Mímir - 01.03.1967, Page 32

er form þeirra of frjálslegt.''4 Má þessi ummæli
til sanns vegar færa.
Eins og sagt var í upphafi, býr Smnd og stað-
ir hvergi nærri yfir ljóðrænum þokka á við I
sumardölum, og ijóð Stundar og staða eru mis-
jafnari að gæðum en fyrri bókanna tveggja.
Eigi að síður er bókin merkileg, einkum vegna
þeirrar dirfsku, sem höfundur sýnir í viðleitni
tii freskrar og óbrotinnar tjáningar á vanda
mannsins hér og nú. Sú viðleitni heppnast bezt í
þriðja kafla, Stund einskis, stund alls. Þar geng-
ur skáldið til návígis við uggvænlega veröld,
túlkar í knöppu og djúpúðgu ljóðmáli kjarna
mannlegrar baráttu í heimi vetnissprengjunnar.
„Kannski eru hér (í Stund og stöðum) sum lök-
ustu ljóð hans, en einnig þau sem einna djarf-
legast er stefnt í nýjan áfanga.''5 Hver þessi
nýi áfangi verður og hversu ferð Hannesar reiðir
af, er enn ekki vitað, en við bíðum þeirrar vitn-
eskju með óþreyju.
Að lokum langar mig til að ræða lauslega um
ljóðform Hannesar Péturssonar og höfuðein-
kenni, svo og stöðu hans í íslenzkri ljóðagerð,
eftir því sem slíkt er unnt um jafn ungt skáld.
Einn þeirra, sem um Hannes hafa ritað, lét
svo um mælt, að „hann virðist ekki hugsa kvæði
sem heild fyrirfram, heldur láta ráðast, hvernig
yrkist, eins og formskipunin sé honum aðal-
atriði’'.6 Þessi ummæli eru að sjálfsögðu vill-
andi sem mest má verða. Mér er lítt skiljanlegt,
hvernig það getur farið fram hjá nokkrum, sem
les kvæði Hannesar með athygli, hversu þaul-
hugsuð og hnitmiðuð þau eru. Þykist ég hafa
sýnt þess dæmi hér að framan. Hitt má til sanns
vegar færa, að formskipunin sé honum talsvert
atriði, form hans er oft býsna meitlað og sterkt.
En að sjálfsögðu eru Hannesi sem öðrum góðum
skáldum Ijós þau sannindi, að í skáldskap ræður
ætíð mestu innihaldið, boðunin, tjáningarþung-
inn. Hins vegar er vandað og fágað form vitan-
lega ætíð mjög mikilsvert, fyrst og fremst vegna
þess, að það auðveldar boðun skáldsins eða þeirri
mynd, sem það vill sýna, leið inn í hug lesand-
ans. Nefna má mörg dæmi þess í ljóðum Hann-
esar, að sterkt form magnar stórbrotið innihald
þyngra áhrifavaldi. I því sambandi má minna á
kvæðið í Grettisbúri (Kvæðabók, bls. 19) og
ennfremur ýmsa kafla í Söngvum til jarðarinnar
(I sumardölum), t. a. m. IX (Sé afskræmt af
fyrirferð, bis. 68), þar sem hið fimlega form
hamrar ljóðið svo, að það grópast inn í vimnd
lesandans.
Það er alkunna, að bylting hefur átt sér stað
í íslenzkri ljóðagerð á þessari öld, bæði í því, er
tekur til meðferðar forms og efnis. Þetta er auð-
vitað í beinu sambandi við þá gagngeru umbylt-
ingu, sem orðið hefur á hag og allri stöðu ís-
lenzkar þjóðar á þessu tímabili. Gömlum við-
horfum hefur verið varpað fyrir róða; í stað þess
að eggja menn lögeggjan að slíta af sér fjötrana
og mæra land og lýð hástemmdum orðum, snúa
skáldin sér æ meir að túlkun sín!s innra lífs og
leggja meiri rækt við auðgun myndskynjunar
sinnar. Þannig verður andinn í ljóðum yngri
skálda gjörólíkur þeim, sem menn áttu að venj-
ast hjá eldri skáldum, og er því eðlilegt, að
nokkuð breytt form þurfi til að koma í túlkun
þessa nýja anda.
Sú bylting í íslenzkri ljóðlist, sem nefnd var,
er vitaskuld of margþætt og margslungin til að
hún hafi gerzt í skjótri svipan. Upptök hennar
má rekja til nýrómantísku stefnunnar, sem ruddi
sér til rúms hérlendis um aldamótin og laust
eftir þau. Er ekki úr vegi að tilfæra hér ummæli
Hannesar Péturssonar í ritgerð um nýrómantík-
ina og nokkur skáld hennar á Islandi. Þar ræðir
hann meðal annars um Sorg, Ijóð Jóhanns Sig-
urjónssonar, sem vera mun fyrsta ljóð á íslenzku
undir frjálsri hrynjandi, sem nokkuð kveður að:
„Með þessu kvæði roðar í rauninni fyrir nýjum
tíma, tíma, þegar skáldin hætta að segja hug
sinn, heldur sýna hann, birta hugarástand sitt
með því að velja þær sýnir í kvæðin sem bezt
gefa það til kynna. En þetta er eitt höfuðeinkenn-
32