Heima er bezt - 01.12.2002, Page 27

varð ég þá óskaplega hræddur, tók til fótanna og linnti
ekki á sprettinum fyrr en ég komst hér inn í bæinn. Allan
tímann fannst mér einhver elta mig en þorði ekki að líta
við.
Ég held að sjaldan eða aldrei hafi ég orðið eins feginn
að komast til manna.“
Hér lýkur sögu þessa manns en hann var enn mjög
miður sín eftir hræðsluna og hlaupin. Ég man að pabbi
fór að reyna að róa manninn og sagði sem svo að líklega
hefði þetta verið garg eða hljóð í fugli sem hann heyrði
en miklað fyrir sér vegna þess sálarástands sem hann var
í.
Ekki man ég hvernig gesturinn tók þessari skýringu
föður míns en hann fór smátt og smátt að verða rólegri og
ég held að hann hafi gist hjá okkur um nóttina.
Aldrei verður þvi svarað hvað það var sem maðurinn
heyrði og gerði hann svona ofsalega hræddan. En ég hef
heyrt nokkrar svipaðar frásagnir og held að stundum hafi
þær orðið til vegna þess að viðkomandi treysti sér ekki,
vegna hræðslu, til að athuga það nánar, sem hann þóttist
sjá eða heyra. Þannig hafa stundu orðið til magnaðar
draugasögur.
Örn rænir barni
Fyrir langa löngu bjuggu ung hjón í Syðstahvammi á
Vatnsnesi. Stóð svo á þegar þetta gerðist, að húsfreyjan
hafði nýlega alið barn. Þetta var á túnaslætti og höfðu
óþurrkar gengið nokkuð lengi og lá taðan undir skemmd-
um á túninu.
Einn morguninn þegar fólkið kom á fætur hafði veðrið
breyst og kominn glansandi þurrkur. Fóru þá allir sem
vettlingi gátu valdið, út á tún til að vinna í heyinu en hús-
freyjan varð að vera inni yfir barninu. Henni þótti illt að
geta ekki hjálpað til viö heyþurrkinn og datt nú í hug, þar
sem veðrið var svona gott , að taka barnið með sér út á
túnið. Greip hún hrífu á bæjarveggnum og hraðaði sér til
fólksins. Hún bjó svo vel um barnið í sæng sem hún hafði
meðferðis og fór að rifja heyið með fólkinu.
Nú leið nokkur stund og voru allir glaðir og ánægðir í
þessu góða veðri. Varð svo einhverjum litið til lofts og
benti fólkinu á stóran fugl sem kom fljúgandi úr fjallinu
og renndi sér yfir bæinn. Þekktu þá allir að þetta var örn.
Skipti nú engum togum að fuglinn renndi sér niður að
barninu, tók það í klærnar og flaug áleiðis suður fyrir
túnið.
Stóð fólkið sem agndofa og horfði á eftir fuglinum.
Bóndinn var fyrstur til að átta sig. Flýtti hann sér sem
mest hann mátti, tók reiðhest sinn, sem var heimavið og
þeysti á eftir fuglinum. Örninn flaug hægt og virtist
bónda honum heldur daprast flugið enda settist hann í
nánd við svonefnda Húsgangsvörðu, sem er á hæðinni
norðan við Ytri-Vallatúnið. Þegar bóndi nálgaðist, tók
hann barnið aftur í klærnar og stefndi nú á ósa Miðíjarð-
arár. Bóndinn herti nú enn á hestinum og þegar hann kom
í nánd við Stóra-Ós, var örninn sestur á eyri vestan við
ósinn. Bóndi þeysti í ósinn á fullri ferð og skilaði hestur-
inn honum yfir. Örninn ætlaði enn að taka barnið í klærn-
ar en missti á því takið og flaug þá burt.
Bóndinn fór nú að athuga barnið og virtist það að öllu
leyti heilt og óskaddað. Fór hann svo heim með það og
varð móðir þess frá sér numin af gleði vegna þessarar
undursamlegu björgunar.
Það fylgir líka sögunni að barnið hafið ekki hlotið neitt
varanlegt heilsutjón af þessu ævintýri.
Þessi saga er ein af sögunum hennar ömniu minnar og
hafði hún hana eftir föður sínurn, Eggerti Jónssyni, bónda
á Ánastöðum, en hann var fæddur í Syðstahvammi árið
1835.
Þessa sögu segir Hafsteinn Sigurbjarnarson á Skaga-
strönd, í ævisögu sinni og segist hafa heyrt Jóhannes
bónda í Syðstahvammi segja söguna en Jóhannes var
bróðir Eggerts á Ánastöðum.
Hafsteinn var um tíma til heimilis í Syðstahvammi og
var þá orðinn stálpaður drengur.
Útgáfa Hafsteins af sögunni er í öllum atriðum eins og
sú sem amma sagði. Hafsteinn segir þó að örninn hafi
tekið barnið úr vöggu heima á hlaði í Syðstahvammi og
að hestur bóndans hafi sprungið þegar hann kom yfir ána
en það nefndi amma aldrei.
Eitthvað fleira smávegis kann að vera ólíkt með þess-
um tveimur útgáfum af sögunni enda alkunnugt að sjald-
an verður frásögnin nákvæmlega eins þegar tveir segja
frá sama atburði.
Ekki ætla ég að reyna að leiða getum að því hvort sag-
an er hrein þjóðsaga eða í henni fólginn sannleikskjarni,
en ég held að amma hafi trúað því að hún væri sönn, því
hún hafði alltaf mikla óbeit á erninum.
Einu sinni var okkur í Qölskyldunni á Ánastöðum boð-
ið að vera við barnsskírn og var barnið, sem var drengur,
látið heita Örn. Þegar við komum heim man ég að amrna
sagði:
„Ekkert skil ég í hjónunum að láta drenginn heita þessu
hræfuglsnafni, það mun varla verða drengnum til gæfu.“
Þá kom það einu sinni fyrir að haustlagi, að ég sá örn
sitja skammt fyrir ofan túnið. Ég gekk í áttina til hans en
hann tók sig þá upp og flaug upp á brúnina og settist þar.
Þegar ég kom inn sagði ég frá þessu því það var mjög
sjaldgæft að sjá þann fugl á þessum slóðum. Amma
heyrði þetta og vildi vita hvort hann væri farinn af brún-
inni. Það var athugað og var þá fúglinn horfinn þaðan. Þá
var hún ánægð og sagði eitthvað á þá leið að gott væri að
þessi óheillafugl hefði haft sig á burt.
Ekki veit ég hvort fólk hafði almennt þetta viðhorf til
arnarins á uppvaxtarárum ömmu minnar. En líklega hefur
sagan um barnsránið í Syðstahvammi haft áhrif á viðhorf
hennar til konungs fuglanna, eins og örninn var oft
nefndur.
Heimaerbezt 539