Helgarpósturinn - 05.10.1979, Blaðsíða 19

19
helgarpásturinn. Föstudag
ur 5. október 1979
Næturgalinn og skáldið: Baldvin Halldórsson og Siguröur Skúla-
son i sýningu Þjóðleikhússins á Leiguhjalli eftir Tennessee
Williams.
Jólabókaflóðið skríður af stað:
Þrjár ævisögur og fimm skáldsögur
frá Bókaforlagi Odds Björnssonar
þannig afskræmt mannlíf sem
við fáum að sjá á fjölum leik-
hússins.
Um þetta afskræmda mannlíf
er eiginlega ekki mikiö að segja.
Það er heimska að afneita þvi,
en kannski lika varasamt að
halda þvi fram — eins og höf-
undur gerir óbeint — að ekkert
sé hægt að gera.
Vonandi er eitthvað af af-
skræmingunni háð stað og
stund: Bandariskri borg við lok
fjórða áratugsins. Vonandi hef-
ur mannlifinu eitthvað fariö
fram siöan. Vonandi,ekki vissu-
lega.
Leikstjórn Benedikts Arna-
sonar á Leiguhjalli virðist ein-
föld og smekkleg. Þó brá
tvisvar Ut af svo mér var raun
að. Fyrraskiptið er þegar Jane
(Anna Kristin) æpir harm sinn
og skelfingu Ut um franska
gluggann á bakvegg. Hvernig i
ósköpunum eiga leikhúsgestir
að vita hvað hún er að segja?
Stjörnubió:
Ley nilögreglumaðurinn (The
cheap detective). Bandarisk,
árgerö 1978. Handrit: Neil Simon.
Leikendur: Peter Falk,
Ann-Margret, Eileen Brennan,
Sid Caesar, Stockhard Channing,
James Coco, Dom DeLuis^,
Louise Fletcher. Leikstjóri:
Robert Moore.
Humprey Bogart hefur um
langt árabil notið mikillar aðdá-
unar og vinsælda fyrir að leika
hörkukalla og þá aöallega einka-
spæjara i myndum frá 5. og 6.
áratugnum, einkum fyrir hlut-
verk sin i myndum, sem geröar
hafa verið eftir sögum leynilög-
reglumeistaranna Hammetts og
Chandlers. Woody Allen vottaði
Bogart virðingu sína fyrir all-
nokkrum árum með myndinni
Play it again Sam, og var Allen
þá með hina frægu Casablanca i
huga. Tókst honum það svo vel,
að áhorfendur fengu i magann af
hlátri.
Lögreglumaðurinn er lika gerö
til að heiðra minningu Bogarts,
en tekst ekki eins vel upp og þeirri
fyrmefndu. Söguþráöur þessarar
myndar er aðallega soðinn upp úr
áðumefndrhCasablancaog einnig
Maltneska fáikanum, sem gerð
var eftir sögu Hammetts.
Myndin gerist áriö 1939 I San
Francisco, og eins og i Maltneska
fálkanum er samstarfsmaður
hetjunnar drepinn i upphafi og at-
buröum þannig fyrir komið, aö
hetjan tekur við verkefni hins
látna vinar sins. Og eins og I
Maltncska fálkanum kemur það á
daginn, að verkefnið var að hafa
upp á ævafornum og verömætum
listmunum: 1 þetta skipti dem-
antseggjum (fálkans?) sem
komiðhafðiveriöi háisfesti. Inn
i þessa atburöarás blandast svo
söguþraður Cacablanca, sem
felst meöal annars I þvi að koma
frönskum hjónum (konan er
fyrrum ástkona netjunnar, Lou
Peckinpaugh) úr borginni
vegna striðsástandsins, sem
skapast hefur. Aöur en yfir lýk-
Það er nógu erfitt að greina
orðaskil i'slenskra leikara þegar
þeir túlka átök með öskrum, þó
þeir séu ekki látnir snúa baki i
áhorfendur. Þetta hlýtur maður
að skrifa á reikning leikstjóra.
Siðara skiptið var þegar leikn-
um er látið ljúka með hávaða-
öskri hátalaranna. Þaö á ég
bágt meðaðhugsa mérstanda I
handritinu (sem ég hef þó ekki
séð), og standi það þar hefði
leikstjóri átt að breyta þvi.
Þessi skyndilegi hávaði þjónar
nákvæmlega engum skiljanleg-
um tilgangi öðrum en skemma
áhrif sýningarinnar.
Reyndar hefði stundum mátL
strika út úr leikritinu án þess
nokkuð missti sig, einkum þeg-
ar „sögumaöurinn” eða skáldið
er að tala. Það er t.d. stórhlægi-
legt að heyra leikara segja ,,Ég
fórniðurog reistihana áfætur”
(tilvitnað eftir minni) um leið
og hann gengur niður tvær
ur og allt tellur I ljúfa löð, eru
þeir margir sem falla f valinn,
en allt fer vel að lokum.
Þessar gömlu Bogart-myndir
voru sjaldan spennandi, þó leyni-
lögreglumyndir væru (þó ekki
nema að öðrum þræði), heldur
byggðust þærmiklu fremuruppá
stemmningum og persónusköpun.
