Alþýðublaðið - 10.07.1926, Blaðsíða 3

10. júlí 1926.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3
reikulir í því að þekkja sannleik-
ann og réttsýnina, þ'essa höfuðljós-
bera sannra dyggða. Þessum mann-
dyggðaskorti fylgir það leiða böl,
að nú þykist hver sá mestur, er
hæst getur hreykt sér á herðum
fjöldans og skeytir lítt um það, þó
mörg hundruð og jafnvel þúsundir
sligist undir byrðinni og bíði and-
legt og likamlegt tjón. Snikjudýrin
hirða aldrei um það, úr hverjum
þau sjúga blöðið, en hin stærstu
þeirra leggjast alt af á þann, sem
þau vita að hefir ininst mótstöðu-
aflið.
Það, sem knýr mig til þess að
hripa þessar Iínúr, er að sönnu.ekk-
ert einsdæmi, heldur misrétti, sem
víða kemur fram við lítilmagnann
af hálfu þeirra manna, sem fjöld-
inn neyðist oft og einatt til að hafa
í þjónustú sinni þrátt fyrir marg-
endurteknar vantraustsyfirlýsingar
og óhrekjandi sannanir fyrir því, að
þeir séu á engan hátt starfshæfir.
1 þessu sambandi verð ég að
leiða huga, lesarans að ofurlitlu
dæmi héðan af Eskifirði og minnast
á „prúðmenskubragð", er S. H.
Kvaran læknir og - skólanefndarfor-
maður sýndi konum verkakvenna-
félagsins hér við lán á barnaskóla-
húsinu. Öll framkoma hans í því
máli bregður svo skæru ljósi yfir
lyndiséinkunnir þessa „dánumanns",
áð alþjóð þarf ekki að dyljast,
hverjar vera muni, enda eru flestir
kunnugir farnir að skynja þær gegn-
um spegil starfsins. Fyrst lánar
hann verkakonunum skólasalinn til
fyrirhugaðrar skemtunar án þess
að leggja þar við nokkur ákvæði
önnur en venjuleg. Nú fóru kon-
urnar þess einnig á leit við skóia-
nefndarformanninn, að þeim yrðu
lánaðar kenslustofurnar með saln-
um, og kvað hann þá, að um það
skyldu þær eiga við skölastjórann.
Þegar til skólastjórans kasta kom,
sagði hann að vísu, að sér væri alt
af illa við að lána stofurnar, en
hann treysti sér þó ekki til að neita
að þessu sinni vegna þess, að við-
komandi félag hefði aldrei fengið
stofurnar, en annað félag i bænum
hefði þó nokkrum sinnum fengið
þær. Að öðru leyti gáf skólastjórinn
greið svör 'og leyfði stofurnar með
því skilyrði, að þær yrðu hreins-
aðar snemma á sunnudagsmorgun-
inn næstan eftir skemtunina, sem
átti að vera á laugardagskvöldi.
Til þess að geta gert skemtun
sína sem bezt úr garði þurftu
konurnar nokkurn undirbúning. Fóru
þær því þess á leit 'við skólastjór-
ann, að hann slepti úr einni leik-
fimistund, en þvi tök hann fjarri.
Hins vegar kvaðst hann ckki myndu
leggjast á móti þvi, að þær fengju
eitthvað að byrja á undirbúningi i
salnum, eí leikfimikennarinn áliti,
að það kæmi ekkert í bága við
kensluna, og gæfi hann honum í
þetta sinn fult úrskurðarvalri þar
um fyrir sitt leyti. Og er þangað
kom, var engin fyrirstaða. Nú þótt-
ust konurnar vera búnar að fá fult
leyfi fyrir skólanum, og var tekið
til starfa að búa salinn undir skemt-
unina, og þar á meðal átti að búa
þannig um, að leika mætti stuttan
sjónleik, sem þó nokkrum sinnum
hefir verið gert þar áður, enda
gáfu kennararnir það til leyfis fyrir
sitt leyti. En þegar S. H. Kvaran
heyrir þetta, hraðar hann ferðum
niður í. skóla, slekkur ljósin og
skipar því fólki út, sem þar var að
verki, og lætur sér þau orð um
munn fara, að það sé hér í algeru
heimildarleysi. En þegar þær kon-
ur, er stóðu fyrir skemtuninni,
fréttu, hvar komið var, fóru þær
heim til Kvarans til að fá þetta
leiðrétt. En við komu þeirra varð
hann hinn versti. Kvaðst hann einn
hafa yald til þess að leyfa og banna
skólann; skólastjóri hefði þar engin
umráð né aðrir, — ásamt ýmsu
fleiru, er hann sagði. Konurnar fóru
því þaðan án hinnar minstu réttar-
bótar, en buðu lækni sínum góðar
nætur, og tók „göfugmennið“ þeirri
kurteisu kveðju með hinni götu-
strákslegu kveðju: „Farið i rass!“
Það hefir verið gamall og góður
siður hjá löndum vorum fyrr og
síðar að bjóða gestum sínum það
bezta, sem til hefir verið i kotinu,
og það, sem þeim sjálfum hefir
þótt ljúffengast. Vafalaust hefir
sama legið til grundva-llar hjá lækn-
inum. Fjarstæða virðist að hugsa,
að mentamaðurinn geri sjg sekan í
því að brjóta niður íslenzku gest-
risnina, sem fylgt hefir þjóðinni
sem arfgengt verðmæti frá þvi, að
hún varð til, — og páð á körium!
