Helgarpósturinn - 05.10.1979, Blaðsíða 23

Helgarpósturinn - 05.10.1979, Blaðsíða 23
23 Jielgarpásturinn.. Föstudagur 5. október 1979 Alliingi, 101. löggjafarþing Is- lendinga kemur saman á ný eftir þinghlé á miövikudag i næstu viku. Þetta getur oröiö sögulegt þing. Sjaldan eöa aldrei hin siöari ár hefur óvissan i stjórnmálunum veriö jafn mikil og einmitt nú, og hún mun áreiöanlega setja mjög svip sinn á öll störf þingsins. Þaö er oröin æöi útbreidd skoö- unbæöi I herbúöum stjórnarsinna og stjórnarandstæöinga, aö nú- verandi stjórn sé nánast i :dauöateygjunum, þótt menn séu kannski ekki alveg á eitt sáttir hversu langan tima sjálft hel- striöiö muni taka. „Þaö vilja allir flokkarnir Ut Ur þessari rikis- stjórn en hver um sig biöur bara eftir réttu reblikkunni i dramanu til aö gripa tækifæriö og foröa sér,” sagöi áhrifamaöur eins stjórnarflokksins. Þaö liggur þvi i augum uppi aö viö slikar aöstæöur má reikna meö ýmsum óvenjulegum uppá- ÓVISSA í MNGBYRJUN komum á þessu þingi. Nær allt starf þingsins I byrjun amk. mun snúast um efnahagsmálin. Undir eölilegum kringumstæöum er venjan aö rikisstjórninleggi fyrir þingheim eftir sumarleyfin, stefnumótun sina i efnahagsmál- um og siöan taki stjórnarandstaö an viö, bendi á allt sem úrskeiöis hafi fariö í stefnu rikisstjórnar fram aö þessu og rifi niöur efna- hagsáform hennar fyrir næstu mánuöi meöan stjórnarsinnar verja þau af öllum mætti. Núna eru linurnar hvergi nærri svona'skýrar. Stjórnarliöar hafa enn ekki komiö sér saman upi neina mótaöa efnahagsstefnu, eftir þvi sem best veröur séö og eru raunar ósammála um flest. Þaö er til aö mynda langt I land aö samstaöa sé oröin i stjórninni um fjárlögin og bendir raunar flest til þess aö Tómas Arnason fjármálaráöherra muni leggja frumvarpiö fram i eigin nafni en ekki ríkisstjórnarinnar eöa meö svipuöum hætti og var I fyrra. Ekki hefur heldur tekist að ná samkomulagi um samræmdar aögeröir i efnahagsmálum til aö hamla gegn óöaveröbólgunni. Olafur Jóhannesson, forsætisráö- herra, er aö visu sagöur liggja nú undir feldi og vera meö i smiöum einhvers konar þjóbhagsáætlun, sem hann muni leggja fram i þingbyrjun. Hins vegar segja fróöir menn aö þaö geti allt eins gerst aö þegar komi aö þvi aö Ólafur skuli flytja stefnuraöu for- sætisráöherra, þá muni hann einnig flytja hana l eigin nafni en ekki rikisstjórnarinnar. 1 ljósi þessarar óvissu er ekki aö undra þótt ymsir talsmenn stjórnarliðsins séu tregir til aö vera uppi með nokkrar getsakir um það hver framvinda þing- starfa nú verði. Þó voru þeir Sig- hvatur Björgvinsson, formaöur þingflokks Alþýðuflokksins, Hall- dór E. Sigurðsson formaöur þing- flokks Framsóknarflokksins og Gils Guömundsson þingmaður Alþýöubandalagsins og forseti Smaeinaös þings allir sammála um aö I byrjun þingsins myndi allt snúast um efnahagsmálin. Sighvatur Björgvinsson vildi hins vegar engu svara til um það hvers konar þing hann teldi aö þetta 101. löggjafarþing Islend- inga yrði. Forseti þingsins, Gils Guðmundsson sagöi hins vegar: „Ég á von á þvi aö þetta þing veröi eins og islensk veörátta breytilegt. Þaö komi lognkaflar eins og nú er, en geti svo oröið býsna stormasamt á köflum”. Efnahagsmálin veröa höfuö viö- fangsefni þessa þings, sagöi Gils. „Þaö er eins og viö höfum dottiö niöur á þaö hjólfar aö vera stöö- ugt að kljást við efnahagsmálin á Alþingi