Kennarablaðið - 01.11.1899, Page 15

31
kostaðir af ríkinu, en hinir standa eigi undir umsjá ríkisins
að öðru en því, að það veitir nemendunum nokkurn ölmusu-
styrk og skipar prófdómendur við burtfararpróf.
Af því, sem nú hefir verið tekið fram, má sjá, að í Dan-
mörku er allmikið gert til að hlynna að mentun alþýðunnar.
Og ástandið er þar nú gagnólíkt því, sem það var fyrir 100
árum. Þá voru það stjórnin og aðallinn, sem oft hlutu næst-
um að neyða alþýðuna til að taka á móti þeirri litlu mentun,
er þá var í boði; nú er það alþýðan sjálf, sem stöðugt verður
að ýta undir stjórnina. Áhugi alþýðunnar á að menta sig
hefir aukist svo stórkostlega, einkum á hinum síðustu ára-
tugum. Er það eflaust meðfram að þakka hinurn svonefndu
lýðháskólum, sem vór nú að síðustu finnum ástæðu til að
minnast á með fám orðum.
Sá maður, sem lýðháskólarnir eiga tilveru sína að þakka,
er N. F. S. Grundtvig biskup. Harm var sannur ættjarðar-
vinur, og mun óhætt að fullyrða, að bændastéttin danska hafi
fáa tryggari vini átt en hann. Öllu lífi sínu varði hann til
að vekja þjóð sína, vekja hana til meðvitundar um, að hún
hefði skyldur á hendi sem þjóðfélag, og umfram alt sem kristi-
legt þjóðfélag. Það var sannfæring hans, að ætti þjóðin að
geta tekið andlegum og verklegum framförum, þá væri það
einkum tvent, sem rækilega þyrfti að innræta henni: lifandi
kristindóm og sanna ættjarðarást. Og til þess að þetta gæti
tekist, taldi hann nauðsynlegt, að stofnaðir væru sérstakir
skólar, þar sem bæði menn og' konur á þroskaskeiðinu gætu
safnast saman og fengið þá fræðslu, er heppileg væri til að
glæða þetta tvent. Flestir daufheyrðust lengi við röddu hans;
en þó kom þar að um síðir, að farið var að stofna slíka
skóla, og hefir þeim fjölgað mjög á síðari tímum, svo að nú
eru þeir yfir 80. Á vetrum dvelja karlmenn á skólum þessum,
en stúlkur á sumrum. Kenslan er að mestu fólgin í fyrir-
lestrum; snerta þeir einkum sögu ættjarðarinnar, stjórnarskip-
un, löggjöf o. s. frv., og sérstaklega er iögð mikil áherzla á
móðurmálið. Landbúnaður er einnig kendur á mörgum lýð-
háskólum. Enn sem kornið er er eigi auðið að gera sér Ijósa