Helgarpósturinn - 01.02.1980, Síða 17

Föstudagur 1. febrúar 1980
KVIKMYNDAHA TIÐIN GENGIN / GARÐ
Kvikmyndahátiö i Reykjavik 1980 veröur sett á morgun, laugardag, i Regn-
boganum, en þar fara sýningar á hátiöinni fram Iöllum sölum hússins.
Vlö opnúnarathöfnina veröur sýnd mypd pólska leikstjórans Andrzej
Wajda Marmar amaöur inn, en ums ögn um hana birtist annars staöará siöunni.
Kvikmyndahátlöin er án efa einhver merkasti listviöburöur þessa árs, en þar
veröa sýndar myndir frá fjölmörgum löndum og hefur undirbúningsnefnd vandaö
vel til valsins. ,
Hér á pftir fara umsagnir um örfáar af þeim myndum sem syndar veröa á
hátföinni.en upplýsingar um sýningar yfir helgina er aö finna I leiöarvisi helgar-
innar.
Afbragðs Marmaramaður
Marmaramaöurinn. Pólsk. Ar-
gerö 1978. Handrit og leikstjórn
Andrzej Wajda. Aöalhlutverk:
Krystyna Janda, Jerzey Radzi-
willowicz.
Viöfangsefni Wajda I Mar-
maramanninum, er jafn heill-
andi og myndin sjálf : Sögufölsun
og yfirhylmanir Stalinstimans.
Söguhetjurnar eru tvær, ung nú-
timaleg stúlka, sem er aö gera
lokaverkefni sitt viö kvikmynda-
upp sögu þessa ofur venjulega
manns, ogrekur sig á hindranir,
eins og viö mátti búast. Jafn-
framtrekur húnsig á aö I þjóöfé-
lagi sem þessum þrifast aöeins
tækifærissinnar. Þeir sem haga
sér eftir hugsjónum eru annaö
hvort mjög ungir, eins og hún
sjálf, eöa látnir, eins og Birkut.
Wajda fléttar inn i frásögnina
af ungu stúlkunni leiknum frétta-
myndum af Birkut annarsvegar
Kvikmyndir
eftir Guðjón Arngrlmsson og Guðlaug Bergmundss
skóla, — kvikmynd um hina
söguhetjuna, Birkut. Birkut er
ungur maöur uppúr 1950, einni
kynslóö á undan stúlkunni. Hann
er venjulegur múrsteinsleggjari
viö uppbygginguna eftir striöiö,
þegar kvikmyndageröarmaöur
og yfirmenn hans fá hann til aö
vinna betur og meira en aörir,
og setja met. Allt er filmaö, og
Birkut veröur hetja alþýöunnar,
og fær oröur — og er greiptur I
marmara. Skömmu siöar hverf-
ur hann gjörsamlega.
Unga stúlkan reynir aö grafa
og hinsvegar þvi sem raunveru-
lega geröist, — um leiö og viö-
mælendur stúlkunnar segja frá.
Þetta er gert á skýran hátt, og
myndin er I heild fræöandi og um
leiö og hún er áhrifamikiö
dramatiskt verk, ekkisist vegna
þess aö kvikmynd stúlkunnar
veröur sennilega aldrei til. Þaö
er ekki leyfilegt aö hverfa eina
kynslóö aftur i timann og kynn-
ast örlögum fólksins þá. Haltu
þig á mottunni og allt veröur i
lagi, og ef ekki — þá veröur ekki
allt Ilagi. — GA
Fallinn engill
Frumraunin (Het Debuut). Holl-
ensk. Argerö 1978. Leikendur:
Marina de Graaf, Gerard Cox.
Leikstjóri: Nouchka van Brakel.