Sem skólanefndarformanni væri
S. H. Kvaran ekki láandi, þótt hann
vildi ekki lána barnaskólahúsið und-
ir danz, a. m. k. þann hluta árs,
sem kensla stendur yfir. En aldrei
hefi ég þó heyrt þess getið, ia,ð
hann væri tregur til slíkra lána,
og fyrst það viðgengst, að húsið
sé lánað til opinberra skemtana,
þá hljóta öll félög innan hreppsins
að hafa jalnt tilkall til hans, og
þar sem eitt fél'ag hér hefir fengið
að sýna sjónleik i honum og nota
kensiustofurr.ar til veitinga, þá er
það hinn argasti óréttur, sem ekki
er hœgt ciö pola, að önnur félög
hljóti ekki sömu réttindi til hússins,
senr er almenningseign, fyrst það
á annað borð er nokkuð notað nema
til kenslu. Hljóta því allir réttsýnir
að sjá, að hér er um hlutdrægni eða
ójöfnuð að ræða og hann af verstu
tegund, því að hér er verið að
spyrna broddinum þar á, sem minst
er vörnin fyrir. Og sú lyndisein-
kunn er i fornspgum vorum kölluð
ódrengskapiir. —/ En vald það, sem
S. H. Kvaran telur sig hafa til að
lána barnaskólahúsið fyrir danz og
skemtanir þann tíma árs, sem
skólinn starfar, ber ég mjog rniklar
brigður á að sé nokkurt í raun og
sannleika. Hygg ég, að enginn hafi
vald til að leigja baínaskólahús,
sem styrkur hefir verið veittur til
af rikisfé, nema með svo feldu móti,
að fræðslumálastjórn tandsins heim-
ili það með sérstöku leyfi. á meðan
yfirkennari skólans lætur það hlut-
laust, því að alt af hlýtur hann að
vera fyrsta persóna í þvi máli, og
mestan atkvæðisrétt hlýtur hann æ-
tíð áð hafa yfir skóianum, svo lengi
sem kenslutimi hvers árs stendur
yfir. Hann einn ber ábyrgð á kensl-
unni; hann ber ábyrgð á líðan nem-
endanna, og hann ber ábyrgð á því,
að heilsu barnanna sé í engu stofn-
áð í hættu i skólanum fyrir ófor-
sjálar ráðstafanir hinna og þessará
manna, sem þá og þá eru settir í
ráðanefnd skólans, enda tekur það
oft út yfir alla mannlega hugsun,
bve ábyrgðartiifinningin sefur fast,
þegar þarfirnar fyrir hyggilegar
heilbrigðisráðstafanir berja að dyr-
um. Veldur því oft efnaskortur, en
oftast óíyrirgefaniegt sinnuleysi. —
Hvað „prúðmensku“ S. H. Kvarans
snertir í þessu máli, þá verður fá-
fróðum að halda, að hann, læknir-
inn, hafi í þetta sinn gert helzt tij
mikið úr valdi sínu, og jafnvel
dettur manni í hug, að læknirinn
hafi í heimildarleysi rekið fólkið
út úr salnum og sýnt konunum alla
þá ókurteisi, er hann gerði, af einr
skærri hlutdrægni. En það er nú
þvi miður ekki í fyrsta sinn hjá
Kvaran.
Það er annars mesta furða, hvað
S. H. Kvaran endist til að „plástra“
þennan „skril“, sem hann kallar
svo, því að þótt fólk hér á Eski-
firði sé ekki í neinu, samboðið hans
hátign, þá er það nú samt það fólk,
sem hæst hefir hossað honuni um
dagana, og þeir, sein læknirinn kall-
ar skríl, eru hinir sömu, sem mest-
ar og beztar tekjur hafa ska|iað
honum. Alt er það fólk, sem sök-
um fátæktar hefir orðið nauðugt
viljugt að leita hans læknisvizku,
því að flestir, sem betur hafa mátt
efnalega, munu hafa farið af staðn-
um, hafi eitthvað alvarlegt borið
að höndum. En hart er það við-
komu, þegar brauðbítar manns ráð-
ast að manni og stinga mann með
ókurteisi og óknyttisorðum.
En „það hefir löngum þótt vand-
séður rekabúturinn", og svo mun
vera hér. Það virðist alt benda til
þess, að það sé ekki mannkær-
leiksverkið eða innri hvöt til þess
að lina þjáningar manna, sem held-
ur Kvaran við starfið, lieldur eitt-
iivað annað. En að eins, að sú hvöt
vært ekki höfuðlöstur mannsandans,
skilgetinn brjóstmylkingur örgustu
skrilmenningar, sem kominn er í
béinan karllegg frá lægstu villi-
mensku, því að ef svo er, þá fer
að falla heldur hroðaiega á glans-
liúð hinnar fölsku siðmenningar,
sem Sigurðar-„nótarnir“ eru að