SÁÁ blaðið - apr. 1984, Blaðsíða 4

4
EF BJÓRINN VERÐUR LEYFÐUR
HVAÐ GERIST?
Gunnar Björnsson:
„Álíka gáfulegt og
hafa hunda í banni
— þessa heims og annars“
Þegar afi minn, sem lengi
keyrði nœturlœknana í
Reykjavík og nú er orðinn
93 ára, — þegar hann var
eitthvað milli tektar og
tvítugs, vann hann um eitt
skeið við húsasmíðar hjá
nafntoguðum meistara
hér í bœnum. / þann tíð
fóru húsbyggingar fram
ögn öðruvísi en nú er, eða
það ímynda é% mér að
minnsta kosti. Eg geri mér
í hugarlund, að það hafi
ekki verið alveg eins mikill
hávaði í krönum og vöru-
bílum og hrœrivélum og
nú er og líklega voru húsin
flest hver ekki eins stór eða
að minnsta kosti ekki eins
há og þau, er nú rísa. Það
er ekki eins alvarlegt mál
að detta ofanaf lágu húsi
og háu og maður verður
síður undir stórvirkum
vinnuvélum, ef þœr eru
hvergi nœr. Þess vegna
held ég það sé hœttulegra
og einhvern veginn há-
vaðasamara að stunda
byggingavinnu núna en
þegar afi var á táninga-
aldrinum.
Nema hvað meistarinn átti það til
að segja við afa, svona um tíuleytið
á morgnana: „Heyrðu Gunni,
hlauptu og sæktu mér tvo öl“ (orð-
ið „öl“ er hér karlkyns, en tekur
ekki íslenskum beygingarending-
um; það er hægt að segja t.d. „það
var góður öl, sem ég fékk hjá hon-
um Marínó í gær“ ellegar orðið get-
ur bætt við sig ákveðnum greini og
þá er sagt: „þú hefur orðið svona af
ölinum, sem þú drakkst í morgun").
Afi sótti ölana og meistari hans lét
gróskufullan drykkinn streyma sér
um strjúpa, kannski í sífellu eða
kannski með því að treina sér hann.
Svo var farið í hádegismat, borðað-
ur middagur, sem kallað var. Eftir
middag kallaði meistarinn enn í
afa: „Hlauptu Gunni og sæktu mér
tvo öl í viðbót". Eftir síðdegiskaffið
kom meistarinn ekki til vinnu af
einhverjum ástæðum.
Punkturinn í þessari sögu er ef til
vill sá, að þeim er kneyfa bjór í
vinnunni, hættir kannski til að
verða minna úr verki en allsgáðum
mönnum. Við fengum þær fréttir
úr Danmörku, að þar yrðu oft
vinnuslys af sökum bjórdrykkju á
starfsvettvangi. Ef við kæmum
bjórnum á hjá okkur, þyrftum við
að minnsta kosti að gæta þess, að
hann yrði nógu asskoti dýr, svo að
við hylltumst ekki til að kaupa okk-
ur þetta fimmtán — tuttugu bjóra á
dag. Ég er andvígur áfengisneyslu
barna og unglinga og vildi þess
vegna, ef til kæmi, selja bjórinn í
vínbúðinni en ekki krambúðinni.
Ég hef stundum farið með kon-
unni minni suður til Weimar í Aust-
ur-Þýskalandi að horfa á allra-
handa kennslu (söngur, hljóðfæra-
leikur o.s.frv.) Austur-Þjóðverjar
setja bjórinn á hálfpottsflöskur og
selja þetta í matarbúðum. Oft má
sjá fólk gæða sér á einsog einum
bjór með kvöldmatnum á þessum
hreintrúarlegu matsölustöðum, þar
sem þjónarnir eru svo strangir, að
manni líður eins og feimnu ferm-
ingarbarni, þegar maður stynur því
upp hvort þeir hafi borð og hvort
maður geti fengið að éta. Ég man
ekki eftir að hafa séð drukkinn
mann í Austur-Þýskalandi, hvorki á
götum úti, á gildaskálum eða í járn-
brautarlestum. Það helgast líklega
af því, að þarna er fólkið ekki orðið
alveg eins nautnasjúkt og við.
Líklega þýðir ekki að banna með
Iögum jafn útbreiddan drykk og
bjórinn, öðruvísi en að það valdi
almennri óánægju. Það er trúlega
álíka gáfulegt, þegar til lengdar læt-
ur, og að hafa hunda í banni, þessa
heims og annars. En það væri leið-
inlegt, ef bjór yrði til þess að auka
áfengisneyslu á íslandi, og fjölga
slysum. Nog er nú samt.
Gunnar Björnsson
r-
Omar Ragnarsson:
Þjóðin taki ákvörðun
að vel athuguðu máli
Enn er bjórinn á ferðinni i
íslenskri umrœðu, og enn
greinir menn á, hvar draga
eigi þá línu, sem óhjá-
kvœmilega verður að
draga í áfengismálum.
Ég er í flokki í þeim litla minni-
hlutahóps meðal þjóðarinnar, sem
hvorki finnst það áhættunnar virði
né peninganna að neyta vanabind-
andi vímugjafa af neinni tegund.