Frumraunin er fyrsta kvik-
myndin I fullri lengd eftir ungan
hollenskan leikstjóra, Nouchku
van Brakel. Þar segir frá ástar-
ævintýri 14 ára stúlku, Caroline,
meö fertugum manni, vini for-
eldra hennar. Þetta er um leiö
þroskasaga stúlkunnar, þegar
húnvaknar tilvitundar um sjálfa
sig og likama sinn. En þaö eru
einungis viö áhorfendur, sem
sjáum þaö, þvi aö sjálfsögöu
veröa hjúin aö fara leynt meö
samband sitt. Fyrir foreldra
hennar og aöra fulloröna, er
Caroline ekkert nema lltil og
saklaus stúlka og þar er komiö
inn á þetta klasslska kynslóöa-
bil, þar sem foreldrarnir eru
hættir aö skilja börnin sin.
Frumraunin lætur lltiö yfir
sér, en er á margan hátt mjög
athyglisverö, og kannski ekki
síst vegna þess aö hún er holl-
ensk, en þær eru afar sjaldgæfar
á hvita tjaldinu, ekki einungis
hér á Islandi, heldur lika úti I
heimi. Þess vegna ættu menn
ekki aö láta hana fram hjá sér
fara. Ekki spillir, aö Marina de
Graaf er stórskemmtileg I hlut-
verki fallna engilsins, en um þaö
syngja Caroline og vinkona henn-
ar á skólaskemmtun. —GB.
Leikir og ekki ieikir
Krakkarnir i Copacabana (Mit
hem er Copacabana). Sænsk.
Argerö 1963. Handrit byggt á
samtölum viö þau börn, sem
fram koma i myndinni. Lelk-
stjóri: Arne Sucksdorff.
Krakkarnir I Copacabana,
segir frá hópi barna i Copaca-
bana, sem er fátækrahverfi I Rio
de Janeiro i Brasiliu. Þau standa
eins og þurfa s jálf aö sjá sér fyr-
ir framfæri. Eins og aörir fá-
tæklingar I þeirra sporum, gera
þau allt s em til fellur, bur s ta s kó
hinna riku, stela, beita brögöum
til aö komast yfir flugdreka ríku
barnanna niöur viö ströndina og
selja þá siöan á niöursettu veröi.
Leikstjórinn Arne Sucksdorff
hefur tekiö þá ákvöröun I efnis-
meöferö sinni aö taka ekki beina
móralska afstööu, heldur sýnir
hann okkur hvernig llf krakk-
anna, og þeirra fullorönu, sem
viö sögu koma, er eillf bar átta til
aö hafa I sig og á. Myndin er al-
veg laus viö allan paternalisma,
sem svo oft einkennir samskipti
vesturlanda viö ríki þriöja
heimsins.
Allt yfirbragö myndarinnar
er fremur gáskafullt, en mörg
smáatriöi sýna aö undirtónninn
er alvarlegur, staöa hinna fá-
tæku i heimi hinna rlku, þar sem
leikurinn er ekki bara leikur,
heldur llka barátta um brauöiö.
Krakkarnir i Copacabana er
kannski fyrst og fremst barna-
mynd, og veröa I þvl skynifluttar
islenskar skýringar á meöan á
sýningu stendur, en hiklaust er
hægt aö mæla meö henni fyrir
alla aldurshópa. —GB.
Kvikmyndageröarkonan i mynd
Wajda, Marmaramaöurinn.
Hrafninn í framnúþátíð
Ana Torrent I hlutverki litlu
stúlkunnar i Hrafninum.
Marina de Graaf og Gerard Cox i
hlutverkum hjúanna I Frumraun-
inni.
Hrafninn. Spænsk. Argerö 1976.
Leikendur: Ana Torrent, Geral-
dine Chaplin o.fl. Handrit og leik-
stjórn: Carlos Saura.
Hrafninn er fyrsta myndin, sem
Carlos Saura gerir, þar sem hann
er einn höfundur handritsins.
