Helgarpósturinn - 19.09.1980, Side 22

22
Föstudagur 19. september 1980.
FLOTT/ SEM ER ENG/NN FLOTT/
Peter Strauss hleypur mikið og hratt i mynd Borgarblós
Borgarbldib:
Fldttinn frá Folsom fangelsinu
(The Jerico Mile)
Bandarlsk. Argerö 1978. Leik-
stjóri: Michael Mann.
Aðalhlutverk: Peter Strauss,
Richard Lawson, Roger E,
Mosely
Flóttinn frá Folsom fang-
elsinu þykir mér undalegt og
villandi nafn á þessari mynd.
Þetta er ekki flóttamynd. Aö
visu gerist hún f fangelsi, en
enginn fanganna gerir hina
minnstu tilraun til flótta nokkru
sinni.
Mynd þessi er um fanga
nokkurn sem situr inni fyrir
morö á fööur slnum, og til aö
drepa timann til æviloka, þá
hleypur hann og hleypur, og
þjálfar líkama sinn sem mest
hannmá. Aöur en langtum liöur
er hann uppgvötaöur af frjáls-
Iþróttaþjálfurum, og þeir fá
hann tiiaöetja kappi viö nokkra
af bestu hlaupurum bandarikj-
anna. Hann sigrar, viti menn,
og leiöin á Ólympluleikana
viröist greiö. En það er ööru
nær.
Þetta er sumsé fyrst og
fremst íþróttamynd. Höfundar
hennar reyna þó aðeins aö
blanda sálarlifi hlauparans
samanviö, sem er vel, en einnig
ýmisskonarruglingium llfiö inni
i fangelsinu, sem er slæmt. Þaö
hefur þær afleiöingar aö lengi
vel lltur út eins og myndin eigi
ekki aö vera um hlauparann,
heldur einhverskonar kynþátta-
baráttu, og smástyrjaldir innan
múranna. Þrátt fyrir það
sundurleysi sem þessu fylgir, og
afar slæmur hljómburður kvik-
myndahússins ýtir undir,
gengur jerlkómilan rökrétt upp.
Vandaöur leikur Peter Strauss I
aðalhlutverkinu hefur þar mest
aö segja, enda sumir auka
leikaranna ekki uppá marga
fiska.
Miöað viö flestar fyrri myndir
kvikmyndahússins er þessi
mynd hátlö, og auglýsinga-
plaköt á veggjunum þar benda
til betri tlðar I kvikmyndavali
Borgarbíós. Jerlkómllan er
vonandi fyrsta skrefið I þá átt.
7 á Kjarvalsstöðum
Frá Septem sýningunni — formræn tjáning, er megininntak listar
septem-liösins, segir Halldór Björn m.a. I umsögn sinni.
Sýning Septem-hópsins hefur
nú um nokkurt skeiö veriö ár-
viss viðburöur I menningarlifi
Reykvikinga. Þetta mun vera 7.
áriö sem hópurinn sýnir. Eins
og nafniö Septem bendir til eru
listamennirnir sjö talsins.
Margir hafa tengt þennan hóp
við september-sýningarnar,
sem á slnum tima þóttu at-
hyglisveröustu myndlistarsýn-
ingar ársins. Septem—menn-
irnir segjast þó litiö eiga sam-
eiginlegt meö þeim sýningum,
þótt þeir hafi sýnt á einhverjum
þeirra. Þeirsegjast vera gamlir
kunningjar sem lengi hafi
þekkst og sé þaö ástæöan fyrir
sameiginlegu sýningarhaldi.
Þaö er þó ýmislegt fleira en
kunningsskapurinn sem tengir
saman þau Guömundu Andrés-
dóttur, Jóhannes Jóhannesson,
Karl Kvaran, Kristján Daviös-
son, Sigurjón ólafsson, Valtý
Pétursson og Þorvald Skúlason.
011 eiga þau sameiginlegt aö
vera boöberar abstraktlistar á
árunum eftir siöari heimsstyrj-
öldina. Formræn tjáning er
megininntak listar þeirra, hvort
sem um pensil og striga er aö
ræöa, eöa tréskuröartæki og viö
eins og hjá Sigurjóni sem er eini
myndhöggvarinn I þessum
málarahópi.
Að þessu sinni sýnir
Septem—htípurinn 60 oliumál-
verk og 5 höggmyndir. Mun
þetta vera afrakstur eins árs
vinnu, eöa frá siðustu sýningu.
Ég held ég megi fullyröa aö öll
séu verkin ný á nálinni.
Guömunda sýnir niu myndir
og er hún að ganga gegnum
breytingarskeiö i list sinni.
Hringir þeir sem lengst af ein-
kenndu verk hennar eru á
undanhaldi fyrir slöngulaga
formum, sem hlykkjast upp og
niöur myndir hennar. Eftir
nöfnum flestra myndanna eru
þessi form sprottin úr sjávar- og
vatnaflórunni. Hvaöan sem þau
koma, styrkja þau svipmót
mynda hennar og gera þær heil-
steyptari. Þaö er eins og þessi
þaraform nái meiri snertingu
viö grunnflötinn en spiralarnir
foröum.
