðst í miklu stærra
verkefni en hann hefur sjálfur þörffyrir í trausti þess að hann
geti á framkvæmdatímanum selt eða fengið samstarfsaðila,
sem tryggi viðbótarfjármagn.
6. Greiðsluáætlun hefur ekki verið gerð. Greiðsluflæði til
verksins helst ekki í hendur við fjármögnun verkkaupans.
Hjá mörgum aðilum, opinberum sem einkaaðilum, koma
tekjur mjög mismunandi inn á hinum ýmsu tímum árs. Alls
óvíst er að útgjaldatoppamir séu á sama tíma og tekjutopp-
amir.
7. Pólitískar ákvarðanir koma í veg fyrir að horft sé á verkið
til enda. Dæmi em um það að pólitískir ráðamenn stingi
höfðinu í sandinn gagnvart kostnaðaráætlunum. Það getur
verið óheppilegt fyrir framgang verksins að allur kostnaður
þess komi fram í upphafi. Vafalaust má að einhverju kenna
55