Alþýðublaðið - 30.10.1926, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Kopíci verður hjá nefndinni af-
tcik (flt. aftök). Þetta nýyrði er
bæbi ilt og óþarft. Nefndin flask-
ar hér á því sama og flestir aðr-
ir, sem fást við nýyrðagerð, að
reyna að láta nýyrðið taka yfir
allar merkingar útlenda orðsins.
Það er oft svo, að útlent orð
veröur að þýða með tveim eða
fleiri íslenzkum orðurn, eins og
líka tvö eða fleiri útlend orð má
þýða með einu orði íslenzku. Hér
er að ræða um hættulegt sker í
siglingaleið þýðanda. Nýyrði þetta
tel ég óþarft vegna þess, að til
eru a. m. k. þrjú almenn og góö
íslenzk orð um þetta sarna: sam-
rit, eintak og eftirmynd. Bæta
mætti við sammynd (sein reyndar
er óþarft). Af þessari tillögu
neíndarinnar flýtur sögnin aftaka
(kopíera), sem er aftaka-leiðinleg.
Samrita má segja um skrift og
teikningar, sammynda eða eftir-
myndct um ýmislegt annað.
Dnplicat kallar nefndin tuítcik,
enda þótt samrit sé orðið algengt
í notkun og vinsælt.
Kassaapparat vill nefndin að
heiti fémuni eða fétali. Ég er
hræddur um, að þessum afkvæm-
um nefndarinnar verði ekki lífs
auðið í íslenzku. Hvernig væri
að þýða blátt' áfram danska orðið
og segja sjódfœri? Það er engin
forláta-tillaga, og ég vona, að
nefndin geti fundið aðra betri.
Operproduktion 'vil.l nefndin
kalla ofbod. Mér finst nærri
stappa, að þetta sé blátt áfram
röng þýðing og líkust því, sem
væri hún gerð í ofboði. Ég sé
enga nauðsyn á því að tákna
þetta hugtak með einu orði, þótt
danska og fleiri mál geri það.
Við getum hæglega sagt o/ mikil
framleiðsla og (ef eðá þegar það
á við) of mikid frambod.
Nefndin hefir ekki gengið fram
hjá orðinu píanö, og var það að
vonum, svo hvimleitt sem þeíta
orð er. í orðasafninu stendur: pí-
anó, yman (af ymur, ymjd; sbr.
oryan). Mér lízt ekki gæfulega á
þessa tillögu nefndarinnar. Sam-
anburðurinn við ofgan spáir ekki
góðu. Rithöfundar hafa í 100 ár
reynt að halda á lofti orðinu orcj-
an, en allur almenningur segir
orgel, svo að naumast heyrist
annað. (Org nisti er aflur alment.)
Alveg sömu útreið fékk þetta orð
í Svíþjóð. Lærðir menn reyndu að
/
halda við orðinu organ um langt
skeið, en gáfust upp um miðja 17.
öld. Þá höfðu alþýðuorðin org og
orgel sigrað að fullu. Væri ekki
betri eldri tillagan slagharpa?
Samanburðurinn við orgcm er at-
hugayerður að öðru leyti. Hann
gefur í skyn, að stofninn í 'origdn
sé org, sama sem óhljód. En það
er fjarri sanni. Organ er tökuorð,
sem flækst hefir urn fjölda mála
allar götur neðan úr forngrísku
og á að hafa þýtt þar nálega
sama og uerkfœri.
Sójabaimir vill nefndin kalla
sojubaunir. Hér hefir nú nefndin
tekið útlent orð, eins og ég hefi
áður bent á að vel mætti gera. En
þetta orð er nú samt ekki mein-
laust. Það er sem sé álitamál,
hvort hér er ekki verið að innleiöa
i íslenzkuna nýtt rímhljóð (oj),
sem ekki hefir verið þar til áður.
Fyrir eru 13 rímhljóð (stofnhljóð í
rími), og ég vil ekki leggja til, að
því 14. sé bætt við nema að
vandlega yfirlögðu ráði. Því verð-
ur ef til vill svarað til, að oj-rím-
hljöð sé fyrir í orðum eins og
logi, bogi, o. fl. En ég neita því.