Jóhannes Jóhannesson á tiu
málverk aö þessu sinni. Mikil
gróska er i verkum hans og taka
þau sifelldum breytingum. Jó-
hannes er próblematiskur og
þaö er erfitt aö henda reiður á
myndum hans. Flest eru full
af innri blæbrigöum, gjarnan I
formi hálfhringa sem kristalla
allt málverkiö og hleypa þvi
upp. „Glæður” (30) eru gott
dæmi um slikt, stórbrotiö I fjöl-
breytileik sinum. Þó finnst mér
„Hrynjandi” (38) besta verk
Jóhannesar á þessari sýningu,
sterkt og þróttmikiö og vel
málaö.
Karl Kvaran sýnir fjögur stór
málverk. Tvenn óllk stflbrigði
skiptastá verkumhans. Myndir
nr. 1 og 3 eiga saman móti nr. 2
og 4. Þar sem Karl er yfirveg-
aður litaspilsmaöur (koloristi),
finnst mér flatamyndir hans
mun sterkari og áhrifameiri en
bogalinumyndirnar. „Glóö” (1)
er einhver besta mynd þessarar
sýningar. A hinn bóginn veröa
hinar svörtu bogallnur 2. og 4.
myndar of stiröbusalegar og
þola þvl illa stækkun frá teikn-
ingunum i Asmundarsal.
Kristján Daviðsson málar þvi
betur sem hann málar lausar.
Myndireinsog „Andlit” (59) og
„Fjallatindaferöalangar” (51)
eru mun kröftugri en grátóna-
myndimar. Hinn lausi og spont-
ani still Kristjáns krefst bók-
staflega þunnra og bjartra lita.
I sumum myndum Kristjáns
örlar á áhrifum frá De Kooning,
en I ofangreindum verkum skin
i gegn, persónulegur still hlað-
inn húmor.
Valtýr Pétursson á flestar
myndir á sýningunni, 13 aö tölu.
Hanner eini figúrativi málarinn
i hópnum og ég fæ enn ekki
skiliö hvers vegna hann söölaöi
um. Ollu óskiljanlegri er samt
mettun Valtýs á litunum i mál-
verkunum. Þaö er engu likara
en Valtýr noti of mikiö af þurrk-
efni. Þessir dauöu litir draga
niöur annars formsterkar
landslagsmyndir og uppstill-
ingar. „Rauöa kannan” (8)
kemst einna best frá þessu lita-
drápi.
Framlag Þorvaldar Skúla-
sonar eru 12 myndir. Hér eru
margar afbragösgóöar, en þó
ber hæst tvær allstórar myndir
„Nafnlaus” (20) og „Dagrenn-
ing” (26). Einkum er sú siöar-
nefnda malerisk. 1 henni tengj-
ast litur, linur og form viö næmt
handbragö. Þaö er reyndar
aöalsmerki Þorvaldar, aö hann
gleymir ekki áferöinni. Mættu
fiestir Islenskir málarar læra
meira I þeim efnum, t.d. af
mönnum eins og Picasso.
Lestina rekur svo Sigurjón
Ólafsson meö 5 höggmyndir.
Enn er þaö tréö sem honum er
hugleiknast, enda er mikill
meistarabragur yfir þessum
verkum hans. „Þverhaus” (64)
og „Kennslukona” (62) eru létt
og leikandi verk. „Hulduljóð”
(61) er öllu mónumentalla og
alvarlegra. Þá er „Sköpun”
(63), enn eitt stórverkiö sem
Sigurjón vinnur i hið óhefö-
bundna efni frauðplast og nær
fram þunga, sem. algerlega
brýtur I bága við þetta fislétta
efni.
Þess skal aö lokum getiö aö
sýningin stendur fram til 21.
september.
Úr afkimum þjóðfélagsins
Sævar Ciesielski — bókin er félagsfræbileg og sálfræöileg úttekt á
samfélagi og einstaklingi sem orbib hefur illa úti I llfsbaráttunni,
segir Gunnlaugur m.a. I umsögn sinni.
Stefán Unnsteinsson:
Stattu þig drengur
— þættir af Sævari Ciesielski,
149 bls. Ibunn 1980.
Þessi bók skiptist I þrjá hluta
sem hver er meö sinu sérstaka
svipmóti.
Fyrsti hlutinn er kallaöur
Sjálfsmynd Sævars. Þar lætur
höfundurinn Sævar segja frá
æviferli slnum i fyrstu persónu.
Þessi frásögn er fremur stutt og
yfirborösleg þar sem sagt er frá
helstu atburöum sem hent hafa
og þeim stööum sem Sævar
hefur dvalist á. 1 frásögninni er
aöaláherslan á ytri atburöa-
rakningu og er hún úta f fý rir sig
æöi fróöleg, en mér finnst
skorta á aö innri þróun sögu-
mannskomifram og meira vildi
ég vita um þaö umhverfi sem
hann hefur hrærst i. Þaö er ekki
aöeins vegna venjulegrar for-
vitni sem ég segi þetta, þvl i
lokakaflanum gerir Stefán mjög
mikið úr ábyrgö samfélagsins á
þvi að Sævar varö eins og raun
ber vitni. Þaö er aö visu eilift
deilumál hver sé hlutur sam-
félagsins annarsvegar og
einstaklingsins hinsvegar i
mótun þeirra örlaga sem
einstaklingnum skapast og vist
er um þaö aö þaö er margflókiö
samspil sem ég ætla ekki aö
kveða neitt uppúr um, en til þess
aö röksemdafærslan veröi
trúveröug þarf aö liggja fyrir
meiri vitneskja um einstakling-
inn og hans nánasta umhverfi
en h<r kemur fram.
