Leyfi til að elska - jan. 2023, Blaðsíða 7

með kerfisbundinni endurmótun ásetnings hins
foreldrisins þannig að jafnvel sárasaklaus hegðun
umbreytist í vísbendingar um ótrúverðugleika.
Vegna þess að í þessu leynist oft sannleikskorn finnur
barnið ekki að því sé stjórnað. Smám saman upprætir
útilokunarforeldrið getu barnsins til gagnrýninnar
hugsunar og getu þess til að treysta sjálfu sér.
Það leiðir til þess að innra líkan barnsins segir að
það sjálft og aðrir séu ótrúverðugir og ástlausir
(Bretherton og Munholland, 1999) og upplifir þar með
aftengingu við bæði innri og ytri reynslu (Bentley og
Matthewson, 2020). Upplifun barnsins af aftengingu
og ósönnum veruleika eykst þegar útilokunarforeldri
endurtaka falska frásögn við þriðja aðila sem hluta af
útilokunarherferð sinni. Það er bjögunin á veruleika
barnsins sem verður til þess að barnið upplifir
sífelldan djúpstæðan missi. Sjá mynd 1.
S Í F E L L D U R M I S S I R
MISSIR EINSTAKLINGSEÐLIS
Vegna þess að útilokaða foreldrið er talið
óáreiðanlegt, ástlaust og ótiltækt finnst barninu það
þurfa að hafna öllu því sem tengist því foreldri, þar
á meðal hluta af eigin sjálfi. Samhliða því ráðskast
útilokunarforeldrið með tilfinningar barnsins í þeim
tilgangi að skapa óheilbrigða samheldni milli þess
sjálfs og barnsins (Poustie o.fl., 2018). Það skapar
hugarfarið „við“ (sambandið barn-útilokunarforeldri)
gegn „hinum“ (útilokað foreldri og tengdir aðilar;
Clawar og Rivlin, 2014). Útilokunarhegðunin felst
m.a. í því að koma inn hjá barninu sektarkennd
fyrir að tjá jákvæðar tilfinningar í garð útilokaða
foreldrisins (Baker og Darnall, 2006; Poustie o.fl.,
2018) og mynda bandalag eftir ýmsum leiðum sem
gerir barnið háð útilokunarforeldrinu (Verrocchio
o.fl., 2017). Þar af leiðandi verður barnið ófært um
að sýna eigið frumkvæði og missir af tækifæri til að
þroska eigin sjálfsmynd (Poustie o.fl., 2018; Barber og
Buehler, 1996).
MISSIR ÆSKU OG SAKLEYSIS
Fullorðnir sem upplifðu útilokun sem börn, lýsa
reynslu sinni sem missi æskunnar. Þar sem of mikill
tími og orka fór í að einbeita sér að og forgangsraða
þörfum útilokunarforeldrisins (Moné og Biringen,
2012), misstu þeir af reynslu sem er nauðsynleg
fyrir sálfélagslegan þroska og aðlögunarhæfni
(Baker, 2007; Bentley og Matthewson, 2020; Baker,
2005). Útilokunarforeldri setur barn í stöðu eða
hlutverk fullorðins (e. adultification) eða foreldris
(e. parentification; Haines o.fl., 2019) þegar það
gefur barninu óviðeigandi upplýsingar ætlaðar
fullorðnum (t.d. varðandi dómsmál; López o.fl.,
2014) eða hvetur barnið til þess að finnast það
mega taka ákvarðanir ætlaðar fullorðnum (t.d.
varðandi umgengnistíma; Baker og Darnall,
2006). Á sama hátt setur útilokunarforeldrið barn
í hlutverk smábarns (e. infantilization) þegar það
kemur fram við það eins og það væri mun yngra
en það er (Haines o.fl., 2019). Þetta gerist t.d. þegar
foreldrið hindrar reynslu sem þroskar sjálfstæði og
Bjögun á
veruleika
Missir
sjálfsmyndar
Missir æsku
og sakleysis
Missir
sambands við foreldri
Missir
stórfjölskyldunnar
Missir samfélags
MYND 1
Birtingarmyndir missis sem útilokað barn upplifir.
7
MISSIR SEM BÖRN UPPLIFA VIÐ ÚTILOKUN FRÁ FORELDRI JENNIFER J. HARMAN O.FL.