Þótt g sé orðið áfsleppt þarna í
framburði, þá lifir enn meðvit-
undin um það í hug hvers ís-
lendings, sem hefir sæmilegan
málsmekk.
Þegar ég sá þessa skrá yfir
orð úr vidskiftcimálinu, ætlaði ég
að rífa fyrst í mig þá bitana, sem
mig hafði lengst munað í, sem
sé góð íslenzk orð í staðinn fyrir
an og pro (per eða pr.), debet og
creclit. Ég léita að an;. út segir
nefndin. Ég leita að pr.; inn segir
nefndin. Ég leita að kredit; lán-
scda segir nefndin. Ég leita að
clebet, og finn ekki. Rýrari
mátti eftirtekjan ekki vera. Ég
verð nú að efast um, að út og
inn séu hagfeldari orð en jrá
og til, sem ég hefi notað nokkuð
og vil meina að séu jafngóð og
og ensku orðin to og by. Þessi
’orð mætti jaínvel hafa að yfir-
skrift yfir talnadálkum í staðinn ■
fyrir clebet og credit. Ég sé ekki,
að þau séu neitt lakari þar en
þýzku orðin Soli og Haben. En
*
lánsala verður naumast notuð til
þessa.
Firma kallar nefndin sýslan.
Það er harla ónóg þýöing og
getur ekki átt við nema stundum.
Annars er firma lögfest orð í
fieymsla á reiðhjólum
„Örnin“, Laugavegi 20 A, tekur reið-
hjól til geymslu. Reiðhjól eru geymd
í herbergi með miðstöðvarhita.
Ath: Öll reiðhjól eru vátrygð
gegn bruna, þjófnaði og skemdum.
Sími 1161. Simi 1161.
íslenzku og virðist vel inega
halda sæti sínu.
Pólera vill nefndin kalla að
skygna og vitnar til, að alt af
hafi verið sagt að skygna spæni.
Það er að vísu rétt. En með því
var aldrei átt við það að pólera
spæni, heldur þaÖ, að gera spæni
glœja eöa gagnsœja. Þessi merk-
ing orösins finst víðar. Gott
skygni er kallað, þegar loft er
vel gagnsætt. í staðinn fyrir pól-
eradur mætþ, ef til vill, segja
skygndur. En væri ekki skygdur
fult eins gott?
Annríki hamlar mér að fara
lengra út í þetta mál nú, og er þó
nrargt ótalið, sem ástæða hefði
verið til að minnast á.
Nefndin segir í fornrála fyrir
orðaskránni, að ekkert orð hafi
verið tekin i safnið án þess, að
sérfræðingur í þeirri grein hafi
goldið þvi samþykki. Þetta er
undarleg klausa. Allur þorri orð-
anna í skránni er þess eðlis, að
ákvörðun um þau gat ekki oltið'
á annari sérfræði en málfræðinni.
En þá sérfræði þurfti nefndinekki
að sækja til annara, sízt til kaup-
sflslumanna. Væri fróðlegt að
vita, hvers konar sérfræðingar
hafa samþykt orð eins og krydd-
sýli (ansíósa), jardbik (asfalt),
sœtabraiið (biscuit), ritblý (blý-
antur), loðkpagi (búi), steinlím
(cement), forstjóri (direktör), legu-
bekkur (dívan), dritlíki (gúanó),
hégómi (humbug), hvítagull (pla-
tína), afsláttur (rabát), tittur
(siifti) o,- fl. Nei; þessi sérfræð-
inga-„autorisering“ gefur verkurn
nefndarinnar ekkert gildi. Mér er
nær að halda, að hún hefði verið
beíur farin án þeirra aðstoðar.
Nefndinni ber þökk og virð-
ing fyrir það starf, sem orðaskrá
þessi er sýnishorn af, þó ekki sé
þar alt óaðfinnanlegt. Og verk
hennar verður vafalaust mikill
fengur íslenzkri tungu,-þegar þvi
er lokið.
P9■