Kristilegt skólablað - 01.09.1963, Page 26

Dr. ÞÓItm Klt. I»ÓmiARS©3V, próíessor
Fornleifafrædin
og Biblían
Gildi Biblíunnar í augum almennings er nokkuð
annað í dag en það var allt fram til síðustu alda-
móta. Hið sama má segja um notkun hennar, bæði í
guðsþjónustunni og í einkalífi. Hefur hvoru tveggja
farið hrakandi, bæði gildismati og notkun, og ber
margt til. Hinn forni tíðasöngur, sem nú hefur lagzt
af, byggðist á biblíutextum, er sungnir voru. Og notk-
un Saltarans (Davíðs sálma) var mikil í guðsþjón-
ustunni sjálfri og er raunar enn i þeim kirkjudeild-
um, sem varðveitt hafa guðsþjónustuhefðina, eins og
til dæmis í ensku kirkjunni. f hinum kristna heimi
var Biblían fyrr mikið lesin og til hennar vitnað.
Hér á landi hefur sennilega engin bók önnur reynzt
drýgri til varðveizlu íslenzks máls en hin íslenzka
Biblía, sem út kom i fyrsta sinn árið 1584; og áhrif
hennar hefðu ekki orðið þau, sem menn telja, hafi
hún ekki verið lesin. f enska heiminum eru áhrif
Biblíunnar á bókmenntamálið alkunn, og stafa þau
af almennum lestri Biblíunnar fyrr á tímum. Loks
má geta þess, að Biblian var á fyrri öldum undir-
staðan og viðmiðunin í guðfræðilegri hugsun, og verk-
aði hún ekki ávallt til íhaldssemi! Til dæmis varð
hún og rannsókn hennar Marteini Lúther aflgjafinn
til uppreisnarinnar miklu gegn trúarhugmyndum
samtíðarinnar.
Breyting varð á þessu i upphafi tuttugustu aldar,
eða um aldamótin síðustu, og veltur á um tima-
ákvörðun, við hvað er miðað. Þess er þó skylt að geta
þegar í stað, að í nýguðfræðinni, þ. e. nútíma guð-
fræði líðandi stundar, hafa orðið aldahvörf í þessu
efni, ef miðað er við hina gömlu nýguðfræði alda-
mótaáranna síðustu.
Fyrstu verulegu fornleifafræðilegu uppgötvanim-
ar, sem gerðar voru i lok 19. aldar og snertu Biblíuna,
svo og túlkun manna á þeim út frá hinni takmörk-
24 KRISTILEGT SKÓLABLAÐ
uðu þekkingu þeirra tíma, og ennfremur ný viðhorf
í guðfræði, sem ýmist voru þá upp komin eða hófust
af þessum sökum, gerðu það að verkum, þegar til
lengdar lét, að sú skoðun varð almenn um hinn sið-
menntaða heim, að sögugildi Biblíunnar, þó einkum
Gamla testamentisins, væri tiltölulega lítið. Hið al-
menna gildi þessarar bókar rýmaði þar með í aug-
um alls þorra manna. Var það af þeim sökum, að
menn telja sögugildi og sannfræði rita til höfuðkosta
þeirra, — em jafnan glámskyggnir á hin margbreyti-
legu gervi, sem sannleikurinn getur bmgðið sér í.
Það er skemmst frá að segja, að uppgötvanir nú-
tíma fomleifafræði Biblíulandanna hafa gjörhreytt
skoðunum vísindanna á sögugildi Biblíunnar. En nið-
urstöður rannsókna eiga einatt ógreiða og seinfama
leið út til almennings, og því er það, að hið rétta
gildismat á Biblíunni, skoðaðri frá sögulegu sjónar-
miði, er ekki enn orðið almenningi fullkunnugt.
Sögugildi Biblíunnar er þann veg farið, að forn-
leifafræðin sýnir i stómm dráttum hinn sama gang
sölulegrar þróunar og gengið er úr frá í Biblíunni.
Er þar með auðsýnt, að Biblían er eitt hið merkasta
sögurit veraldar, þar sem hún, auk þess að vera góð
heimild um flest það, er hún ræðir, spannar yfir um
það bil þrettán aldir, þótt hún segi raunar enn lengri
sögu.
Það er rétt og skylt í hverju máli að hafa það,
sem sannara reynist. En í þessu efni er það sérstök
skylda vor að koma sannleikanum áleiðis, þar sem
hér er um að ræða þá bók, sem er undirstaða og lífs-
uppspretta kristindómsins og kirkjunnar. Rétt skilin
og rétt metin er Biblían lind endurnýjunar, nýs lífs.
Og sannar það reynsla kristinna bræðra vorra um
heim allan. Biblíu-„renaissance“ er um margt ein-
kunnarorð nútíma kirkjulífs og guðfræði. Eiga Biblíu-