Þroskaþjálfinn - 2002, Blaðsíða 20

í Þroskaþjálfinn
Starfsdagar
Helga Birna Gunnarsdóttir
Samfylgd og samvinna
þroskaþjálfa og fólks
með fötiun
fagvitund/stéttarvitund
Upphaf
Arið 1958 var að frumkvæði Landlæknisins á
Islandi scofnaður skóli við Kópavogshæli.
Skólinn stóð utan við íslenskt skólakerfi, átti
sér ekki stoð í lögum og var fjármagnaður
með rekstrarfé stofnunarinnar. Nemendur
sem útskrifuðust úr þessum skóla hlutu
starfsheitið gæslusystir. Kópavogshæli
heyrði undir stjórn Ríkisspítala og var á
þeim tíma eina ríkisrekna stofnunin fyrir
fólk sem skilgreint var þroskaheft á Is-
landi. Altæk stofnun, þar sem því fólki
var gert að lifa öllu sínu lífi, úr tengslum við
þjóðlífið og án sambands við landa sína aðra en starfsmenn
stofnunarinnar og sína nánustu í heimsóknartímum, frá
klukkan þrjú til fimm á sunnudögum. Markmið Gæslu-
systraskólans var að bæta úr brýnni þörf fyrir sérmenntað
starfsfólk en þá þegar örlaði á þeim viðhorfum er voru að
ryðja sér til rúms í Evrópu og seinna skilgreind samskipan
og blöndun. Styrktarfélag vangefinna var stofnað sama ár
og skólinn hóf göngu sína. Það gerði kröfu um breytta
menntun starfsmanna sem unnu með þroskaheftu fólki og
starfsaðferðir sem örvaði færni þess og þátttöku. Skóla-
starfið einkenndist af misvísandi skilaboðum sem annars-
vegar birtust í vilja til að rjúfa það ástand sem ríkti í mál-
efnurn þroskahefts fólks á þessum tíma og hinsvegar dap-
urlegum afleiðingum þeirrar aðgerðar að stefna stórum
hópi fólks til búsetu á einangraðri heilbrigðisstofnun sem
laut lögmálum spítalakerfisins. I starfi var athygli beint að
veikindum og hjúkrun eins og á öðrum sjúkrahúsum en
skólinn lagði helst áherslu á sálar- og uppeldisfræði, orsak-
ir og afleiðingar fatlana og námsefni sem miðaði að ýmis-
konar iðju. Þetta ósamræmi reyndist nemend-
um þvælið en kallaði jafnframt á gagnrýna
afstöðu og kröfu um endurskoðun. Félag
Gæslusystra var stofnað árið 1965 fimm
árum eftir fyrstu útskrift gæslusystra frá skól-
anum. Af lestri fundargerða félagsins frá þeim
tíma vekur athygli að gæslusystur töidu þá
brýnast að koma skipan á skólastarfið enda
forsenda annara breydnga. Á öðrum fundi fé-
lagsins var samþykkt ályktun sem send var for-
ráðamönnum skólans þess efnis, að þeir hlut-
uðust til um löggildingu hans. Eklti tókst þá
betur til en svo að skólanum var fundinn laga-
stoð árið 1967 í lögum um fávitastofnanir í stað sérstakrar
lagasetningar og að finna honum stað innan skólakerfisins.
Þessi ráðstöfun gerði gæslusystrum þó mögulegt að öðlast
ítök í skólanum árið 1971 þegar skólanum var fyrst sett
reglugerð. Skólinn féltk þá í fyrsta sinn skólastjórn sem
gæslusystur og nemendur áttu fulltrúa í og þeim þar með
tryggð formleg leið tii að hafa áhrif á menntunina. Styrkt-
arfélag vangefinna átti einnig fulltrúa í stjórn skólans.
Gæslusystur fengu nafni skólans breytt í Þroskaþjálfaskóla
Islands og tóku upp starfsheitið þroskaþjálfi. Hlutverk
skólans var formlega skilgreint „Að mennta fólk til að
gegna uppeldi, umönnun og þjálfun þroskaheftra". Árið
1971 störfuðu þroskaþjálfar þó nærri eingöngu á sértækum
stofnunum, gengdu þar fjölmörgum hlutverkum og upp-
fylltu nánast allar þjónustuþarfir mismunandi einstaklinga
á öllum aldri. En það skipti sköpum að pólitískt andrúrn
þessa tíma einkenndist af bjartsýni og kröfum um ntann-
réttindi sem gaf vanmetnum hópunt byr til að rísa gegn
kúgun og vanmati. Hagsmunasamtökum þroskaheftra óx
20