Helgarpósturinn - 21.11.1980, Side 19

19
__helgarpásturinrL. Föstudagur 21. nóvember 198C
m
f
Norræna kvikmyndakynningin í USA:
ÍSLENSKU MYNDIRNAR
VÖKTU MESTA ATHYGLI
Himnahurðin breið? á Berlínarhátíðina
,,Þaö er erfitt aö segja á þessu
stigi hvaö út úr þessu kemur, en
óhætt er aöfullyröa aö undirtektir
hafi verið mjög góðar”, sagöi
Knútur Hallson, stjórnarfor-
maöur Kvikmyndasjóös i samtali
viö Helgarpóstinn um þátttöku
tslendinga i norrænu kvikmynda-
kynningunni sem nýlokiö er i
Bandarikjunum. Þrjár islenskar
kvikmyndir, Land og synir, óöal
feöranna og Himnahuröin breiö?
voru sýndar i New York og Los
Angeles, og jafnframt var Land
og synir sýnd á kvikmyndahátiö-
inni i Chicago. Fjölmargar af
helstu kvikmyndum Norðurlanda
frá seinni árum voru sýndar á
þessari kvikmyndakynningu, og
sagöist Knútur telja aö islensku
mvndirnar heföu vakiö hvaö
mesta athygli, a.m.k. ef marka
mætti aösókn og undirtektir á
sýningum.
Sýningarnar i New York voru á
vegum Larry Kardish hjá
Museum of Modern Art og var
skipulag þeirra áberandi best og
alltaf fullt hús. A undan sýningum
voru höfundar myndanna kynntir
og aö þeim loknum voru
umræður, sem bæöi voru fjör-
ugar og vinsamlegar. Umsagnir
úr blöðum höföu ekki borist aö
ráöi þegar þeir þremenningar
Knútur og leikstjórarnir Agúst
Guömundsson og Hrafn Gunn-
laugsson héldu heimleiöis, og
ekki mun koma i ljós fyrr en siöar
hvort þessar islensku kvikmyndir
eiga raunverulega markaðs-
möguleika vestra, en Knútur
sagöi, aö hins vegar heföu náöst
sambönd viö ýmsa dreifingar-
aöila.
Þá sagði Knútur Hallsson aö nú
i vikunni heföi veriö hringt frá
kvikmyndahátiöinni i Berlin og
óskaö eftir aö fá Himnahuröina
breiöu? eftirKristberg Óskarsson
og fleiri til sýning á hátiðinni i
febrúar i þeim hluta hennar sem
nefnist International Forum of
Young Cinema. — A.Þ.
Jólaverkefni leikhúsanna:
Islenskur ballett og
Shakespeare
Leikhúsin f Reykjavik eru nú í
óða önn viö að undirbda jólaverk-
efni sín og eru æfingar þegar
hafnar eða um það bil að hefjast.
Jólaverkefni Þjóöieikhussins f
ár veröur nýr ballett, sem saminn
er viö nýsamda tónlist eftir Jón
Asgeirsson og heitir Blindleikur.
Að sögn Sveins Einarssonar Þjóð-
leikhússtjóra, er þetta fyrsti
heilskvöldsballettinn I okkar
ballettsögu. Flesta dansa ball-
ettsins semur þýskur dansa-
smiöur, Jochen Ulrich aö nafni,
en hann er mjög þekktur. Honum
til aðstoð^r er Sveinbjörg
Alexandcrs. Sigurjón Jóhannsson
gerir leiktjöld og búninga.
„Það sætir nokkrum tiðindum
aðráöast I svona verkefni”, sagöi
Sveinn. „Þetta er flutt með
lifandi tónlist, sem hljoðfæra-
leikarar úr Sinfóniuhljómsveit
Islands leika. Þaö er i fyrsta
skipti, sem heil hljómsveit leikur
með ballettsýningu hér.”
Það er yfir 30 manna hópur,
sem skipar hljómsveitina og
dansarar veröa um 20, tslenski
dansflokkurinn, erlendir dans-
arar, sem að þessu sinni veröa
tveir og dansa i sumum
sýningunum, nemendur úr list-
dansskóla Þjóöleikhússins og
aðrir dansarar.
Æfingar á ballettinum byrja
um helgina.
„Það, sem kallast jólaverkefni,
veröur reyndar ekki fyrr en I
janúar. Þaö er ótemjan (The
taming of the Shrew) eftir Shake-
speare”, sagöi Þorsteinn Gunn-
arsson leikhússtjóri hjá Leik-
félagi Reykjavikur.