Myndin sem er samspil minn-
inga og Imyndana frá barnæsku
aöalpersónunnar, gerist á þrem-
ur tlmaskeiöum. tJtgangs-
punkturinn er einhvers staöar I
náinni framtiö, þar sem Anna
aöalpersóna myndarinnar rifjar
upp minningar slnar úr æsku,
sem er okkur nútlö og sem lítil
stúlka rifjar hún upp atburöi sem
höföu gerst i fjarlægari þátiö.
Saura hefur sjálfur sagt I viö-
tali, aö meö þvi aö hafa útgangs-
punktinn I framtiöinni, geti hann
leyft sér aö horfa á nútímann meö
augum fortiöarinnar.
Upphafsatriöi myndarinnar er
mjög táknrænt fyrir ástand Spán-
ar, á þeim tima sem myndin var
gerö. Þar segir frá dauöa fööur-
ins, sem var herforingi hjá
Franco, en llta má á Franco sem
fööur Spánar fasismans. Þarna er
þvi greinilega veriö aö skoöa
Spán eftir dauöa Francos, i mynd
fööurlausrar fjölskyldu. Meö
dauöa fööurins upphefst nýtt
timabil, laust undan oki og kúgun.
Niöurstaöa Saura er bölsýn
fyrir Spán framtíöarinnar, þvi
unga stúlkan var mjög hænd aö
móöir sinni, sem aftur var tákn
fyrir hina undirokuöu undir vilja
fööurins.
Uppbygging myndarinnar er
nokkuö flókin og oft veit
áhor fandinn ekki hvort hann er aö
horfa á raunverulegar minningar
eöa Imyndanir ungu stúlkunnar.
En myndin er þvlllkt augnayndi
aö engan ætti aö skaöa þó færi oft-
ar en einu sinni.
Leikarar myndarinnar skila
allir hlutverkum sinum meö hin-
um mestu ágætum, einkum þó hin
unga Ana Torrent, en hún hefur
áöur sést hér i kvikmyndinni
„Andinn I býflugnabúinu”. Er
næsta ótrúlegt hve vel henni tekst
aö leika.
Meö Hrafninum hefur Saura
náö fullkomnu valdi yfir öllum
þáttum kvikmyndageröarinnar
enda fékk þessi mynd sérstök
verölaun dómnefndarinnar á
kvikmyndahátiöinni i Cannes áriö
1976. Hrafninner mynd sem eng-
inn kvikmyndaáhugamaöur má
láta fram hjá sér fara, og er hún
án efa ein af merkari myndun
þessarar kvikmyndahátlöar.
— GB
ÆRSLALEIKIR
Þjóöleikhúsiö sýnir:
Vert’ ekki nakinix á vappi
eftir G. Feydeau. Þýöandi:
Flosi Ólafsson. Leikstjóri:
Benedikt Arnáson. — Betri er
þjófur I húsi en snuröa á þræöi
eftir Dario Fo. Þýöandi:j01fur
Hjörvar. Leikstjóri Brynja
Benediktsdóttir. — Lýsing:
Kristinn Danlelsson. Leikmynd
og búningar: Sigurjón Jóhanns-
son.
1 sömu vikunni og L.R.
hleypir af stokkunum sinum ár-
lega farsa i Austurbæjarbiói
býöur Þjóöleikhús okkur tvo
einþáttunga sem báöir myndu
vist flokkast i sama leikritahóp.
Höfundaval er ekki af lakari
endanum, Frákkinn Feydeau og
Italinn Dario Fo.
Farsi Feydeaus er oröinn svo
sem 69 vetra gamall — og þá á
aldur viö önnur verk höfundar
þau sem fræg hafa oröiö hér
(Fló á skinni, Hvaö varstu aö
gera i nótt?) Aö sumu leyti
geldur hann aldurs síns. Þaö
hefur sem betur fer svolltiö
gerst I viöhorfum manna á
siöustu 70 árum, og sú karl-
mannlega blygöun sem Feyd-
eau hæöist mest aö hefur I þaö
minnsta fengiö á sig annaö form
— ef ekki hreinlegá þurrkast út.