og þaö er sjaldnast timi til aö ræöa neitt annaö. En þótt þau séu vissulega mikilsveröur hlut- ur, þykja mér þau orðin býsna fyrirferðamikil I þinghaldinu og mér þætti timabært aö þingmenn huguðu nú aö þvíhvo'rt ekki mætti gefa sér tima til að sinna lika ööru.” Halldór E. Sigurösson bjóst einnig viö „smá stormasömu þingi” en hvernig þinghaldiö yröi aö ööru leyti vildi hann engu spá um nema hvaö hann þóttist eins og hinir sjá fyrir aö efnahagsmál- in myndu taka mesta timann. Af einstökum baráttumálum flokkanna i byrjun þings, sagöi til dæmis Sighvatur að varöandi Al- þýöuflokkinn mætti reikna meö aöhann myndi fljótlega velta upp á þingi þremur málum — I fyrsta lagi landbúnaöarmálinu, þar sem flokkurinn hefði sérstööu, i peningamálum þar sem alþýöu- flokksmenn teldu hreinlega aö unnin heföu veriö skemmdarverk miðaö við þá stefnu er mörkuö heföi verið á þvi sviöi I Ólafslög- um og I þriðja lagi i oliumálinu, 1 Kúbudeilunni fyrri stóö heimsbyggöin á öndinni i nokkra sólarhringa, meðan Kennedy for- seti var að knýja Krústjoff til aö snúa til sama lands skipunum sem send höföu veriö frá Sovét- rikjunum til Kúbu fermd kjarn- orkueldflaugum. Eftir á er sýnt aö úrslit i þvi tafli voru ráöin fyrirfram, Sovétrikin höföu I þá daga ekkert bolmagn til aö etja kappi viö Bandarikin á hafinu og hafa siöan spreytt sig allt hvaö af tekur aö jafna metin og lenda ekki aftur I sömu auömýkingunni. 1 samanburöi viö þá örlagariku atburöi veröur Kúbudeilan siöari sem nú viröist á enda kljáö, nán- ast kátleg. Formaöur utanrikis- KUBUDEILAN SÍÐARI málanefndar öldungadeildar Bandarikjaþings, Frank Church, sem á framundan erfiöa baráttu fyrir endurkjöri, þar sem hann má búast við aö veröa sakaður um linkind i aö verja bandariska hagsmuni, gerir uppskátt aö loft- myndir leiöi i ljós aö sovésk her- sveit hafi veriö i heræfingum á Kúbu, og megi ekki láta slikt átölulaust. Vonbiölar um forseta- framboð fyrir republikana, sem eru mýmargir, flestir vel fjáöir oghver öörum herskárri I utan- rikismálum, gripa boltann á lofti og krefjast þess af Carter forseta aö hann taki nú ærlega i lurginn á Castro og sovétmönnum. Banda- rikjaforseti játar fúslega aö mál- iö sé það alvarlegt, aö ekki megi viö svo búiö standa. Síöan tekur viö nokkurra vikna þóf, og þvi lengur sem þaö varir, verður máliö allt þokukenndara. Sovétmenn þykjast vera komnir af fjöllum, dvöl hernaöarráðu- nauta þeirra á Kúbu hafi aldrei veriö neitt leyndarmál, hún hafi staöiö frá 1962 og engin breyting hafi orðið þar á, sem réttlæti aö Bandarikjastjórn hefji nú allt i einu kvartanir og klögumál. Castro lýsir yfir fyrir sitt leyti, aö fyrir Bandarikjastjórn vaki aö eyöileggja fyrir sér ráöstefnu rikja utan hernaöarbandalaga i Havana. 1 bandariskum fréttum af mál- inu er haft fyrir satt, aö sovét- hermenn á Kúbu hafi komið fram á loftmynd óvenju margir saman og i æfingabúðum, en ekkert bendi til aö þeim hafi fjölgaö aö ráöi upp á siðkastiö. Sundurleit- ustu skýringar eru settar fram á viðbúnaði þeirra. Ein tilgátan er sú, aö sovétmenn telji Castro ekki sem traustastan I vaidasessi i Havana og vilji vera viöbúnir aö verja hann, ef óánægja blossi upp i Kúbuher meö mannskæöan hernaö i fjarlægum heimsálfum og dyntótta stjórnarhætti leibtog- ans. Aörir segja aö sovéskum liösforingjum þykji aga manna sinna stefnt í voöa af smitun frá