Helgarpósturinn - 13.08.1982, Qupperneq 26

26
Föstudagur 13: ágúst 1982
fólitlkin er undarlegur sirkus. Eins og I
hringleikahúsi taka skemmtiatriöin viö
hvert af ööru; fyrst kemur linudansarinn,
svo sterki maöurinn, þá Ijónatemjarinn og
töframaöurinn. Loftfimleikar eru fastur
liöur á prógramminu og inn á milli atriöa
koma trúöarnir og glenna sig.
Er þaö nokkur furöa þótt slikar og þvi-
likar hugleiöingar kvikni meö blaöamanni
sem reynir aö komast til botns i þeim hrær-
ingum sem nú veröa hjá rlkisstjórninni og
stuöningsmönnum hennar — hverjir svo
sem fylla þann flokk.
Undanfarnar vikur hafa miklar umræöur
átt sér staö i fjölmiölum um þaö hvaö
hugsanlega sé aö gerast I heilabúi eins
manns. Má skilja á þvi tali öllu aö framtiö
stjórnarinnar, efnahagslifsins og þjóöar-
innar allrar standi og falli meö Eggert
nokkrum Haukdal, þingmanni af Suöur-
landi. Hvort er hann meö eða á móti stjórn-
inni? Um þaö snýst málið. Á meðan fjöl-
miölastriöiö geisar situr Eggert sjálfur aö
Tekst sterka manninum að svínbeygja
rikisstjórnina?
Línudans og sterkir menn
Bergþórshvoli, þegir sem fastast og gamn-
ar sér viö aldagamla þjóðariþrótt; landa-
merkjadeilur viö klerkinn i sveitinni.
Deilurnar um Eggert hafa reyndar bloss-
aö upp ööru hverju allan þann tima sem
stjórn Gunnars Thoroddsen hefur verið viö
völd. „Eggert hefur verið nokkuö ótryggur
stuðningsmaöur stjórnarinnar siöastliöiö
ár,” segir Ragnar Arnalds fjármálaráö-
herra. ,,A siöasta þingi kom fyrir aö
stjórnin fengi sinum málum ekki fram-
gengt vegna þess að hans atkvæði vantaöi.”
Oiðasta lota Eggertsmála hófst fyrir
rúmum mánuöi þegar Morgunblaöiö
greindi frá þvi aö Eggert heföi ritaö
Gunnari bréf þar sem hann kvaöst ekki
geta stutt stjórnina ef samningur viö Sovét-
menn um efnahagssamvinnu yröi undir-
'ritaöur. Sá samningur var undirritaöur en
afstaöa Eggerts skýröist litt.Fékkst hann
ekki til að kveða upp úr um viðhorf sitt til
stjórnarinnar þrátt fyrir þaö aö ráöherrar
Alþýöubandalagsins lýstu þvi yfir að ekkert
Á sumrin fara menn i útilegur til að njóta
náttúrunnar fjarri amstri og vafstri dag-
legs lifs. 1 risafuruskógi Kaliforníu á
Bóhemaklúbbur, skipaður einvalaliði
áhrifamanna i bandarisku þjóðlifi, ræki-
lega aígirtar útilegubúðir, og þangað leit-
aði i siðasta manuöi George P. Shultz, um
langt skeið ielagi i Bóhemaklúbbnum, til
afslöppunar skömmu eítir að hann tók við
embætti utanrikisráðherra Bandarikjanna
af Alexander Haig.
Reagan iorseti knúði Haig til að segja
embætti sinu lausu, þegar utanrikisráð-
herrann vildi endilega taka til endurskoð-
unar ákvörðun sem forsetinn tók að
honum ljarverandi um afgreiöslubann á
evrópsk fyrirtæki, sem notuðu bandariska
tækni til að framleiöa hverílablöð i þjöppur
á gasleiðslu frá Siberiu til Vestur-Evrópu.
Banninu fylgir hótun um refsiaðgerðir sé
því ekki hlýtt, svo sem aö útiloka fyrirtæki
sem virða þaö aö vettugi frá bandariskum
markaði.
Einróma mótmæli Vestur-Evrópurikja
sem i hlut eiga.við þessari tilraun til að inn-
lima þau i efnahagslögsögu Bandarikjafor-
seta.hafa gert hverflablaöamáliö aö kjarna
viðskiptadeilu milli Bandarikjanna og
gæti oröiö af efnahagsaögeröum nema
þingmeirihluti fyrir þeim væri tryggur.
