Mímir - 01.03.1967, Síða 24

Gátur Gestumblinda eru allar í Ijóðum, flest-
ar undir ljóðahætti, en nokkrar með fornyrðis-
lagi. Stíll þeirra er einnig af ætt eddukvæða,
einfaldur en þróttmikill. Stutt vísuorð þessara
hátta henta gátum einkar vel. Einkenni þeirra
hluta sem lýst er, eru dregin fram í stuttu máli,
ljóðstafir auka þunga þeirra orða sem bera að-
almerkingu. Yfirleitt er komið vafningalaust að
kjarna málsins og brugðið upp snjöllum líking-
um, sem gefa hæfilega mikið til kynna. Góð
gáta á að vera torveld, en þó augljós þegar
leyndardómnum hefur verið lokið upp.
Nokkur dæmi ættu að nægja til að sýna list
þessara gömlu gátna.
Notkun sagna er athyglisverð. Dauðum hlut-
um er iðulega gefið líf með því að nota um
atferli þeirra sagnir sem venja er að hafa um
atferli manna. Gott dæmi um þetta er gáta um
gullsmiðshamar:
Hver er sá inn hvelli,
er gengur harðar götur,
og hefir hann þær fyrr um farið;
mjög fast kyssir,
sá er hefir munna tvo
og á gulli einu gengur?
Dæmi um glögga lýsingu þar sem ekki er einu
orði ofaukið, er gátan um kóngulóna. Gesmm-
blindi spyr:
Hvað er það undra,
er eg úti sá
fyrir Dellings dyrum,
fætur hefir átta,
en fjögur augu
og ber ofar kné en kvið?
Andstæður gefa lýsingunni stundum aukinn
þrótt:
Hvað er það undra o. s. frv.
hvítir fljúgendur
hellu Ijósta,
en svartir í sand grafast?
„Það er hagl og regn, því að hagli lýstur á
stræti, en regnsdropar sökkvast í sand og sækja
1 jorð.
Nú hafa verið tekin nokkur dæmi þar sem
hlutunum er hvað þrengstur stakkur skorinn. I
öðrum gátum er hann heldur rýmri, og er þá
ekki ósjaldan brugðið upp bráðlifandi myndum:
Hverjar eru þær snótir,
er um sinn drottin
vopnlausar vega;
inar jarpari hlífa
um alla daga,
en inar fegri fara?
Orðin „um alla daga'' gefa þessu sérkenni-
legan blæ af eilífri baráttu. Ráðningin er hnef-
tafl.
I nokkrum gátum er brugðið upp náttúru-
myndum sem eiga fáar hliðstæður í fornum bók-
menntum okkar. Sérstaklega er vítt útsýni í
þessari gátu, þar sem lýst er tveimur hvönnum
og „hvannkálfi":
Hverjar eru þær rýgjar
á reginfjalli,
elur við kván kona;
mær við meyju
mög of getur
og eigut þær varðir vera?
Forliðurinn regin- finnst mér gefa útsýn yfir óra-
vítt fjalllendi, þar sem engan sé að finna nema
þessar einmana karlmannslausu konur.
I annarri gátu segir frá því er „svanbrúðir"
bera egg til hreiðurs, „en svanur er fyrir eyjar
utan örðigur (hnarreistur) sá er þær gátu eggin
við."
Báru brúðir
bleikhaddaðar,
ambáttir tvær,
öl(ker) til skemmu;
ei var það höndum horfið
né hamri að klappað,
þó var fyrir eyjar utan
örðigur sá er gerði.
24