Ég hef hingað til efast um, að
innreið áfengs öls yrði til bóta í ís-
lensku þjóðlífi.
Vitanlega er það samt þversögn,
að banna sterka bjórinn en leyfa létt
vín af svipuðum styrkleika.
En á það er að líta, að aldrei verð-
ur hægt að draga línuna milli þess,
sem leyft er, og þess, sem er bannað
án þversagnar. Ætli það verði ekki
talið skjóta skökku við eftir innreið
sterka bjórsins að menn kaupi heilu
bjórkassana í rikinu og séu svo að
drekka þetta í belg og biðu, þegar
heim er komið í stað þess að geta
keypt þetta úti í búð eins og erlend-
is.
Það eru nefnilega aðeins tvær
leiðir til þess að afgreiða áfengis-
málin án þversagnar. Annars vegar
að gera vín og aðra vímugjafa út-
læga eða þá hitt að leyfa alla vímu-
gjafa hömlulaust.
En hvað um það. Sjálfsagt er að
meirihlutinn ráði, og reynt sé að
draga línuna þar, sem fiestir sætta
sig við. Ný sjónarmið eru nú að
ryðja sér til rúms hjá allstórum hópi
fólks, einkum ungs fólks.
Þessi hópur er hlynntur líkams-
rækt og hollustufæði og kýs fremur
létt vín eða áfengi heldur en sterk
vín. Ég óttast því ekki, að sterkur
bjór hafi slæm áhrif hjá þessu fólki,
en hins vegar virðist reynsla annarra
þjóða af slökun á hömlum í sölu á
öli og áfengi ekki gæfuleg, hvað
unglingana snertir.
Öllu verr Iíst mér á sterka bjórinn
á vinnustöðunum.
Ég kynntist danskri bjórmenn-
ingu svokallaðri á vinnustað í
danska sjónvarpinu, meðan ég
vann þar í þrjár vikur árið 1973.
Þessi menning var I stuttu máli
sú, að mannskapurinn nánast gekk
fyrir bjór allan vinnutímann og var
mildur af áhrifum daginn út og
daginn inn. Ölið var keypt í kassavís
r
Arni Gunnarsson:
„Trúi því ekki lengur
að hægt sé aö kenna
fólki að drekka"
„Bjór eða ekki bjór. Það
er spurningin!“ Og mikið
óstjórnlega er búið að
deila um þennan drykk.
Enn á ný er umrœðan haf-
in, röksemdir með og á
móti eru svipaðar og áður.
Við erum engu nœr niður-
stöðunni.
Sú hugmynd hefur hvað eftir
annað skotið upp kollinum að hafa
þjóðaratkvæðagreiðslu um málið.
Fá úr þessu skorið í eitt skipti fyrir
öll. Þar með hefur Alþingi létt af
sér þeirri ábyrgð, að þurfa að taka
ákvörðun. Þá verður auðvitað sagt
um alþingismenn, að þeir þori ekki
að taka ákvörðun. Og ef þeir taka
ákvörðun verður sagt, að alltaf séu
þessir skarfar að reyna að hafa vit
fyrir fólkinu í landinu.
Sumir segja bjór hættuminnstan
áfengra drykkja. Menn verði bara
saddir og syfjaðir. Þeir fari heim,
hátti ofan í rúm (ef þeir hafa ekki
verið heima) og fari að sofa. Menn
verði ekki árásargjarnir af bjór-
drykkju og með henni komi kráa-
menning. Þessar fullyrðingar verð-
ur hver einstaklingur að meta sam-
kvæmt reynslu sinni af bjórdrykkju
og annarri áfengisdrykkju.
Aðrir segja, að bjórinn verði við-
bót við allt annað áfengi, sem fyrir
er i landinu. Hann verði auk þess
hættulegur ungu fólki, meira muni
bera á þjóri, og sem afréttari fyrir
veiklundaða verði hann ákaflega
freistandi. Það sé ekkert mál að fá
sér einn öllara.
Flestir kannast við alla þessa
röksemdafærslu. En nú á ég að
svara því hvort ég sé hlynntur bjórn-
um eða ekki. Þegar ég svara þessari
spurningu geri ég það á þeim
forsendum, að ofneysla áfengis er
stærsta félagslega vandamál, sem
íslendingar eiga nú við að stríða.
Það kostar okkur meiri útgjöld til
heilbrigðiskerfisins en nokkur
sjúkdómur, sem við er að stríða.
Þrátt fyrir miklar tekjur af sölu
áfengis, tapar ríkið á henni, þegar
reikningarnir hafa verið gerðir upp.
Mínar forsendur eru einnig þær,
að ég trúi þvi ekki Iengur, að það sé
hægt að kenna fólki að drekka.
Menn hafa gjarnan Iitið til drykkju-
siða Frakka og Dana, en nýlegar
heilbrigðisskýrslur sýna, að sjúk-
dómar af völdum ofneyslu áfengis
eru hvergi meiri en einmitt hjá þess-
um tveimur þjóðum. Hvert skal þá
litið eftir fordæmum, eða þekkingu
á því hver sú eina sanna aðferðsié
við neyslu áfengra drykkja? Ekki
veit ég.