Heimili og skóli - 01.10.1947, Side 13

HEIMILI OG SKÓLI
103
Ritstjóraspjall
Því miður hefur foreldraþættinum ekki
borizt neitt að þessu sinni, og fellur hann því
niður. Vonandi þarf ekki oft að koma til
þess, en í stað hans kemur þetta spjall, og
getur verið, að áframhald verði á því, þótt
bekk eftir bekk ganga í gegnum sýn-
ingardeildirnar með lokuð augun.
Svo skal ég segja þér annað dæmi
frá Sarpsborg. Dag nokkurn var börn-
unum gefið frí á miðjum skólatíma,
en öllum kennurunum var boðið að
mæta í samkomusalnum og hlýða á er-
indi, er umsjónarmaður nazista ætlaði
að flytja. Mótið hófst með því, að við
áttum að syngja: ,,Gud sikne vort dyre
Fædreland“. Aldrei á ævi minni hef ég
heyrt aumari söng. Það heyrðist aðeins
eitt og eitt veikt hljóð á víð og dreif í
hópnum. Svo tók umsjónarmaðurinn
til máls. Við sátum allir með ströngum
og köldum svip. Og ef maður þessi
hefur haft nokkurn snefil af tilfinn-
ingu, hlýtur hann að hafa tekið út
hinar mestu þjáningar. Hvert einasta
orð, sem hann mælti, mætti ísköldum
múr haturs og fyrirlitningar, en nú er
það bezta eftir. Að erindinu loknu átti
að taka Ijósmynd af okkur öllum. En
á sama andartakinu og ljósmyndarinn
„smellti af“ beygðum við höfuð okkar,
allir í einu, svo að ljósmyndarinn sá
ekki annað en hárlubbann eða meira
og minna bera skalla. Tilraunin var
endurtekin, en hún fór á sömu leið.
Blöð borgarinnar, sem nazistar réðu
yfir, gátu ekki flutt neina mynd af
okkur í þetta skipti.“
„Folkeskolen“.
foreldraþættinum verði haldið áfram. For-
eldrar, gjörið svo vel og sendið ritinu stutta
kafla um eitt eða annað viðvíkjandi uppeldi,
kennslu og öðru því, sem hér á heima.
STÓRYRDI.
Ein af plágum þeim, sem haldið hefur inn-
reið í íslenzkt þjóðlíf á síðari árum, og er að
sínu leyti engu betra en mæðiveiki, óþurrkar
og síldarleysi, er stóryrðin. Þau eru að rugla
öllu mati á því, sem gott er eða illt, hvítt eða
svart, sæmilegt eða ósæmilegt. í stjórnmála-
heiminum gengur þetta einna lengst. í skrif-
um stjórnmálablaðanna eru mætustu menn
settir á borð með bófum, úrþvættum og land-
ráðamönnum. Smávegis mistök eru nefnd
stórhneyksli, og svo þegar hneykslin gerast í
raun og veru, tekur enginn eftir þeim. Það er
búið að rugla svo dómgreind manna með
misnotkun stóryrðanna, að í augum almenn-
ings má gera hinn mætasta mann að hálfgild-
ings glæpamanni. En komi það svo fyrir, að
stóryrðanna sé í raun og veru þörf, tekur eng-
inn mark á þeim.
í heimi bókmenntanna hafa stóryrðin
einnig unnið sitt niðurrifsstarf, þótt með öðr-
um hætti sé. Vegna þessarar misnotkunar
stóryrðanna, er nú vart hægt að taka mark á
nokkurri bókarfregn eða bókaauglýsingu í
blöðum og útvarpi. Þar eru lélegustu „reyfar-
ar“ nefndir stórbrotin listaverk, klámritin
cru nefnd liugljúfar ástasögur, ómerkilegustu
skáldsögur eru nefndar perlur heimsbók-
menntanna o. s. frv. En þegar úrvalsbækurn-
at koma svo á markaðinn, tekur enginn eftir
þeim. Allur almenningur er sem betur fer
hættur að trúa skruminu og stóryrðunum, en
alltaf eru þó einhverjir, sem láta leiðast af
slíku. Hér er í mesta óefni komið, því að auk
þess ber allt þetta stóryrðaglamur vott um
menningarleysi. Stóryrðin eru oftast vott-
ur um minnimáttarkennd, og með stóryrðun-
u.m eru menn oft að reyna að ljúga sig áfram
í gegnum lifið, þótt misjafnlega takist. Auð-
vitað mótast börnin einnig af þessum aldar-
anda, ekki aðeins með því að temja sér bölv