Helgarpósturinn - 05.10.1979, Blaðsíða 3

--helgarposturihn- Föstudagur 5. október 1979
3
foröast ákveöna tegund lyfja. Þaö
er af og frá aö fangar á
Litla-Hrauni venjist hér á lyf og
veröi háöir þeim.”
Heimildarmaöur Helgarpósts-
ins segir aöra sögu I þessum efn-
um. Hann segir aö fangarnir fái
róandi lyfin, Valium, Librium,
Librum og fl. Þau svefnlyf sem
helst séu notuö, eru Mogadon,
Mixt Chloral, Dalmadorm og
fleiri. Þá fái ákveönir fangar
Clorpromazin, Marplan Trilafon,
Nozinan.en þetta eru allt geölyf.
Aö sögn heimildarmannsins, eru
öll geölyfin dempandi, nema
Marplan og TrilafMi, sem séu
„uppkvikkandi þunglyndislyf”.
Sagnir herma aö fangarnir á
Litla-Hrauni séu mjög vel að siér
um lyf og áhrif þeirra. Vilhjálmur
Svan sem eitt sinn var vistaður á
Hrauninu lýsir þessu þannig: ,,A
Litla-Hrauni fá menn meiri skóla
f lyfjum og lyf jatökum, en nokkru
sinni I Háskóla. Þessi mál eru
raedd þarna frá öllum hliöum og
fangarnir segja hver öörum frá á-
hrifum lyfjanna. Menn verða
þarna prófessorar I pillum og
pilluáti, án þess aö hugsa um af-
leiðingar.”
Dr. Vilhjálmur G. Skúlason
lyfjafræöingur sagöi viö blaöa-
mann Helgarpóstsins aö flest ró-
andi lyf og svefnlyf gætu verið
vanabindandi. Misjafnlega þó
eftir tegundum. Mesta hættan
væri, ef þessi lyf væru tekin I stór-
um skömmtum I einu. Ef þau
væru hins vegar gefin undir dag-
legu eftirliti lækna og þá i smáum
skömmtum, þá væri hættan á á-
vanamyndun minni. Smáir
skammtar af þessum lyfjum gætu
veriö gagnlegir viökomandi. Hins
vegar væru smáskammtagjafir i
lengri tima mjög varhugaverðar
og væri ekki æskilegt aö gefa
þessi lyf nema i stuttan tima td aö
leysa timabundna erfiöleika ein-
staklinga.
„Geölyf eru annars eðlis og
ekki ávanabindandi,” sagöi Vil-
hjálmur Skiilason.
Nokkuö mun vera um þaö, aö
lyf og dóp af ýmsum tegundum
komist til fanga utan frá. Viö-
mælendur Helgarpóstsins voru
sammála um aö alltaf væri eitt-
hvaöum þaö, aö gestir fanganna
smygluöu inn pillum eða ein-
hverjum vimugjöfum. Þaö væri
aldrei hægt að koma algjörlega i
veg fyrir leka af þessari tegund.
Helgi fangelsisstjóri á Hrauninu,
taldi þennan leka ekki mikinn en
koma upp ööru hverju. Fanga-
verðir yröu hins vegar fljótt varir
viöþaö, ef fangarheföudóp undir
höndum.
En skoðum aöeins hina siö-
ferðilegu hliö þessa máls. Vil-
hjálmur Svan hefur ákveönar
skoöanir i þvi efni:
„Menn sem lenda á
Litla-Hrauni, koma þangaö
venjulegast eftir langa pillu — og
fylleristúra. Þeir eru sem sagt
mjög illa haldnir og telja sig
þurfa einhver lyf til aö halda sér
gangandi þarna inni. Ég persónu-
lega tel ekki eðlilegt aö skammta
mönnum lyf i þessu ásigkomu-
lagi, nema kannski eitthvaö dauft
meöan þeir eru að jafna sig. Ef
menn þurfa lyf aö staöaldri, þá er
ljóst aö þeir eiga dcki heima i
fangelsi, heldur á sjúkrahúsi. Ég
teldi eðlilegast aö menn yrðu
sendir i skyldumeöferö þar sem
fyrir þeim er lýst áhrifum vi'ns og
lyfjanotkunar. Þeir yröu þannig
fræddir um þessa hluti og þeim
náö upp likamlega og andlega áö-
ur en þeirfara á Hrauniö. Þaö tel
ég eðlilegustu leiöina og myndi
leysa margan vandann.”
