Fréttir - Eyjafréttir - 26.07.2022, Blaðsíða 4

4 | | 26. júlí 2022
Þegar árið 1874 gekk í garð,
höfðu landsmenn enn ekki
ákveðið hvenær, hvar eða á
hvern hátt þeir ætluðu að halda
alþjóðahátíð sína í minningu um
1000 ára byggingu Íslands og ríkti
sú óvissa þannig langt fram á vor.
Kirkjustjórnin hafði fyrirskipað
guðþjónustugerð um allt land
daginn 2. ágúst [sunnudagur] þar
sem því yrði við komið. Konung-
leg auglýsing hafði verið gefin út
um nýja stjórnarskrá. Svo kom
auglýsing eftir áskorun Jón forseta
Sigurðssonar í Kaupmannahöfn,
er svo væri til ætlast að almennur
fundur yrði haldinn á Þingvöllum
dagana 5. til 7. ágúst í minningu
þess að landið hafði verið byggt í
tíu aldir.
Ennfremur skoraði hann á full-
trúa þjóðvinafélagsins að gangast
fyrir því, hver í sínu kjördæmi
að tveir fulltrúar yrðu kosnir til
að sækja fund þennan fyrir hönd
kjördæmisins. Auglýsing þessi
var gefin út 13. apríl en kom eigi
í sum héruð fyrr en á vorið var
mjög liðið. Norðlingar höfðu
þá ákveðið 2. júlí en þann dag
kom hið forna alþingi venjulega
saman. Um þetta rituðu svo
norðlingar áskorun til landsbúa
er send var víðast um land, en
kom svo seint í fjarlægari héruð
að henni var engin gaumur gefin,
enda höfðu sunnlendingar þá
ákveðið að halda hátíðina í ágúst.
Varð nokkur kurr í blóðum manna
á milli af þessu, en lagaðist þó
fljótlega og fastákveðið að halda
hátíðina í ágúst nefnda daga þ.e.
5. til 7. þess mánaðar. Þá réðu
og af að halda hátíðina heima í
sýslunni norðlingar, austfirðingar
og nokkrir hreppir á vesturlandi.
Til þess urðu og fleiri t.d. Vest-
mannaeyjar, sem ákváðu að halda
hátíð heima hjá sér og skal henni
nú nokkuð lýst eftir því, sem föng
standa til.
Bjart og logn í Dalnum
[Sunnudaginn] 2. ágúst var þessi
fyrsta þjóðhátíð haldin í Vest-
mannaeyjum inni í Herjólfsdal,
þar sem Herjólfur fyrsti land-
námsmaður Vestmannaeyja reisti
sér bæ. Veður var bjart og logn
í Dalnum sem var prýddur sem
föng stóðu frekast til með flögg-
um og lyngfegrun. Um hádegis-
bilið söfnuðust menn í Dalinn.
Voru reist upp mörg tjöld, sem
prýdd voru flöggum og snæddu
menn þar og drukku kaffi, gengu
tjalda í milli í heimsóknir og
skemmtu sé á ýmsan hátt.
Sumir hófu dans, en aðrir sungu.
Ölvun var ekki mikil og skemmtu
menn sér hið besta fram á mið-
nætti. Munu hafa verið í Dalnum
um 400 manns, en allt fór fram
með bestu reglu. Þar voru drukkin
ýmis minni, t.d. konungsins,
1000 ára byggðar landsins, minni
Eyjanna o.fl.
Þorsteinn Jónsson læknir
mælti fyrir minni konungs en að
ræðunni lokinni var skotið níu
fallbyssuskotum og varð af hinn
ógurlegasti gauragangur svo loft
og jörð virtust titra því svo mjög
bergmálaði í fjöllum Dalsins. Þá
næst mætti Brynjólfur Jónsson
prestur að Ofanleiti fyrir minni Ís-
lands og þar eftir Þorsteinn læknir
fyrir minni Jóns Sigurðssonar og
var sungið milli ræðna þeirra af
öllum áheyrendum.
Matarborð fyrir alla
Fyrir hátíðina var búið stórt mat-
borð, er matast skyldi við undir
beru lofti. Var það hlaðið upp, vel
og prýðilega úr blágrýtis stöngl-
um og hellum og svo tyrft yfir
með hvanngrænum torflengjum.