rómönskum lifnaðarháttum Kúbumanna, og þvi hafi liöinu verið stefnt saman til æfinga i þvi skyni aö halda þvi frá spilling- unni. Loks hafa nokkrir banda- riskir fréttamenn haldiö þvi fram, að sovétmenn séu búnir aö reisa á Kúbu risavaxna hlustun- arstöö til aö hlera fjarskipti i Bandarikjunum, og þá einkum viö eldflaugatilraunastöövarnar á Flórída, og sovésk varösveit gæti þessa mannvirkis, þar sem enginn Kúbumaður fái aögang. Þegar Carter leysti loks frá skjóöunni eftir árangurslausar viöræður utanrfkisráöherranna Gromiko og Vance, lét hann viö þaö sitja að lýsa yfir, aö sovéther væri oröinn umsvifameiri á Kúbu þar sem Alþýöuflokkurinn heföi einnig sérstööu. Gils Guömunds- son tilgreindi hins vegar ekki ein- stök mál, kvaö mundu unniö aö þvi aö koma fram málum sem samiöheföi veriö um i samstarfs- yfirlýsingu stjórnarflokkanna en megin áhersla yröi siöanlogö á aö ná fram endurskoöun á stjórnar- sáttmáianum, sem Gils kvaö þurfa aö hefja i siöasta lagi um næstu mánaöamót og niöurstööur að liggja fyrir áöur en þetta ár væri útí.' Hvaö um stjórnarandstööuna? Það þykjast menn sjá fram á næsta undarlegt þing i ljósi á- standsins I stjórnarherbúöunum. „Viöeigum allt eins von á þvi aö i þingbyrjun muni ráöherrarnir hella yfir þingiö hjartfólgnum málum sinum hver I kapp viö annan til aö reisa sér minnis- varöa og til að hafa af einhverju aö státa þegar stjórnin springur. Gott dæmi um þetta er blaða- mannafundur Magntisar Magnússonar til aö kynna nýja húsnæöismálastjórnarlöggjöf, sem á þó enn eftir aö leggja fyrir rikisstjórnina og á þó aö heita stjórnarfrumvarp. Þetta sýnir best hversu trúaðir ráöherrarnir eru sjálfir á langlifi þessarar stjórnar," sagöi einn af þingmönnum Sjálfstæöisflokks- ins. □CTLlCrDDc^D^QCs] yfirsýn '(§[PÖ®[nld] en Bandarikjastjórn gæti látiö gott heita. Þvi hafi hann ákveöið aö koma upp á Flórida herafla, sem geti látiö til sin taka hvar á Karibahafi sem vera skal meö litlum fyrirvara, og efla banda- risku flotastöðina I Guatanamo á Kúbu. Svo bar við aö Carter flutti bandarisku þjóöinni þennan boö- skap sólarhring eftir aö samning- ur um aö Panama fái smátt og smátt yfirráö yfir Panamaskuröi kom til framkvæmda. Ekki er minnsti vafi á aö sá atburður á meginþátt I aö gera athafnir 3000 sovéthermanna á Kúbu aö ööru eins alvörumáli fyrir stjórn Carters og raun ber vitni. Samningarnir um afsal banda- riskra yfirráða yfir Panama- skuröarsvæöinu voru mesta hita- máliö sem Carter þurfti aö fást viö i upphafi forsetaferils sins. Andstaöa gegn afsali bandariskra yfirráða var hörö, sérstaklega i Suöurfylkjunum, þar sem Carter á helst pólitiskan bakhjarl. Tvi- sýnt var lengi vel um afdrif samninganna á þingi I Washing- ton, og löggjöf um framkvæmd þeirra fékkst ekki endanlega af- greidd fyrr en nokkrum dögum áöur en þeir tóku gildi. Staöa Carters i bandariskum stjórn- málum þykir ekki buröug um þessar undir, en hún hefði veriö vonlaus, ef þaö heföi boriö upp á sama daginn aö bandarisk yfir- ráö yfir Panamaskuröarsvæöinu tækju enda og stjórnin i Washing- ton léti afskiptalaust aö sovéskt liö á Kúbu geröi sig liklegt til aö standa i stórræöum. Timamótin i samskiptum Bandarikjanna og Panama ger- ast samtimis þvi aö byltingaróiga magnast gegn herforingjastjórn- um i nyröri rikjum Miö-Ameríku. í sumar báru sveitir uppreisnar- Sjálfstæöismenn viröast þó reikna