Margir sjúklingar
meðal fanga
Eitt er það mál, sem lítiö hefur
veriö minnst á i þessari umfjöll-
un. Vitaö eraö margir þeir gæslu-
fangar sem dvelja á Litla-Hrauni
eru sjúkir menn. Sumir voru
meira aö segja dæmdir ósakhæfir
og ætluö vistá „viöeigandi hæli”.
Slikt „viðeigandi hæli” eða
sjúkrastofnun fyrir menn sem
hafa brotiö af sér, en reynast svo
ósakhæfir, fyrirfinnst ekki hér á
landi.
En sjáum hvernig þetta atriöi
horfir viö Brynleifi H. Stein-
gnmssynifangelsislækni: „Hér á
Litla-Hrauni er talsvert um veika
Brynleifur H. Steingrimsson
fangelsislæknir um gangrýni á
lyfjagjafir til fanga: „Hægara
um aö tala en i aö komast.”
einstaklinga, sem hafa reynst ó-
sakhæfir og eru þvi i raun ekki aö
taka út dóm hérna. Þessir menn
eiga ekkiheima i fangelsi, heldur
á geðspitala. Kleppsspitalinn
hefur neitað aö taka viö þessum
mönnum og þeir blandast hér
venjulegum föngum. Af þessum
sökum verður myndin hér á
Litla-Hraunidálitið undarleg, þvi
þessir menn þurfa á vissum lyfj-
um aö halda. Þvi má varast að
blanda saman lyfjagjöfum til
þessara sjúku manna og hinna
sem heilir eru á geðinu. Þaö eru
einir 7 — 8 einstaklingar sem ættu
ekki aö vera hér á Hrauninu,
heldur á sjúkrahúsi.”
Jón Bjarman fangelsisprestur
tekur i sama streng og segir:
„Sjúkir menn eiga ekki heima i
fangelsum. Þeir eiga að dveljast
á s júkrahúsum. Hins vegar hefur
heilbrigöiskerfiö ekki ver iö of f úst
til aö taka viö þessum mönnum.
Fangelsi eru til afplánunar á
dómum. Sjúkrahús eru þau
ekki.”
Helgarpósturinn haföi tal af
Jóni Thors deildarstjóra I dóms-
málaráöuneytinu og spuröi
hvernig mál þeirra manna, sem
teldust ósakhæfir eöa sjúkir aö
ööruleyti, en væru vistaöir i f ang-
elsi, horflíu við ráðuneytinu.
„Þetta mál er gamalt og sifellt
er veriö aö leita lausnar á þvi,”
sagöi Jón Thors. „í gegnum árin
hafa verið rituö mörg bréf til heil-
brigöisyfirvalda og á þaö bent aö
eðlilegast væri aö þessir menn
væru undir eftirliti heilbrigðis-
þjónustunnar. Heilbrigðisyfirvöld
hafa tekiö dræmt i þetta og bent á
aðstööuleysi . 1 stuttu máli má
segja, aö máliö standi þannig, aö
dómsmálaráöuneytiö býöur aö-
stoðviögæslu á þessum mönnum,
ef heilbrigðisyfirvöld taka þá inn
á sinar stofnanir. Heilbrigöis-
ráðuneytiö snýr þessu viö og
býöur fram aöstoö á heilsufars-
lega sviöinu, ef dómsmálayfir^
völd hafi yfirumsjón.”
Jón sagöi, aö dómsmálaráðu-
neytiö heföi oröiö aö gri'pa til
þeirra ráöa þrisvar eöa fjórum
sinnum, að leita á náöir ná-
grannalanda til aö fá þar vistaöa
ósakhæfa aöila sem hefðu gerst
sekir um glæpi.
„Passa illa á báðum
stöðum”
Georg Tryggvason aöstoöar-
maöur heilbrigöisráðherra haföi
þetta aö segja um málefni sjúkra
sakamanna og ósakhæfra:
„Þetta er gamall pakki sem
dómsmálaráöuneytið og heil-
brigöisráöuneytiö hefur kastaö á
milli sin um margra ára skeið.
