Alþýðublaðið - 30.10.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ \
ki-nMir út á liverjum virkum degi. t
Aígreiðsla i Alpýðuhúsinu við í
Hverfisgðtu 8 opin frá kl, 9 árrl. ►
til ki. 7 siöd. f
Skrifstofa á sama stað opin kl. f
9’ .,— 10' 3 árd. og kl. 8 — 9 siðd. >
Siinar: 988 (afgreiðslan) og 1294 >
(skrifstofan). • í
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á >
mánuöi. Auglýsingaverð kr. 0,15 ►
hver mm. eindáika. >
Prentsiniðja: Aipýðuprentsmiðjan í
(i sama húsi, sömu símar). [
KJtlrdagafi*.
Allar almennar kosningar og þá
fyrst og fremst kosningar til al-
þingis eiga jafnan að fara fram
á þeim tíma og þannig, að allur
Iandslýður eigi svo góð tök á
því að neyta kosningaréttar síns,
sem framast eru föng á. Haustið
eða fyrri hluti vetrar er langhent-
ugasti kjörtíminn kaupstaðarbú-
um og þeim, sem heima eiga i
sjóþorpum. Þá eru flestir heima,
og þá hefir alþýða manna allra-
bezt tækifæri og næði til að taka
*^6sleitilega þátt í stjórnmálabar-
áttunni. Þess vegna er haustið
sjálfsagðttr kosningatími.
Hins vegar er í sveitum oft
illveðrasamt á haustin, einkum á
Norður- og Austur-landi, svo að
veður getur mjög hamlað kjör-
fundasókn þar, ef kosníng er ein-
skorðuð við einn dag, svo sem
nú er gert. Þess er skemst/ að
minnast, að svo fór við iands-
kjörið á laugardaginn var. Til
þess að bæta úr þessu er það
ekki ráð^ð að níðast á kaupstaða-
búum með því aö færa kjördag-
inn til sumarsins, sem er þeim
nijög óhagstæður kosningatími,
heldur hitt að fjölga kjördögum
í sveitum, a. m. k. í þeim sveit-
urn, þar sem iilviðrahætta er mest
eða mjög eru strjálbýlar. Séu
kjördagar þar tveir í senn, og ef
liriðarveður eða stórregn er báöa
dagana, þá haldi kosning í þeinr
hreppum áfram þriðja næsta dag,
sem er að4mestu eöa öllu úrkomu-
laus til hádegis. Með því móti að
lögleiða siikt ákvæði er sann-
girni sýnd af beggja lrájfu, kaup-
staðabúa og sveitafólks, enda er
þá sjájfsagt að færa lapdskosn-
ingatímann jafnframt til hausts-
ins. í þessu sambandi er og vert
að nruna eftir þvi, að oft koma
svo strangir óveðurdagár á sumr-
in, að þá er einnig erfitt um
íerðalög í sveitum.
Hér er flutt sanngirnistillaga,
sem báðir aðfljar eiga að geta
sameinast um, iiilaga um gagn-
kvæmt réttlæti í ákvörðun kosn-
ingatímans.
Gudm. R. Ólafsson
úr Grindavík.
Viðskiftamálið.
Orðanefnd Verkfræðinoafélngs-
ins hefir með höndum það merki-
iega starf að bæta íslenzka
tungu, hreinsa burt aðkominn
sora, sem á hana sezt, taka upp
aftur góð forriyrði afrækt og
skapa 'ný heiti handa hlutum og
hugtökum, sem ékki áttu viðunan-
leg orð í málinu áður.
Á sviði iðnaðarins hefir nefnd-
in unnið mikið og þarft verk,
og eru sum þau störf hennar far-
in að bera lofsamlegan árangur.
Sem dæmi þess má nefna raf-
magnsiðnina, sem nú er um það
bil fulibirg af íslenzkum orðum.
Eru sum þeirra frábærlega vel
valin og orðin tungutöm rafiðnar-
mönnum og almenningi.
Orðanefndin %efir nú með
höndum umbætur á viðskiftamái-
inu. Hefir hún birt orðaskrá með
tillögum sínum í Lesbók JÆorgun-
blaðsins nýverið. t skrá þessari
eru um 630 orð. Skrá þessa ber
að skoða sem sýnishorn, svo sem
nefndin sjálf víkur að í forináls-
orðum fyrir skránni, enda er þar
margs að sakna. Líkiegt er, að
með sýnishorni þessu tiafi nefnd-
in viljað gefa sem flestum mönn-
um livöt og tækifæri til þess að
„leggja orð í belg“.
Sýnishornið ber með sér, að
mikils góðs er að vænta af starfi
neínriarinnar, einnig á þessu sviði.
Þarna er fjöldú ágætra ojða, og
sum þeirra hrein nýyrði, §em
vænleg eru til langlífis í málinu.
Hér skulu nefnd nokkur dæmi, og
í svigum sýnd þau orð, sem nú
eru tíðast notuð, en eiga að víkja.
áhætir (dessert)
aldinbland (fruitsalat)
árbót (tantiéme)
eimbryðja (lokomobil)
fleinbítur (boltaklippur)
færiskinn (saffían)
gathögg (pappírsgatari)
glómauk (marmeiade)
hamvoð (moleskin)
húftrygging (casco-assurance)
hlaðborð (buffet)
hugnun (gratiale)
lásnæla (öryggisnæla, sikker-
hedsnæla)
lemill (möblubankari)
Ijósfæri (fokus)
munngæti (konfekt)
ótó (d. kradsuld, e. shoddy)
rifti (sSts)
saxfjöl (hakkabretti)
skerborð (brauðbretti)
skjásteinn (glimmer)
steinungur (fajanfce)
tröliasúra (rabarbari)
tröllepli (melóna)
útvefur (damask)
veig (essens)
þviti (briketta)
Þá hefir nefndinni hugkvæmst
að noia iii nýyrðam.yndunar hið
agæta forskeyti val- (sbr. vai-
menni, vaikvendi o. f 1., sem fyrir
eru). Með því myndar hún orð
eins og
valeik (teak)
.valkol (anthracit)
vaipappi (karton).
Það gefur að skilja, að margt
verður áiitamái við myndun ný-
yrða. Og þó ég leyfi mér að gera
nokkrar athugasemdir við þessa
orðaskrá, þá veit ég og viður-
kenni, að margar af þeim verða
að eins áiitamál. En ég þykist
vita, að nefndinni séu kærkomnar
athugasemdir frá sem flestum
mönnum. Með það fyrir augum
iegg ég fram minn skerf, en eklti
í þeim tilgangi að kasta rýrð á
nefndina.
Þess má geta, að þótt þessi
skrá sé kend við viðskiftamái,
þá er í rauninni minni hluti af
henni viðskiftamál. Viðskiftamál-
ið hefir þröngt svið og er orð-
fátt, því ekki nær nokkurri átt
að telja til viðskiftamáls heiti
''ailra hluta, sem ganga kaupum
og sölum. En pað er ekki galli,
að nefridin hefir markað sér rúm-
an bás þarna, heldur kostur.
Nokkur nýheiti, kvenkyns, eru
að minu áliti miður vel valin,
svo sem
/
epla (efilskífa)
éplupanna (efilskífupanna)
handsnotra (manicuredama)
hvessa (siípivél)