Freyja - 01.09.1898, Blaðsíða 1

I. ÁR.
SELKIRK, SEFTEMBER 1898.
NR. 8.
Island.
Ég mianist þín ísþrungna áanna grund
med eldfjalla gjásandi breiðu,
þín útsker og boda ogsilfurskær sund
og sólina miðnætar, heiðu,
•og god-líka dranga er gnæfa’ yfirsæ,
og grænklæddar hæðir er skýla að bæ.
Þá átt ekki margbrotið auranna safn,
nema’ afburða fornkappa sögur,
•en heiður þinn varir og verður æ jafn,
meðan vörm hugsun klæðist í bögur,
því mögur ei gleima kann móður sem á
þó marki’ hana ellinnar hrukka á brá.
Þá ólstokkur upp við þín átsognu
brjóst,
og allt okkur veittir sem kunnir.
• Með tilgerðar prjáli’ ei á tálar oss drógst
en tjádir oss það er þú unnir.
S>ó befðir þá nægrar títt vistar ei völ;
þá veittir þitt bezta, en sjálf varstu föl.
!Þá goðborna, aldraða áanna grund,
sem alið fékkst kappa svo marga,
etyð þína nidja með magnstyrkri mund
og minn þí á, dáðleysi’ að farga,
og kenn þeim að tráa á mátt sinn og
megn,
evo megi þeir kágurum stanla í gegn-
<íg kenn þeim að elska alltgöfagt og
gott
og grættan og snauðan að styðja,
og seg þeim, af hjarta að sýna þeim
sp ott
er svipuna kyssa og biðja.
Og leyf þeim ei vináttu’ að brjóta nein
bönd,
því brigðmælgin tilheyrir myrkheima
strönd.
Þó köld sé þín hávetrar haglskára él
og hel-dimra þín skammdegis-nóttin,
þá munum við það, að þá meinar allt
vel,
og mannraunir efla’ í oss þróttinn.
Ó, firrist þig ættarland, kágun og kröm,
og kenn þínum níðjum að standa’ ei í
höm.
J.
Johann G-ottfreð.
Ég er svo ein—því alter hljótt
'mér ekki sólin skín.
Ó, dauðans kaida dapra nótt,
hvedjúp er kyrðin þín.
Ég er svo ein—mín önnur hönd
er orðin stirð og köld;
því dauðinn lífsins leysir bönd
við lífsins dapurtjkvöld.
Þá vanst þitt dagsverk vinur minn;
þér værðin fengin er;
en eftir lifir.andi þinn
í ást í brjósti mér.
Og æfi-verkid veit ég sitt
ei vinnur betur neinn.
Og mannorð slíkt sem mannorðþilt
er meira en b.iutasteinn,
Þér unni fólkið fjær og nær,
og fólkið saknar þín.
Sem dauðans mvrki, djápi sær,
eins djáp er sorgin míu,
Ó, hvar er hjartans vinur, vörn?
Ná verndar þá ei mig.
Min föðurlausu blessuð börn
svo beiskan trega þig.
Ó, hjartans vinur hafðu þökk,
—hvort heyrir þá ei mig?—
Þér fylgir hjartans kveðja klökk;
ég ky ssi liðinn þig.
Sigurborrj Páhdótitr.
Barnakro.
Börnin mín góð, — Ég hefði gaman
af að segju yður fáein orð um grösin og
blómin, hvernig þau fara að lifa og
nærast, fæðast og deyja, Það er óbrygð-
ult náttárulögmál, að allt, sem lifir, hef-
ur fæðst og mun deyja.
Grösin fara þannig að nærast, að
þau taka sumt af fæðunni gegnum rætur
sínar. í fljótandi formi; en sumt fá þau
í gegnum blöðin, í loftkendu formi.
Hið allra nauðsynlegasta efni til nær-
ingar fyrir þau eins og oss, er vatnið.
Grösin fá það ár jarðveginum, ásamt
ýmsum öðrum uppleystum efnum upp
um rætursínar, og lieitir sá eðliskraftur
sem flytur það frá rótum uppí blöðin,
„eivdosmose“ á vísinda máli. En árloft-
inu taka þau líka vafnið í gnfuformi
gegnum blöðin, þó undir vissum kring-
umstæðum geta þnu dregið vatn um
blöðin, o: þegar jarðvegurinn er þur, og
raki í ioftinu. Fieiri efoi hagnýta grösin
sér til næringar, svo sem kolefni, köfn-
nnarefni, fosfor, kisil, brennistein og
fieira. En það er of efnafræðislegt fyrir
yður börnin mín, en máske við getum
taiað saman framvegis, og ég megi hafa
þá ánægju að lýsa þessu nánar fyrir
yður síðar.
Loftið er þýðingarmikið fyrir grös-
in; það nærir þau og færir þeim kolsýru
sem stvrkir bein þeirra fég meina legg-
ina); en æðst af ölln þessu er þó ljósið,
það er aðal lífgjafi bæði jurta og
dýra, og án sólarinnar getur ekkert lif-
að. Ljósið sundurliðar efnið fyrir grösin
og gjörir þau bæfileg fyrir þau til nær-
ingar, og eykur kraft þeirra til að með-
taka næringuna; því hitiun þarf að
vera ijósinu samfara til að gjöra notk-
un kolefnisins mögulega fyrir plönt-
una.
Grösin hafa andardrátt; þau anda
að sér kolsýru og loftkendum efiium
við hitg. sólar-ljóssins, og binda þannig
hita sólariunar í líkama sínum, það er
t. d. æfiniega kui í skógi þegar
heitt er veður á sumrin. Leggir gras-
anna og trjánna gefa aftur frá sér hita
þann er þau hafa þannig í sér bundið,
þá er þeim er brent. Eitt er undarlegt
og það er að biómin anda frá sér kol-
sýru á nóttunni um blómstrunar tím-
ann, og er því óholt að hafa blóm í
svefnlierbergjum sínum.
Aíálefiii mannkynnius.
Menntið konuna, og þá menntið
þér kennara þjóðanna. Sé barnið faðir
mannkynsins, myndar konan manninn
með menntun barnsins. Gróði kvenn-
legrar menntunar er því, jafnvel í
hinum eigingjarnasta skilningi, gróði
mannkvnsins í lieild sinni.
C. G. NICOLAY.