Engin lausn hefur fundist á þessu
máli ennþá. Þaö er ljóst aö marg-
ir sakamanna þurfa á læknis-
fræðilegri meöhöndlun aö halda
og ættu aö vera undir stööugu
eftirliti lækna. Hingað til hafa
heilbrigöisyfirvöld einfaldlega
ekki getaö tekiö viö þessum
mönnum vegna aöstööuleysis.
Forstööumaður Kleppsspítalans
telur illmögulegt aö taka viö
þessum mönnum. Þeir hafa i
mörgum tilvikum veriö dæmdir
vegna likamsárása og geöveila
þeirra brýst oft út i árásarhneigð
og gætu þeir þvi oröiö öörum
sjúklingum og starfsfólki Klepps-
Viihjálmur Svan sem var á Litla-
Hrauni i 15 mánuöi fyrir nokkr-
um árum. Starfar nú hjá SAA og
segir fangeisismál á fslaiidi
kjaftæöi '.
spítalans hættulegir ef sérstök
gæsla væri ekki viöhöfö.”
„Það er ljóst að þessir menn
passa illa á báöum þessum stöö-
um, þ.e. i fangelsi og t.a.m. á
Kleppi, eins og ástandiö er þar 1
dag. Ein lausn á þessu máli hefur
verið rædd nokkuö nú upp á siö-
kastið. Likur eru á þvi, aö nokk-
urt rými losni á Kleppsspitala
innan tiöar. Þá væri möguleiki,
aö taka þessamenn þangaö inn og
Helgi Gunnarsson fangelsisstjóri
segir lyfjanotkun ekki meiri á
Hrauninu en gengur og gerist úti i
þjóðfélaginu.
heilbrigöisyfirvöld sæju um and-
lega og likamlega þjónustu en
dómsmálaráöuneytiö um
gæsluhliöina.”
,,Eins og á góðu sveita-
heimili”
Af framangreindu liggur þaö
fyrir, aö á Litla-Hrauni eru sam-
an menn i mjög misjöfnu ástandi.
Sálarástandfanganna er misgott,
auk þess sem þeir hafa gerst mis-
jafnlega brotlegir viö lögin. Eng-
in deildarskipting er fyrir hendi á
staönum. Þar er öllum blandaö
saman. Þar eru geösjúkir menn,
þar eru dópistar, þar eru stór-
glæpamennog þar eru hnuplarar.
Samkvæmt upplýsingum sem
Helgarpósturinn hefur aflaö sér
mun ætlunin aö deildarskipta
fangelsinu i næstu framtíö og
munu byggingaframkvæmdir
vera á döfinni i þvi skyni.
Er fangelsiö á Litla-Hrauni og
fangelsismál almennt á tslandi
eins og Vilhjálmur Svan lýsir
þeim?: „Fangelsi á íslandi eru
kjaftæði. Þar ægir öllu saman.
Stórglæpamanninum morðingj-
anum og þeim sem hnuplaöi
niöursuöudósinni. Þessir menn
eiga ekki saman. Og þær umræð-
ur sem eiga sér stað innan múr-
anna, eru ekki beint til þess aö
beina niöursuðudósamanninum
inn á réttar brautir. Þú ferö
kannski inn á Litla-Hraun sem
hnuplari, en kemur út sem þjófur
iaugum almennings — og þá um
leið litur þú sömu augum á sjálf-
an þig.”
Eöa eru fangelsi eins og
f an g el siss tj ó r inn lýsir
Litla-Hrauni? : „Þetta er eins og
á góðu sveitaheimili.”
eftir Guðmund Árna Stefánsson
enn bætum
vid
þjónustima
Meó nýrri áætlunarleió milli Noregs, Svíþjóóar og 5 staóa
á íslandi stuólar Eimskip markvisst aó betri tengingu vió
Noróurlöndin um leió og vióskiptavinirnir njótaenn fullkomnari
flutningaþjónustu.
Siglingaleióin
REYKJAVÍK
ÍSAFJÖRÐUR
SIGLUFJÖRÐUR
AKUREYRI
HÚSAVÍK
BERGEN
GAUTABORG
MOSS
KRISTIANSAND
Aflió ykkur nánari upplýsinga hjá okkur í síma 27100 eða hjá
umboósmönnum okkar úti á landi.