Um ástæðuna fyrir vali þessa
verks, sagöi Þorsteinn að það
værioröiö langtsiöan Leikfélagiö
hefði sinnt gleöileikjum Shake-
speares. Einnig hafi Leikfélagið
gjarnan sýnt þennan höfund á
tyllidögum þess, og þetta væri
kannski tilraun til að breyta þar
um. Einnig væri efni leikritsins
sigilt og skemmtilegt, um sam-
skipti kynjanna.Þá væri ótemjan
eitt af þeim leikritum Shake-
speares af léttara taginu, sem
hvað mest er leikiö.
Þetta verður f fyrsta skipti,
sem Ótemjan veröur fluttá sviöi
hér á landi og veröur notuð áöur
óbirt þýðing eftir Helga Hálf-
dánarson. Leikmynd er i höndum
Steinþórs Sigurðssonar og með
aöalhlutverkin fara Þorsteinn
Gunnarsson og Lilja Guörún Þor-
valdsdóttir.
Leikstjóri ótemjunnar er Þór-
hildur Þorleifsdóttir. Hún sagöi,
aö það væri alltaf gaman aö fá aö
kljást viö Shekespeare gamla,
Þórhildur sagði, aö hún heföi
ýmsar hugmyndir um uppfærsl-
una, en þaö væri of snemmt að
segja nokkuö um þær á þessu
stigi. Þaö væri annaö aö hafa lif-
andi fólk fyrir framan sig en
bókina. Þess vegna gætu upphaf-
legar hugmyndir alltaf breyst.
Jólamyndavertíðin i mótun
Kvikmyndahúsin eru þegar
farin aö hugsa til jólamyndanna,
þó ekki hafi þau öll tekið endan-
íegar ákvaröanir þar aö lútandi.
Þaö veröur aö segjast eins og er,
aö ef þeir sem enn hafa ekki
ákveöiö sig veröa meö myndir af
svipuöu sauöahúsi og hinir, þá
veröur ckki feitan jolagölt aö flá
aö þessu sinni.
Háskólabió verður meö mynd
sem heitir Airplane og er hún
skrumskæling á hinum frægu
Airport — myndum. Sumum
þykir hún all nokkuð góö og
fjörug. Gamla bió heldurl gamlar
venjur og býöur upp á mynd frá
Walt Disney félaginu. Heitir hún
á frummálinu Pete’s Dragon.
Þessi mynd er forvitnileg fyrir
þær sakir, aö þar er blandað
saman leikinni og teiknimynd,
þar sem drekinn er teiknaöur.
Stjömubió veröur meö mynd af
þeim Trinity bræörum, sem heitir
Odds andEvenseöa jafnvel odda-
tölur og sléttar. Er þaö vafalaust
slagsmálamynd ein mikil. Regn-
boginn gerir ráö fyrir aö sýna
mynd, sem heitir Djasssöngvar-
innþar sem popparinn frægi Neil
Diamond fer meö aöalhlutverkiö.
Þessi mynd ku byggja á sama
þema og gamla myndin meö A1
Jolson. Þá er ef til vill væntanleg
mynd frá Astraliu, Harlequin,
meö Robert Powell. Er þaö eins
konar nútimaútgáfa af Raspútin,
munkinum brjálaða. Laugarás-
bió veröuraö öllum likindum meö
þá margfrægu söngvamynd
Xanadu þar sem Olivia Newton-
John og ELO eru I stærstu hlut-
verkunum. Þaö er þó háö þvi, aö
takist aö koma Dolby kerfinu upp
i tæka tíð.
Fleiri bió höfðu ekki ákveðið
myndir, en sagt veröur frá þeim
þegar þar aö kemur.
Lausráðnir vilja
samningsrétt
Félag lausráöinna dagskrár-
gerðarmanna hjá Rikisútvarpinu
á nú i samningamálum viö stofn-
unina um kaup og kjör, en einnig
um viðurkenningu á félaginu sem
samningsaöila, en um þaö atriði
inunu vera skiptar skoðanir
meöal forráöamanna útvarpsins.
Borgþór Kjæmested, formaður
Félags lausráöinna dagskrár-
geröarmanna sagöi I samtali viö
Helgarpóstinn, aö félagið heföi
sent útvarpsstjóra bréf og gjald-
skrá félagsins þann 1. nóvember
og væri óskað eftir svari fyrir 1.
desember, ella liti félagið á kröf-
ur sinar samþykktar og tæki hin
nýja gjaldskrá gildi þann 1.
janúar 1981. Borgþór sagði, aö
það væri grundvallaratriði aö fá
félagiö samþykkt sem raunhæft
stettarfélag meö samningsrétt.
