Mímir - 01.05.1984, Page 11

Margrét Eggertsdóttir
„TAKTU AF ÞÉR GRÍMUNA, STEINN“
Um Vefarann mikla frá Kasmír eftir Halldór Laxness
Ritgerð þessi var samin til B.A. prófs í ís-
lensku 1984. Hér birtist hún heldur styttri en
hún var upphaflega. Kennara mínum. Vésteini
Olasyni, þakka ég góða leiðsögn.
INNGANGUR
Vefarinn mikli frá Kasmír kom út í Reykja-
vík árið 1927. Þá var höfundur bókarinnar,
Halldór Kiljan Laxness, 25 ára gamall. Bókina
hafði hann samið suður á Ítalíu sumarið 1925.
Vefarinn mikli er ótvírætt hápunkturinn á
æskukveðskap Halldórs Laxness. Bókin er
djúptækt uppgjör við skoðanir og reynslu höf-
undarins og hún vakti mikla athygli. Sjálfur
lýsti hann tilfinningum sínum þannig: „Þegar
ég hafði lokið við síðustu kapítula „Vefarans“
suður á Sikiley haustið 1925, þá fanst mér ég
standa uppi þerstrípaður. Ég gat ekki trúað því,
að nokkurs staðar innan endimarka tilverunnar
væri framar spjör að skýla nekt minni.“' Bókin
varð strax mjög umdeild og viðbrögðin við
henni voru misjöfn. Guðmundur Finnbogason
kallaði söguna í Vöku 1927 „vélstrokkað til-
berasmjör“, en Kristján Albertsson skrifaði í
sama tímarit fagnandi: „Loksins, loksins. ..“
Sá fræðimaður sem mest hefur skrifað um
Vefarann er tvímælalaust Peter Hallberg. í bók-
inni Den store vávaren, en studie i Laxness
ungdomsdiktning, 1954, fjallar hann, eins og
nafnið gefur til kynna, um æskuverk Halldórs
og alveg sérstaklega um Vefarann. í formála
segir Hallberg, að ævisöguleg atriði krefjist mik-
ils rýmis almennt, þegar verið sé að fjalla um
æskuverk höfundar.
Það er tíminn áður en list hans þroskast og per-
sónugerð hans tekur á sig fast mót. Það á ekki
síst við, þegar þróunarárin búa yfir jafn miklum
umbrotum sem trúarhvarfinu til kaþólsku og
klausturvistinni í ævi Halldórs Kiljans.
Hallberg tengir mjög saman persónuna Halldór
Laxness og verk hans. Hann dregur fram marg-
ar merkilegar upplýsingar um ævi Halldórs,
sumt býsna forvitnilegt. Hann gerir grein fyrir
þeim áhrifum sem hann varð fyrir, bæði frá ein-
staklingum sem hann kynntist og bókum sem
hann las og tengir þetta allt við skáldverkin.
Fyrir þessu hefur Hallberg mjög öruggar heim-
ildir, sendibréf frá skáldinu, dagbækur hans,
vini og kunningja, og ekki síst, rithöfundinn
sjálfan. Verk Hallbergs ?r mjög umfangsmikið.
Hann fjallar bæði um stíl sögunnar og stíláhrif,
þær hugmyndir sem koma fram í sögunni og
hugmyndaleg áhrif.
Erik Sönderholm hefur einnig skrifað um
Vefarann í bók sinni Halldór Laxness, en
monografi, 1981. Hann skiptir verkinu í 6
hluta. í fyrsta kafla rekur hann ævi skáldsins,
skiptir svo umíjöllun um verk hans í fjóra kafla
og skrifar að síðustu lokakafla. Þannig aðgreinir
hann verkin meira frá lífi höfundarins. Sönder-
holm gerir aðallega grein fyrir hugmyndafræði
Vefarans og tengir hana við seinni bækur höf-
undarins.
1. Peter Hallberg: Vefarinn mikli, II1954, bls. 199.011 blað-
síðutöl eiga við frumútgáfu Vefarans mikla frá Kasmír,
1927.
1 1