Var borðið að lengd um átta álnir
og þrjár að breidd, sporöskjulagað
og mjög fagurlega gert. Þarna var
svo veittur matur og kaffi en fólk
sat umhverfis svo þétt sem frekast
mátti verða í gleði og ánægju og
naut frambærinna veitingar. Þetta
er samkvæmt samtíma heimildum.
Þannig var þá fyrsta Þjóðhátíðin
hér. Síðan hefur verið haldin hér
Þjóðhátíð óslitið á hverju einasta
ári utan eitt eða tvö ár í síðustu
heimstyrjöld þ.e.a.s. 1914 – 18,
en þá var líka hin mesta óánægja
ríkjandi hér manna á meðal yfir að
hún skyldi ekki vera haldin.
Má segja að þjóðhátíð Vestmanna-
eyja, sé einhver sú sérkennilegasta
hátíð sem haldin er á Íslandi
og mun engin önnur sýsla eða
hreppur, þorp eða bær landsins
halda slíka, enda fræg um allt
Ísland. Hefir ekkert byggðarlag
haldið þjóðhátíð svo lengi og svo
frumstæða.
Allir í Dalinn
Allir sem vettlingi valda flytja í
Dalinn, með borð, bekki og stóla,
olíuvélar og kaffiáhöld, ýmisleg
matar- og drykkjarföng og búa
svo í tjaldi sínu, sem má segja að
hver einasta fjölskylda verði að
eiga til þess að geta talist hátíðar-
hæf, einn, tvo jafnvel þrjá daga.
Það er ríkjandi friður, ánægja,
gleði og glaumur hjá öllum,
sungið og dansað, kynnt bál og
flugeldum skotið, hlustað á ræður
og guðþjónustu, horft á allskonar
íþróttir, menn ganga milli tjalda
sem er vel og skipulega fyrirkom-
ið, götur skírðar og tjöld tölusett
svo hægara sé að finna vini og
kunningja.
Þeir eru heimsóttir, kaffi drukkið
og aðrar veitingar þáðar, undir
friðsamlegu samanspjalli. Þessa
daga eru öll þrætumál, áhyggjur
og vandamál lögð á hilluna, þessa
daga er aðeins hugsað um það eitt
að gleðja sig og sýna, vera öðrum
til ánægju og gleði og Eyjunum
til sóma út og inn á við. Þannig
hefur þetta gengið allt frá fyrstu
tíð og mun gera um ókomin ár.
Þjóðhátíð Vestmannaeyja, er orðin
svo ævigamall síður og föst í
hugsun manna að án hennar geta
Eyjamenn ekki hugsað sér neitt
sumar. Hún verður að haldast,
alveg eins og jólin, enda er hjá
mörgum aðeins um þær hátíðir að
ræða á árinu.
Margt hefir skemmtilegt
fyrirkomið á þjóðhátíðinni fyrr
og síðar og margt nýstárlegt til
skemmtunar haft, en það er svo
margbreytilegt frá ári til árs að
allt of langt mál yrði að fara út
í það. Mesta athygli hefir ávallt
vakið skemmtiliðirnir kappróð-
ur, bjargsig, glímur, pokahlaup,
leggjahlaup, lifandi manntafl
og svo síðari ára skemmtanir
skátafélagsins. Þetta hafa verið
sígildar skemmtanir í sambandi
við hátíðina.
Boðið inn en tjalddúkurinn
fokinn
Lifandi manntafl hefir ekki verið
teflt hér á síðari árum en fyrr
þótti fólki gaman að sjá það. Einu
sinni urðu þó dálítil leiðindi í
taflinu, þar eð er sá sem biskup
var féll fyrir barni sem lék peð.
Varð misskilningur, vegna leiks
peðsins, en þetta jafnaði sig fljótt,
eftir að hrókurinn hafði slegið
riddarann út úr taflhringnum og út
í tjörn, og kóngarnir rifist rækilega
og velst um stund í grasinu. Nú,
en hvað um það, taflinu lauk með
því að svart sigraði með því að
gera hvítt peðsmát (peðsmátar
hornskít). Allt endaði vel og menn
drukku sáttarskál og minni skák-
Árni Árnason símritari Hin fyrsta þjóðhátíð í Eyjum:
Ríkjandi friður, ánægja, gleði
og glaumur hjá öllum
Öll þrætumál, áhyggjur og vandamál lögð á hilluna á þjóðhátíð.
Framhald á bls. 6 >>