Guðmundur Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Rikisútvarpsins
sagöi i samtali viö Helgarpóstinn,
aö máliö væri i athugun hjá lög-
manni stofnunarinnar, en vildi
ekki tjá sig um þetta mál aö ööru
leyti.
t dag er þaö útvarpiö, sem
ákvarðar einhliða greiöslur til
lausráöinna dagskrárgerðar-
manna.
Minnisvarði málefnaleysis
V»»' ’
mmm thoroddsen kom-
INN MID MEIRIHLUTA
,,Og stórmerkilega er sagt frá málefnum Morgunblaösins og Visis
og stofnun Dagblaösins, þar held ég höfundum takist best upp i allri
bókinni", segir Helgi Skúli Kjartansson i umsögn um Valdatafl i
Anders Hansen og Hreinn
Loftsson: Valdatafl I Valhöll.
Atökin i Sjá Ifstæöisflokknum
(örn og örlygur)
Valdatafl i Valhöll veröur
„umtalaöa bókin” i ár, og það
meira aö verðleikum en Stein-
grimssaga i fyrra.
Tveir blaðamenn, atkvæöa-
menn I rööum ungra sjálf-
stæðismanna, skrifa úttekt á
stjórnmálaferli Gunnars Thor-
oddsen, sem oröinn er hálfrar
aldar langur og nokkuð jafn-
langur sögu Sjálfstæöisflokks-
ins, og sérstaklega rekja þeir i
smáatriöum stjórnarmyndun
hans i' fyrra.
Fyrstu spurningunni sem slik
bók vekur, er fljótsvaraö: Hún
er ekta. Ekki hraösoöin upp-
tugga úr blöðunum eöa sölu-
vara, framleidd meö lágmarks
fyrirhöfn, heldur afrakstur af
miklu og einlægu erfiöi og mikl-
um aöföngum efnis.
Bókin er nokkuð yfir 200
drjúgar siöur aö meginmáli,
geymir auk þess mikinn fjölda
ljósmynda, skrá um rikis-
stjórnir Islands og ráöherra frá
upphafi, skrá um þingmenn
Sjálfstæöisflokksins fyrr og
siöar, skrá um heimildarrit, og
nafnaskrá. Heimildarmenn eru
sagöir nær 70, flestir ónafn-
greindir — nema Gunnar og
Geir —en mjög viðaer gegnsætt
i frásögnum eftir hverjum þær
eru haföar.
Hiö mikla og lofsveröa kapp
sem höfundarhafa lagt á söfnun
upplýsinga, hefur skammtaö
þeim naumt tlmann til aö semja
bókina, og sannast sagna erhún
upp full meö alls konar hroö-
virkni og subbuskap. (Eitthvað
af slfku kann aö stafa af próf-
arkalestri sem auösjáanlega
er vondur). Hér er ekki staöur
néstund til að romsa upp mikilli
upptalningu af sllku, en þaö er
af ölfum sortum. Lýtí á rithætti
og efnisskipan. Brenglaöar
setningar, sem á a.m.k. tveim
stööum eru þesslegar aö orð eöa
linur hafi týnst. Lausir endar I
frásögninni, eöa endar a.m.k.
sem lesandi veröur talsvert aö
leggja á sig til aö sjá hvernig
tengjast.
Bókin er i sex meginköflum.
Fyrst er stutt frásögn af
stjómarmyndun Gunnars og að-
draganda hennar frá slitum
vinstri stjómarinnar, rakin al-
gerlega eftir frásögnum fjöl-
miöla: sem sagt rifjuö upp sú
opinbera mynd sem höfundar
ætlasér svo aö kafa undir. Þá er
fléttaö saman I löngum kafla
ferli Gunnars Thoroddsen frá
þvi hann hdf aö gefa sig aö
stjórnmálum og uns hann lét af
ráðherradómi I viöreisnar-
stjórninni, og söguágripi Sjálf-
stæöisflokksins á sama tírna
(sem veröur óþarflega mikil
hugleiöing um einstaka flokks-
foringja). Þriöji kaflier um for-
setakosningamar tvennar,
þegar Gunnar stuölaði að sigri
Ásgeirs Ásgeirssonar og þegar
hann féll sjálfur.