Á mánudaginn lýsti Ólafur Ragnar
Grimsson þvi svo yfir aö stuöningur
Eggerts viö stjórnina væri tryggöur og
önduöu stjórnarliðar nú léttar. En Adam
var ekki lengi I Paradis þvi sama dag og
DV haföi þessi ummæli eftir Ólafi Ragnari,
þvertók Eggert fyrir aö hafa skipaö hann
blaðafulltrúa sinn. Neitaði Eggert enn aö
kveöa upp úr um afstööu sina.
Þegar Helgarpósturinn spuröi Ólaf
Ragnar hvaö hann heföi fyrir sér þegar
hann lýsti yfir stuðningi Eggerts svaraði
hann þvi til aö hann heföi aöeins verið aö
greina frá þvi sem fram heföi komiö i máli
Sjálfstæöismannanna sem sitja i stjórninni.
Þeir heföu lýst þessu yfir á fundum meö
samstarfsflokkunum.
En á þriöjudaginn neitar Gunnar Thor-
oddsen aö staöfesta þetta i samtali viö DV.
,,Um þetta vil ég aöeins segja, aö ekki er
hægt að gera ráö fyrir stuðningi Eggerts
Haukdal, eöa neins annars þingmanns
fyrirfram viö aögeröir sem ekki hefur veriö
Helmut Schmidt (t.v.) og George Shultz
koma til Kaliforniu á leiðinni I útilegu i
sumarbúöum Bóhemaklúbbsins.
Schmidt notar ferð í útilegu til
að seg/a Reagan til syndanna
bandamanna þeirra i Vestur-Evrópu. En
þar kemur fleira til, svo margt,að talað er
fullum fetum um hættu á viðskiptastriði
milli Bandarikjanna og Vestur-Evrópu.
Shultz utanrikisráðherra fær nú það
verkefni að reyna að greiða úr málinu fyrir
Bandarikjanna hönd. Útileguna með Bó-
hemaklúbbnum innan um risafururnar
notaði hann til að hefja það verk, meö þvi
að bjóða þangað meö sér reynslurikasta og
áhrifamesta leiötoga Vestur-Evrópurikja
nú um stundir, Helmut Schmidt, kanslara
Vestur-Þýskalands.
Schmidt og Shultz eru fornvinir, frá þvi
báðir voru fjármálaráðherrar landa sinna
fyrir tæpum áratug. Samband þeirra er ein
af ástæðunum til aö ekki þykir enn örvænt
um að unnt reynist að koma sambandi
Vestur-Evrópu og Bandarikjanna aftur f
skaplegt horf el tir uslann sem reynsluleysi,
þekkingarskortur og einsýn, bandarisk
þjóðremba af hálfú Reagans og nánustu
samstarfsmanna hans i Hvita húsinu hefur
valdið.
Eitt af þvi sem óvinir Haigs i hópi Kali-
foniumanna i Hvita húsinu notuðu til að
gera honum óvært i embætti utanrikisráð-
herra, var að koma þvi inn hjá Reagan að
undirmaðurinn væri að reyna að taka af
honum ráöin i utanrikismálum, eða að
minnsta kosti láta lita svo út að það væri
hann sem markaði stefnuna, og settu það i
samband við alkunna eftirsókn Haigs eftir
forsetaembættinu sjálfu. Shultz má þvi
vera ljóst, að þvi aðeins nær hann áhrifum
á stefnumótun, aö hann veki ekki tor-
tryggni gamla leikarans um að meðleikar-
inn sé vis til aðstela frá honum senunni.
Enginn er til frásagnar af þvi sem vinun-
frá gengiö,” sagöi forsætisráöherra. Sam-
ráðherrar Gunnars og flokksbræður, þeir
Friöjón Þóröarsonog Pálmi Jónsson, sögöu
I viötali viö Helgarpóstinn aö Ólafur
Ragnar heföi ekkert umboö til aö hafa neitt
eftir þeim. „Hann getur ekki haft neitt eftir
mér þvi ég hef ekki talað við hann i fleiri
mánuöi,” sagöi Friöjón.
Ragnar Arnalds fjármálaráöherra vildi
sem minnst um það tala hvort hann heföi
tryggingu fyrir stuöningi Eggerts eður ei.
„Ég á raunar ekki von á aö hann segi
afdráttarlaust já eða nei. Hann mun eflaust
segja að hann vilji styöja öll góö mál. Þaö
er allt óljóst i þessu dæmi og veröur áfram.
Ef einhverjar efnahagsaðgerðir ná ekki
fram aö ganga nær það ekki lengra, þá
veröur aö leita annarra leiöa,” sagöi
hann.
Og enn þegir Eggert. „Ég vil ekkert
segja, málin hljóta aö skýrast á allra næstu
dögum,” var svarið þegar Helgarpósturinn
ræddi viö harn.
