Stuðlaberg - 01.01.2012, Page 28

28 STUÐLABERG 1/2012
Hér eru stuðlarnir h í hrímgaðir og -hélu og
höfuðstafur h í horfinna. l-in í lokkar og ljósir
standa í orðum sem eru hlið við hlið í braglín-
unni og heimta athygli. Sá sem les fyrri línuna
í þessu braglínupari reiknar ósjálfrátt með því
að höfuðstafurinn sé l. Kristján Jónsson var þó
nákvæmur og vandvirkur bragsmiður og of-
stuðlun var afar fátíð í ljóðum hans (Ragnar
Ingi Aðalsteinsson 2004:65 o.áfr.).
En þegar fjallað er um ljóðstafi er stundum
ekki allt sem sýnist í fyrstu. Til gamans vil ég
tilfæra hér vísur sem Hermann Jóhannesson
gerði að því hann segir sjálfur „mest af stríðni
og hrekkjanáttúru“.
Sú fyrri er ort á seinni hluta 20. aldar um
merkan guðsmann í Persíu.
Steyptist erkiklerkur klár,
Khomeni, af stalli.
Girnd til vífa, valda og fjár
varð honum að falli.
Þetta er vissulega rétt gerð vísa hjá Her-
manni.
„En fleiri prestar hafa verið merkilegir á
einhvern hátt,“ heldur Hermann áfram. „Séra
Stefán á Mosfelli var til dæmis frægur fyrir
krafta sína. Eitt sinn vann hann það afrek að
draga fullorðna kú á eyrunum upp úr dýi.
Um það hefði vel mátt yrkja þannig:
Stebbi sterki, klerkur klár,
kúna dró úr feni.
Sá var ekki síður knár
en sérann hinn, Khomeni.“
(Hermann Jóhannesson.)
Flestir munu vera nokkuð sammála um
að í seinni vísunni séu aukaljóðstafir til skaða.
Hermann heldur því hins vegar fram og hefur
vissulega nokkuð til síns máls, að ef við teljum
fyrri vísuna rétta en þá seinni ranga þá hljóti
það mat að vera „huglægt, skynbundið og til-
finningalegt.“
Steyptist erki klerkur klár
Steypti st erki klerkur klár
Stebbi sterki klerkur klár
Stebbi st erki klerkur klár
Gaman væri að fá álit lesenda á þessu efni.
Hvenær eru aukaljóðstafir til skaða og hve-
nær falla þeir að bragnum án vandræða? Er
hægt að setja þarna einhverja reglu?
Bent skal á í þessu sambandi að reglur
geta verið gagnlegar þegar verið er að kenna
byrjendum sem ekki þekkja stuðlasetninguna
og hafa ekki brageyra. Slyngir og þjálfaðir
hagyrðingar eiga það hins vegar flestir sam-
eiginlegt að kunna engar bragreglur heldur
hlusta þeir eftir bragnum og segja þá gjarnan:
„Nei, þetta má ekki vera svona!“ Þetta minnir
á það þegar spilað er á hljóðfæri eftir eyranu,
oft af fólki sem þekkir ekki eina einustu nótu,
en spilar samt ljómandi vel. Forvitnilegt er að
heyra hvað hagyrðingarnir segja um þessar
vísur Hermanns. Þeir eiga að hafa síðasta
orðið um það hvað sé rétt og hvað rangt þegar
bragurinn er annars vegar.
RIA.
Heimildir:
Einar Benediktsson. 1994. Kvæðasafn. Mál og menning,
Reykjavík.
Jónas Hallgrímsson. 1989. Ljóð og lausamál. Svart á hvítu,
Reykjavík.
Kristján Jónsson Fjallaskáld. 1986. Ljóðmæli. Almenna
bókafélagið, Reykjavík.
Ragnar Ingi Aðalsteinsson. 2004. Frá Braga til Steins.
Óprentuð M.A.-ritgerð við Háskóla Íslands.
Ragnar Ingi Aðalsteinsson. 2012. Tólf alda tryggð. Athugun á
þróun stuðlasetningar frá elsta þekktum norrænum kveðskap
fram til nútímans. Doktorsritgerð við Háskóla Íslands.
Háskólaútgáfan, Reykjavík.
Sveinbjörn Beinteinsson. 1953. Bragfræði og háttatal. H.f.
Leiftur, Reykjavík.
Sjá einnig Suttung I, kennsluleiðbeiningar. Iðnú 1996.