Allt um þaö er margt i verk-
inu hafiö yfir tima og rúm.
Þannig er t.d. um rökræöur
hjónanna Clarissu og herra
Ventreux, þar sem höfundur
beitir kostulegri rökfimi og
sýnir okkur liö skoplegrar
hliöar þessháttar samtals.
Sigrlöur Þorvaldsdóttir á
ágæta spretti I túlkun Clarissu.
Hins vegar held ég þaö hafi ekki
veriö missýning aö GIsli
Alfreösson hafi veriö illa fyrir
kallaöur á frumsýningu, enda
bentiröddin tilhins sama, og ég
ersannfæröur um aö hann getur
gert mun betur.
Þaö er i sjálfu sér miklu
meira kjöt á beinum I ærslaleik
Dario Fos um innbrotsþjóf og
húsráöendur. Adeila hans hreint
ekki græskulaust gaman heldur
miskunnarlaust háö. Þetta er
leikhópnum undir stjórn Brynju
Benediktsdóttur vel ljóst, enda
gefa þau út sérstakar yfir-
lýsingar um þaö i leikskrá.
Þessvegna er dálitiö sorglegt aö
ekki skuli ganga betur aö koma
ádeilunni og grininu til skila.
Ég ætla mér ekki þá dul aö
tiunda hér i fáeinum linum allar
hugsanlegar skýringar mis-
taka. Þaö sem mér virtist þó
liggja i augum uppi varö aö
sýningin gengur ekki nógu
hratt. Þaö kynni min vegna aö
stafa af þvi aö alls ekki sé full-
æft. Þaö vill stundum brenna
viö, skilst manni, aö æfingatimi
sébýsna knappur. Þegar ærsla-
leikur á I hlut og allt er komiö
undir hraöa og leikgleöi getur
þetta oröiö átakanlegt. Leikar-
arnir kunnu náttúrlega hlut-
verkin, en áttu þau heima
þarna? Vantaöi ekki öryggiö og
þessa nauösynlegu blekkingu aö
alltværieinsogþaö ætti aö vera
i sýningunni?
Leikhópurinn talar um aö
hann hafi hugsaö um hvernig
koma mætti ádeilunni til skila
viö islenskar aöstæöur hér og
nú. Samthefur veriö gert minna
envertværi til aö stytta textann
þar sem ttölum er ugglaust vel
skemmt, en Islendingar veröa
eins og álfar út úr hól. Ég skal
t.d. nefna spurninguna um inn-
brotiö i Bordeaux. Sjálfsagt
finnst Itölum hún fyndin, en hér
á Keilubúöarhúölandi veröur
hún aö uppfyllingu. Þaö sem
nauösynlegt er til aö koma á
framfæri aödáun Konunnar á
þjófnum er ekkert nema siöari
hluti þess samtals. Viöar heföi
mátt stytta textann ofurlitiö ef
þetta heföi veriö látiö ráöa.
Annars staöar hér i blaöinu
eru baröar bumbur fyrir ærsla-
leikjum. Þar er reyndar gefiö I
skyn aö þeir séu vandmeö-
farnir. Vitaskuld dettur mér
ekki I hug aö segja aö leikarar
og leikstjórar Þjóöleikhússins
ráöi ekki viö ærslaleik. En þeir
eru ekki fremur fæddir ærsla-
leikarar en aörir. Þeir þurfa
sina æfingu. Og þeim má ekki
gleymast aö þetta form gerir
enn meiri kröfur til leikarans en
nokkur önnur. Undir samspili
atburöa og leiks er allt komiö.
Hér er enginn stórskáldlegur
texti til aö fylla i eyöur.
Kannski leikurunum
annars vor; Kannski er
ekkert spau eika ærslaleik
fyrir frurvi: argesti Þjóö-
leikhússin;