Ámeðan sitja ráðherrar langa fundi og
stranga og reyna að komast aö samkomu-
lagi um efnahagsaðgeröir sem enginn veit
hvort þingmeirihluti er fyrir. En skiptir þaö
nokkru máli? Getur stjórnin ekki einfald-
lega sett bráöabirgöalög?
Nei, svo einfalt er máliö ekki. „Það er
starfsvenja hér á landi aö ekki séu gefin út
bráðabirgöalög nema meirihluti sé örugg-
lega að baki þeim i báðum deildum
Alþingis,” sagöi ólafur Ragnar. „Það er i
verkahring þingforseta og forseta
lýöveldisins aö ganga úr skugga um að svo
sé. Um áramótin 1980—1981 gengu þeir Geir
Hallgrimsson og Kjartan Jóhannsson á
fund forseta og þingforseta og báöu þá aö
ganga úr skugga um hvort meirihluti væri
að baki bráðabirgðalaga sem þá var verið
aö setja.”
En sirkusinn heldur áfram og alltaf
veröa einhverjar umræður á áhorfenda-
pöllunum. Þar magnast nú ýmsar
kenningar, misjafnlega spaklegar eins og
gengur. Ein er á þá leið að sá hluti Sjálf-
stæöisflokksins sem er i stjórnarandstööu
hafi gert samning viö Eggert Haukdal um
þaö aö hann gengi út úr stjórnarsam-
______________________uóstuririri
starfinu. 1 staðinn fengi hann að halda þing-
sætinu og forstjórastööunni i Fram-
kvæmdastofnun.
„Nei, svona gerast hlutirnir ekki i Sjálf-
stæðisflokknum,” sagöi Geir Hallgrimsson
flokksformaöur þegar Helgarpósturinn bar
þetta undir hann. „Viö gerum enga svona
samninga heldur fara menn eftir sinni
sannfæringu og skoöunum. Viö höfum átt
samvinnu við Eggert, enda er hann i okkar
þingflokki, og okkur virðist hann eiga sifellt
meiri samleið með okkur.”
„Ég visa öllum kenningum um aö ég
standi I einhverri sölumennsku til föður-
húsanna. Þar tala menn úr miklu stærri
glerhúsum en ég,” var svar Eggerts Hauk-
dal.
Alþýðubandalagsmaöur sem Helgarpóst-
urinn ræddi viö kvaöst hins vegar hafa það
eftir traustum heimildum innan Sjálf-
stæöisflokksins að svona samningur sé frá-
genginn, svo þarna stendur fyllyröing gegn
fullyrðingu.
Önnur kenning er sú aö stjórnin þurfi
ekki aö hafá miklar áhyggjur af Eggert
Haukdal. Hvort sem hann styðji stjórnina
eða ekki, þá hafi stjórnarandstaðan engan
áhuga á að fella stjórnina núna. „Hvorki
Sjálfstæðisflokkur né Alþýöuflokkur hafa
mikinn áhuga á kosningum núna. Sjálf-
stæðisflokkurinn á svo margt óuppgert og
Alþýöuflokkurinn vill leyfa stjórninni að
sökicva dýpra i feniö áður en kosiö veröur,”
sagði einn stuöningsmaöur stjórnarinnar.
Þessu visa stjórnarandstæðingar lika á
bug. „Sjálfstæðisflokkurinn er reiðubúinn
til kosninga hvenær sem er,” sagöi Geir.
„Þaö verður ekki breytt um stjórnarstefnu
nema að afstöönum kosningum, en á þvi er
brýn nauðsyn.”
Svona fljúga kenningarnar um áhorf-
endapallana á meöan beðið er næsta
atriðis. Trúöarnir skemmta fólki meöan
linudansararnir búa sig undir aö þræða
vandrataöan meöalveg efnahagsmálanna
næstu þrjá mánuöina eöa svo. Hvort viö
fáum þá aö sjá nýjar jafnvægiskúnstir eða
hlé til aö kaupa poppkorn áöur en sterki
maðurinn stigur fram á sviöiö, skal ósagt
látiö.
VFIRSVISI
um Shultz og Schmidt fór á milli i útileg-
unni, en i frásögnum bandariskra blaða af
boði utanrikisráðherrans til þýska kanslar-
ans var þvi komiö rækilega á framfæri að
Bóhemaklúbburinn bannaði stranglega að
félagar tækju með sér viöfangsefniúr starfi
sinu i sumarbúðirnar og létu þau trufla sig
frá einföldu lífi i skauti náttúrunnar.