Þviereinsfarið meðþessa mynd.
Staöirnir eru ýmist dimmar og
þokusveipaðar götur, óhrjáleg
ibúð eða skrifstofa einkaaugans,
veitingastaðir f anda franska
nýlenduveldisins I N-Afriku, eöa
rikmannlegar vistaverur
burgeisanna og peningafurst-
anna.
Flestar ef ekki allar persón-
urnar finna samsvörun i
persónum áðurnefndra Bogart--
mynda, nema hvaö öll persónu-
sköpunin er viljandi ýkt. Menn
reyna of mikið til að likja eftir
fyrirmyndunum, að þaö fer
ekkert á milli mála, að þetta er
ekki ekta. Og þessar eftirapanir
eru oft á tiöum nokkuð góöar.
Peter Falk i hlutverki Lou Peck-
inpaugh talarsvo til alveg eins og
Bogart, og Dom DeLuise i hlut-
Kvikmyndir
eftir Guðiaug Bergmundsson Sg
Arna Þórarinsson
verki bófans Pepe Damascus
talar alveg eins og Peter Lorre f
Casablanca
Humprey Bogart var lika
þekktur fyrir það að hafa alltaf
hnyttin tilsvör á takteinum, og
ekki er hægt að kvarta undan þvi
að slikt vanti i þessari mynd. Það
er meira að segja gengið svo
langt, aö máltæki, þar sem bein
merking orðanna er fyrir löngu
horfin, og enginn hugsar út í, eru
sett á svið.
Þó þetta sé um margt hin
skemmtilegasta mynd, nær hún
þvi aldrei að vera eins og þær
myndir sem hún er aðlíkja eftir.
En hún hefur þann kost fram yfir
margar aörar myndir, að maður
skemmtir sér viðað horfa á hana,
og auk þess vekur hún upp gaml-
ar og góðar minningar. úr þvi aö
ekki eru tök á þvi að sjá Bogart
sjálfan, er þetta ágætis sárabót.
—GB
tröppur og hjálpar stúlkunni á
fætur. Það eru nóg önnur tæki-
færi til að minna áhorfendur á
að það er verið að segja þeim
sögu og skáldiö stendur hálft i
hvoru utan atburðanna. — Af
sama toga er þegar skáldið
greinir frá þvi að Næturgalinn
hafi verið sóttur og farið meö
hann á hæli — löngu áður en aö
þvf kemur i leikritinu. — Svo
heilög kýrer Williams varla að
ekki hefði máttsniða þessa van-
kanta af.
Þýöing Indriða G. Þorsteins-
sonar er áheyrileg, en virtist
shindum bögglast svoli'tið uppi I
mönnum. Kannski var það
vegna æfingaleysis.
Um leik einstakra leikara er
gott eitt að segja i öllum aöal-
atriðum. Þóra Friðriksdóttir og
Baldvin Halldórsson stóðu sig
með ágætum eins og gefiö var
fyrirfram. Hins vegar kom
manni skemmtilega á óvart
margt i leik þeirra Sigurðar
Skúlasonar og Sigmundar
Arnar. Anna Kristin fór oftast
mjög vel með hlutverk Jane, en
þó brá fyrir ofleik sem hún
þyrfti aö venja sig af.
Aukahlutverk eru allmörg og
sum spaugileg. Þó er mér,
óskiljanlegt hvað þjóðleikhús-
stjóri er að fara þegar hann
skrifar i' leikskrá að skáldinu
takist að „draga upp ákafiega
kátiegaog hlýja mynd af utan-
garðsfólki.” (leturbr. HP.) Mis-
jafn er smekkur mannanna og
misjöfn er kimnigáfan ef þetta
getur verið ákaflega kátlegt.
Hafnarbió: Þrumugnýr (Roiling
Thunder).
Bandarisk. Argerö 1977. Handrit:
Paul Schrader. Leikstjóri: John
Flynn. Aöalhlutverk: William
Devane, Linda Haynes, Tommy
Lee Jones.
Paul Schrader er sá höfundur
kvikmyndahandrita i Hollywood
sem hvað mestar vonir eru
bundnar við. Handrit hans að
kvikmynd Martin Scorsese Taxi
Driver vakti þaö mikla athygli að
siðan hefur hann fengið tækifæri
til að leikstýra eigin handritum,
fyrst Blue Collar (sýnd i sumar i
Laugarásbiói) og slðan Hard
Core. Viðfangsefni Schrader
virðist einatt vera hlutskipti
manns sem er ofurseldur
einhverju valdakerfi eöa fjand-
samlegu umhverfi, situr i neti
þess einangraöur og firrtur, en
bregst loks viö með ofbeldi af ein-
hverju tagi. I Taxi Driver var
þetta efni sýnt i ljósi stórborgar-
firringar, i Blue Collar er vett-
vangurinn spillt verkalýðsum-
hverfifi Hard Core mannát klám-
iönaðarins.