1 þessum kafla skiptir um rit-
hátt og aöferð: Þegar kemur aö
forsetaframboöi Gunnars, er
búiöaö rekja forsöguna og sjálf
rannsóknin tekur viö, frásögnin
veröur hægari og fer mikiö út i
smáatriöi. Sá frásagnarháttur
helst I lengsta kafla bókarinnar,
„Gunnar snýr aftur”, þar sem
segir frá innanflokksmálum
Sjálfstæðisflokksins frá forseta-
kosningunum 1968 og fram á
valdatima vinstri stjórnarinnar
i hittify rra.
Hér er forvitnilega greint frá
mörgu.’. T.d. aðdraganda
borgarstjórnarkosninga 1970,
þarsem Mánudagsblaðiö tengd-
ist kosningabaráttu Alþýöu-
flokksins á hinn kyndugasta
hátt. Og stórmerkilega er sagt
frá málefnum Morgunblaðsins
og Visis og stofnun Dagblaösins,
þar held ég höfundum takist
best upp í allri bókinni.
I fimmta kaíla er aftur fariö
yfir efni hins fyrsta, nú miklu
nánar og mikiö byggt á trún-
aðarfrásögnum þátttakenda i
atburöunum. Ekki fást allar
ráögátur leystar meö vissu, en
sumar þó. Lokakafli greinir svo
frá umræöum um stjómar-
myndun Gunnars á flokksráös-
fundi Sjálfstæöisflokksins.
(Þettaefnihefðimáttnota i staö
inngangskaflans, en I bókarlok
verkar þaö aö miklu leyti sem
upptugga).
Höfundur bókarinnar eru ekki
skoöanalausir menn I pólitlk.
Mér finnst þeir jafnvel óþarf-
lega opinskáir um hrifningu
sina af ýmsum stefnumálum
Sjálfstæöisflokksins og ungra
Valholl.
sjálfstæöismanna sér i lagi. En
sagan sem þeir grafa upp og
rekja, hún er ekki saga um
stefnumál, heldur um menn.
Þeir — og liklega heimildar-
menn þeirra upp til hópa —
virðast skynja feril Gunnars
Thoroddsen og raunar mestalla
sögu Sjálfstæöisflokksins siö-
ustu þrjátiu ár sem eina griöar-
lega flækju af málefnasnauöum
valdarig. Aöaldrættir sögunnar
eru reipdráttur foringjanna, og
þegar fariö er niöur i smáatriö-
in, eru þaulika persónulegt pot.
Meö óskiljanlegri eljusemi hafa
höfundar grafiö upp aragrúa
upplýsinga um þaö hver talabi
viö hvern, hverjir sátu fund-
um, hver studdi hvern og
hvernig flokkadrættir réöust,
enda er nafnaskrá bókarinnar
griöarlöng. Nú má þaö vera að
þessi söguskoöun framapotsins
sé I aöalatriöum rétt, en þvi vil
ég a.m.k. halda fram, aö mebal
smáatriðanna i mjög nákvæmri
frásögn eigi málefnin lika að
koma viö sögu. Mér finnst þaö
ekki heppileg efnishiutföll i
svona langri bók og rækilegri
rannsókn, eb viöræöurnar i
fyrravetur um stjórnarmyndun
eru raktar á minna en 30 siðum,
raunar nokkuö nákvæmlega
hvaö varðar fundahöld, jafnvel
fundarstaði, en varla minnst
orði á fyrirhuguö verkefni
þeirra mörgu rikisstjórna sem
menn voru aö reyna aö mynda.
Ilverja siöu af slikum fróöleik
myndi ég glaður kaupa fyrir
tvær siöur eða þrjár um Jón
Þorláksson og ólaf Thors.
Ekki held ég aö fólk hafi upp
til hópa svo litiö álit á Gunnari
Thoroddsen aö honum sé ekki
álitshnekkiraö þessari bók sem
óneitanlega sýnir hann i mjög
óhagstæöu ljósi. Samt get ég
varla sakaö höfundana um hlut-
drægni, heldur býst ég viö aö
þetta sé einfaldlega sú mynd af
ferli Gunnars sem þeir hafa —
með réttu eða röngu — fengiö út
úr athugunum sinum. Sjálf-
stæöisflokknum i heild er þessi
bók mjög óhagstæð, og ekki
verður þaö kennt hlutdrægni,
hún eykur held ég engu vib
hróður neins núlifandi valda-
manns i flokknum, en vekur
efasemdir um þá marga, t.d.
Sverri Hermannsson og Þorvald
Garðar Kristjánsson. Otreiö
Gunnars er bara aö þvi leyti
verst að mest er frá honum
sagt.
jl
Bókmenntir
eftir Helga Skúla Kjartansson