meöaö helstriöiö geti tekiö sinn tima og aö þaö geti dregist fram yfir áramót, jafnvel fram i febrúar eða mars aö stjórnin fari frá. Þeir byggja þessa skoðun sina á tregöu stjórnarflokkanna til aö fara út I kosningar eins og nú er ástatt. Alþýöuflokkurinn þori ekki út i kosningar nú þvi aö hann sé málefnalega gjaldþrota, geti ekki einu sinni gert sér mat úr kjördæmabreytingu, þar sem allt bendi til aö I fyrsta sinn geti oröiö full samstaöa flokkanna um slika breytingu. Varöandi Framsóknarflokkinn þá liggi fyrir aö Ólafur vilji ekki fara frá núna heldur vilji hann geta af hent Steingrími stjórnvölinn og Stein- grímur þurfi meiri tima. 1 Al- þýöubandalaginu séu menn hins vegar löngu búnir aö gefa stjórn- ina upp á bátinn, allir nema ráö- herrarnir sem vilji ógjarnan sleppa stólunum sinum en spurn- ingin sé aöeins hversu fastir þeir séu fyrir. En liklegast telja Sjálf- stæöismenn að þaö verði verka- lýöshreyfingin sem bindi enda á þessa stjórn. Upp úr áramótum veröihún búin aö fá sig fullsadda, allir kjarasamningar lausir, 60% veröbólga rikjandi „og Guö- mundur J. væntanlega búinn meö pylsuna sina. Þá eru dagar þess- arar stjórnar taldir.” En hvernig veröurstjórnarand- staöa Sjálfstæðisflokksins „A sið- asta þingi fórum viö okkur hægt enda a ö mörgu leyti óhægt um vik — menn gátu einfaldlega bent á frammistöðu flokksins I stjórn- inni á undan,” sagöi þingmaöur- inn. „Nú telja sjálfstæöismenn leikinn auöveldari og búa sig und- ir harðari atlögu aö stjórninni. ” En þaö er samt mikill misskiln- ingur aö halda aö stjórnarand- staöa okkar muni fella þessa stjórn. Hún fellir sig fyrst og siö- ast sjálf. En þegar aö þvi kemur og lagt veröur i kosningar erum við i engum vafa um sigurlikurn- ar. Okkar vandamál er miklu fremur hvernig eigum viö aö búa okkur undir sigurinn.” Eftir Björn Vigni Sigur- pálsson Eftir Magnús Torfa Ólafsson hers Sandinista sigurorö af Som- oza einræðisherra i Nicaragua. Þar mátti heita aö landslýöur a 11- ur tæki höndum saman gegn ein- valdinum og her hans. t EI Salva- dor og Guatemala rikir ófremdarástand. Vigaferli geisa látlaust. Eru þar annars vegar aö verki sveitir hægri manna, sem brytja niöur stjórnm álamenn, verka'.ýösleiötoga, bændaforingja og menntamenn, hvern þann sem liklegur er talinn til aö geta veitt alþýöuhreyfingu forustu. Byltingarsinnar til vinstri reyna aö svara I sömu mynt, en veröur litt ágengt, þvi herforingjastjórn- ir i báöum löndum eru á bandi hægri aflanna. Ólgan i eyrikjunum á Kariba- hafi er meö öörum hætti en á meginlandi Mið-Ameriku. Á siö- ustu árum hefur eyrikjunum fjölgaö ört, eftir þvi sem bresku eyjunum er veitt sjálfstæöi. Þetta eru fámenn riki og fátæk, og hafa valdarán verið tiö en blóösút- hellingar ekki miklar. Sú var tiöin aö Bandarikin beittu valdi sinu óspart til aö ákveða valdhafa i löndum á þess- um slóöum. Afstaða þeirra til uppreisnar Nicaraguabúa gegn Somoza ber vott um aö stjórn Carters er afhuga ihlutunarstefnu sumra fyrirrennara sinna. En henni er annt um aö borgara- styrjaldir I Miö-Ameriku eöa valdarán i eyrikjunum á Kariba- hafi verði ekki til þess aö Kúbu- stjórn og þvi siöur sovétstjórnin fái færi til aö seilast þar til áhrifa. Varðliöiö nýja á Flórida á aö giröa fyrir aö Cástro eöa sovéskir vendarar hans falli i slika freisni.

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.