Handfit Schraders að þessari
mynd, Rolling Thunder, er að
vísu léttvægara en áöur nefnd
verk, en sem fyrr er það firrt (ef
maður má nota það orð eina ferð-
ina enn) manneskja sem er I
brennidepli, hermaður sem snýr
heim til Ameriku eftir langa og
þjáningarfulla vist i fangabúöum
Norður-VIetnama, Astandi þessa
manns og aðstæðum I þvi
umhverfi þar sem hann átti áður
heima en er nú utanveltu I er lýst
býsna sterkt á knappan og
sparsaman hátt. Þar er leikur
Wiliiam Devanes, I senn rólegur
og spenntur, ekki minnsti þáttur-
inn. 1 myndinni eru þó nokkur
prýöilega skrifuð atriði þar sem
þetta er dregiðfram, og það besta
er trúlega endurfundir Devanes
og félaga hans úr fangabúðunum
(Tommy Lee Jones) undir lok
myndarinnar. Þess á milli lætur
Schrader söguhetju okkar lenda i
heldur hefðbundnum hefndarleiö
angri( eiginkona og sonur eru
myrt og morðingjarnir eru eltir
uppi), og tekur þar yfirleitt miö af
Framiag Bókaforlags Odds
Björnssonar á Akureyri tii jóla-
bókafióösins I ár eru þrjár nýjar
sögur, tvær nýjar islenskar
skáldsögur og þrjár erlendar.
Auk þess sendir forlagiö frá sér
fimm fyrstu öddubækurnar eftir
Jennu og Hreiöar. Þaö er sjötta
útgáfa á tveimur fyrstu bókunum
og fjóröa útgáfa af hinum, en
tvær hinar slöustu eru enn til hjá
bóksölum.
Aöal bók forlagsins i haust
veröur „Hofdala-Jónas”, ævi-
saga Jónasar Jónassonar I Hofs-
dal i Skagafirði. Þeir Hannes
Pétursson skáld og Kristmundur
Bjarnason frá Sjávarborg önnuð-
ust útgáfuna, og Kristmundur
hefur ritaö inngang.
Bókin skiptist I þrjá hluta. Hinn
fyrsti er sjálfsævisaga Jónasar,
annar hluti inniheldur ýmsa þætti
eftir Jónas i óbundnu máli, en i
siðasta hluta bókarinnar er úrval
af ljóöum hans.
önnur ævisaga forlagsins i
haust er „Margslungið mannllf”,
sjálfævisaga Skagfirðingsins
Friðriks Hallgrímssonar frá Úlfs-
staðakoti, sem nú heitir Sunnu-
hvoll.
— Þetta er vel skrifuð bók aö
slitnum formúlum. Hjálpar litt
þótt hann láti hetjuna hafa nautn
af þjáningum, en masochismi var
aöferöin til aö lifa af pyntingar i
fangabúöunum.
John Flynn leikstjóri gerir mið-
lungsmynd úr efniviönum, leikur
ermisjafn, en nógu margir hnýsi-
legir punktar til að halda
athyglinni.
minu mati, og mér finnst hún.
minna á „Fátækt fólk” eftir
Tryggva Emilsson. En Friörik er
á ýmsan hátt bersöglari en
Tryggvi um sjálfan sig og aöra,
segir Geir S. Björnsson hjá
B.O.B^um þessa bók.
Þriðja ævisagan er „Llfsfletir”
sjálfsævisaga Arna Björnssonar
tónskálds, skráð af Birni Har-
aldssyni I Austurgörðum I Keldu-
hverfi.
Islensku skáldsögurnar tvær,
sem Bókaforlag Odds Björnsson-
ar sendir frá sér I haust eru „Síö-
asta baðstofan” eftir Oddnýju
Guömundsdóttur og „Sumar við
sæinn” eftir Ingibjörgu Siguröar-
dóttur. Þær erlendu eru „Blóö-
bönd” eftir Sidney Sheldon,
„Nálarauga” eftir Ken Follett og
„Svartigaldur” eftir Frank J.
Slaughter.
Forlagið hefur reyndar þegar
sent frá sér fyrstu bók jólaflóös-
ins. Það er „Kreppa og þroski”,
sænsk bók um andlegt kreppu-
ástand, eöa stress, I þýöingu
Brynjólfs Ingvarssonar geðlækn-
is. Agæt handbók fyrir þá sem
hafa hug á að reyna aö losna úr
sálarlegu kreppuástandi stress-
þjóöfélagsins.
Skipakóngurinn
Ný bandarisk mynd byggð á
sönnum viöburöum úr lifi
frægrar konu bandarlsks stjórn-
málamanns.
Hún var frægasta kona i heimi.
Hann var ednn rikasti maöur I
heimi. þaö var fátt sem hann
gat ekki fengiö með peningum.
Aöalhlutverk: Anthony Quinn
og Jacqueline Bisset.
Sýnd ki. 5, 7.30 og 10.
HP
Gengið á vit hinna
gömlu góðu daga
William Devane býr sig undir prlvathernað I Rolling Thunder.
Þegar fangi verður frfáls
-AÞ.
3*16-44 4
ÞRUMUGNYR
ótrúlega spennandb þaö veröur engínn fyrir
vonbrigöum meö þessa.
Sýnd kl. 5/ 7# 9 og 11.