H
iins vegar liggur ljóst fyrir, hvað
Helmut Schmidt álitur um samskipti
Bandarikjanna og Vestur-Evrópu eftir það
sem á hefur gengið frá þvi æöstu menn iön-
rikja skildu eftir fund sinn i Versölum i
sumar og eftir fund æðstu manna NATÓ i
Bonn. Þýski kanslarinn hélt tvær opinberar
tölur i Bandarikjaferð sinni, aöra i San
Francisco og hina i Houston, og þar leitað-
ist hann við aö gera Bandarikjamönnum
grein fyrir hvað i húfi er, veröi ekki breyt-
ing á framkomu stjórnarinnar i Washing-
ton gagnvart bandamönnum sinum i
Evrópu.
Schmidt kanslari gerir greinarmun á
tveim meginviöfangseínum i samskiptum
Bandarikjanna og evrópskra bandamanna
þeirra. Annaö er hversu greiða má úr þeim
viðsjám sem risið hafa i sambúð austurs og
vesturs. Það er ekki von um verulegan
árangur, meöan Sovétstjórnin gerir sér
vonir um aö geta notaö innbyröis hags-
munaárekstra og skoöanamun i NATÓ til
aö kljúfa bandalagiö, skilja Vestur-Evrópu
frá Norður-Ameriku.
Schmidt fjallaði i þessu sambandi um
deiluna um gasleiðsluna frá Siberiu til
Vestur-Evrópu en ekki á þann hátt að hann
itrekaði margsagöa hluti um efnisatriði
málsins. ístaöinn brýndi hann fyrir Banda-
rikjamönnum, að þeir yrðu að gera sér ljóst
aö Evrópurikin beygöu sig ekki fyrir skip-
unum frá Washington. Samráð og gagn-
kvæmt tillit til mismunandi sjónarmiða og
hagsmuna yrðu aö rikja, ætti bandalag að
bera nafn meörentu.
H
litt atriðiö sem Schmidt lagði á megin-
áherslu er hiö alvarlega ástand i heimsvið-
skiptum, sem snúast kann i harða kreppu
eftir
Magnús Torfa Olafsson
haldi áfram aö halla undan fæti. Þar benti
hann Bandarikjamönnum einnig á að þeir
bæruhöfuðábyrgð ekki sist vegna hlutverks
dollarans I alþjóðaviðskiptum og færu þeir
aðeins eftir þröngum eiginhagsmunum eða
eltu óreyndar kenningar i trú á einhverja
allra meina bót i efnahagsmálum, væri
voðinn vis.
„Nú er sist ástæða til að righalda i nýjar
kenningar eða hugmyndafræði,” sagði
Schmidt i San Francisco. „Það er blekking
að láta sem greiðsluhalli i rikisfjármálum
sem kenna má viö Keynes-stefnu i risa-
stærð, sé framboðshagfræði.”
Með þessu lýsir Schmidt vantrausti á
efnahagsstefnu Reagans, og þar er hann á
sama báti og þorri bandariskra hagfræð-
ingaog kaupsýslumanna. Havaxtastefnan i
Bandarikjunum felur það i rauninni i sér,
að greiðsluhalli bandariska rikissjó.ðsins sé
fjarmagnaður á kostnað annarra rikja,
einkum rikja Vestur-Evrópu, með þvi að
draga frá þeim fjármagn i stórum stil með
vaxtamun. Þar með er Evrópurikjum eins
og Vestur-Þýskalandi og Frakklandi gert
ómögulegt aðfjármagna þensluaðgerðir til
að vinna gegn atvinnuleysi. Með þvi er frí-
verslun og tilveru alþjóölegs fjármagns-
markaðar stefnt i hættu.
HJpplnif fjármálaöngþveitis i Banda-
rikjunum og alþjóðlegrar verðbólguþróun-
ar má rekja til þess aö þegar Lyndon John-
son og stjórn hans ákváðu aö fjármagna
striðið i Vietnam á kostnað viðskiptalanda
Bandarikjanna, með því að neita að inn-
leysa dollarana sem þá streymdu út á pen-
ingamarkaðinn vegna greiðsluhalla
Bandarikjanna. Þá myndaðist Evrópudoll-
arafúlgan, sem varð undirrót umframeftir-
spurnar og verðskrúl'u. Nixon bætti svo
gráu ofan á svart með þvi að sleppa gull-
verði lausu eftir að önnur riki höfðu áratug-
um saman verið fullvissuð um að gjald-
eyrissjóöur i dollurum væri jafngildur gulli.
Eftir þessa reynslu er engin von til aö
Evrópuriki fáist til að treysta hagvisku
Reagans i blindni.