Ferill Sævars er nánast sál-
fræðilegt skólabókardæmi um
bam sem á viö erfiöar aöstæöur
aö striöa 1 bernsku og veröur
snemma taugaveiklaöur og ó-
öruggur og þegar hann kemur 1
skóla er stofnunin engan veginn
tilbúin aö bregöast viö afbrigöi-
legum einstaklingi og þær ráö-
stafanir sem geröar eru frekar
til þess fallnar aö magna nei-
kvæöa þætti i fari hans en aö
draga úr þeim. Þar meö er
mörkuö þróun sem leiöir til
smáglæpamennsku og þaöan til
stærri afbrota og siöferöilegs
skipbrots.
Annar hluti btíkarinnar eru
umsagnir nokkurra aöila sem
átt hafa samskipti viö Sævar og
nefnist sá kafli Myndir annarra
af Sævari.
Þar er fyrst álitsgerð
geölæknis um geöheilbrigöi og
sakhæfi Sævars. Ekki finnst
mér þessi álitsgerö ýkja merki-
legt plagg og næsta undarlegt aö
geölæknir skuli láta svo sem
maöur sem veriö hefur i heils
árs einangrun sé aö koma utan
af götunni.
Onnur frásögnin er eftir mann
sem var sem unglingur samtiða
Sævari I sveit þegar hann var 9
og 10 ára. Þessi frásögn fyllir
óneitanlega nokkuö út iþá mynd
sem fram kemur i fyrsta hluta
bókarinnar.
Þriöja frásögnin er eftir kenn-
ara Sævars i 10 ára bekk
Austurbæjarskólans og styöur
sú frásögn þaö sem hér aö
framan var getiö um, óhæfi
skólans til aö fást viö afbrigði-
lega einstaklinga.
Siöustu tvær frásagnirnar eru
mjög fróölegar. Þar segir ann-
arsvegar frá félagi Sævars I
smáglæpunum og veitir hún
nokkra innsýn i heim afbrota-
unglinga á svæöinu i kringum
Laugaveginn. Hin frásögnin er
eftir gamlan hippa sem einnig
umgekkst Sævar um tima og
veitir sömuleiöis fróölegar
upplýsingar um veröldina sem
hann liföi i.
Allar eiga þessar frásagnir
sameiginlegt aö styrkja veru-
lega þá mynd sem fram kemur I
upphafskaflanum.
Siöasti hluti bókarinnar heitir
Frá Stóra-Hofi aö Litla-Hrauni.
Er hér um aö ræöa greiningu
Stefáns Unnsteinssonar og
túlkun á þvi sem gerst hefur.
Fléttar hann þar saman grein-
ingu á þróun islensks samfélags
siöustu áratugi og æviferil og
persónuleikaþróun Sævars
Ciesielski. 1 þessum athugunum
Stefáns er margt skarplega
athugaö. Sérstaklega finnst mér
umhugsunarverö greining hans
á breytingum á islenskri blaöa-
mennsku á siðustu árum, þar
sem hann leiöir rök aö þvi aö
samkeppni blaöanna og þá eink-
um siödegisblaöanna um aö
selja skandala og æsifréttir hafi
leitt til óeölilegs þrýstings á
rannsóknarmenn mannshvarfs-
málanna og orsakaö ofurkapp
þeirra til aö komast aö
einhverri niöurstöðu.
Annaö sem vekur fleiri og al-
varlegri spurningar er umfjöll-
un Stefáns um meöferö
fanganna og gang yfirheyrslna.
Hvaö gerist innan veggja
fangelsanna og hvernig getum
viö komist aö þvi? Mun
lögreglan nokkurntima
viðurkenna aö hafa beitt líkam-
legum misþyrmingum og and-
legum pyntingum þó svo aö
ásakanir um slikt eigi viö veru-
legrökaö styöjast. Hvers mega
sin grunaöir afbrotamenn gagn-
vart samsæri þagnar lögreglu
og fangavaröa? Þessar spurn-
ingar veröa mjög áleitnar viö
þennan lestur og þaö læöist aö
manni grunur um aö maöur
sjálfur og allur almenningur
kæri sig ekkert um aö vita hvaö
gerist I lokaðri veröld fangelsis-
ins og sé einum of auötrúa á aö
þar sé allt I lukkunnar vel-
standi. Og þaö sem verra er:
það er enginn aöili til i kerfinu
sem fær er um aö leiörétta þaö
sem miöur fer og upplýsa
sannleikann um það sem gerist I
sakamálarannsókn.