Helgarpósturinn - 27.08.1982, Blaðsíða 3

íjiSsturinrL Föstudagur 27. ágúst
3
Helgai----------
pósturinn
Blað um þjóðmál, listir og
menningarmál.
Ritstjórar:
Árni Þórarinsson og Björn
Vignir Sigurpálsson
Ritstjórnarf ulltróí:
Guðjón Arngrímsson
Blaðamenn:
Guðlaugur Bergmundsson,
Gunnar Gunnarsson, ómar
Valdimarsson, Þorgrimur
Gestsson og Þröstur Haralds-
son.
Utlit:
Kristinn G. Harðarson
Ljósmyndir:
Jim Smart
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Birgir Sigurðsson, Heimir
Pálsson, Hrafn Gunnlaugsson,
Jón Baldvin Hannibalsson,
Jónas Jónasson, Magnea J.
Matthíasdóttir, Sigriður Hall-
dórsdóttir, Sigurður A. Magn-
ússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, Gunnlaugur
Ástgeirsson, Jón Viðar Jóns-
son, Sigurður Svavarsson
(bókmenntir & leiklist), Árni
Björnsson (tónlist), Sólrún B.
Jensdóttir (bókmenntir &
sagnfræði), Halldór Björn
Runólfsson (myndlist & klass-
ískar hljómplötur), Gunnlaug-
ur Sigfússon (popptónlist),
Vernharður Linnet (jazz).
Arni Þórarinsson, Björn Vign-
ir Sigurpálsson, Guðjón Arn-
grímsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Jón Axel Egilsson
(kvikmyndir), Þröstur Har-
aldsson (f jölmiðlun).
Erlend málefni:
Magnús Torf i Ólafsson
Visindi og tækni:
Dr. Þór Jakobsson
Skák:
Guðmundur Arnlaugsson
Spil:
Friðrik Dungal
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir
Stuðarinn:
Jóhanna Þórhallsdóttir
Landspóstar:
Finnbogi Hermannsson, Isa-
firði, Reynir Antonsson, Akur-
eyri, Arndis Þorvaldsdóttir,
Egilsstöðum, Sigurgeir Jóns-
son, Vestmannaeyjum,
Utanlandspóstar:
Erla Sigurðardóttir, Dan-
mörku, Inga Dóra Björnsdótt-
ir, Bandaríkjunum, Helgi Skúli
Kjartansson, Bretlandi.
Utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir.
Innheimta: Guðmundur Jó-
hannesson
Dreifing: Sigurður Steinars-
son
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir
Ritstjórn og auglýsingar eru
aðSíðumúla 11, Reykjavík.
Simi: 81866.
Afgreiðsla og skrif stofa eru að
Hverfisgötu 8-10. Símar 81866,
81741 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftarverð á mánuði er kr.
60. Lausasöluverð kr.15.
1982
Á planinu heima
Skvldi ekki reka að því, að
íslenskur rithöfundur sendi frá sér
bók um æsku sína og uppvaxtarár
undir heitinu „A planinu heima“?
Því fer að minnstakosti fækkandi
æSkufólkinu sem býr við þesskonar
skilyrði í uppvextinum að geta
skrifað um túnið heima.
Að sjálfsögðu á þetta við um
börn og unglinga sem nú eru að
alast upp í Reykjavík og næsta ná-
grenni. I Helgarpóstinum í dag
kemur fram í samtali við Eirík
Helgason hjá Ráðningastofu land-
búnaðarins, að þeim fari fækkandi
Reykjavíkurunglingunum sem
komast í sveitavinnu, en talsvcrt
mikil ásókn sé hinsvegar í að kom-
ast í slíka vinnu og færri komist að
en vilji.
Okkur hættir til að líta á Hallær-
isplanið sem „eðlilegt“ umhverfi
Reykjavíkurunglinga og ganga út-
frá því sem vísu að þeim fylgi hið
svonefnda unglingavandamál. Jón
Ulfarsson bóndi á Eyri við Fá-
skrúðsfjörð er á öðru máli. I mörg
ár hefur hann haft unglinga úr
Reykjavík í vinnu og í samtali við
Helgarpóstinn segir hann, að sér
virðist sem úrvalið af þjóðinni sé
komið til Reykjavíkur.
En þróunin heldur sínu striki og
stöðugt færri Reykvíkingar fá tæki-
færi til að komast í kynni við sveita-
lífið og hin hefðbundnu glímutök
við móður náttúru. Flestir verða að
láta sér nægja að kynnast landinu í
gegnum bílrúður á flcygiferð um
rykuga þjóðvegina. Það er þó
kannski til bóta, að útsýnið úr bíl-
unum fer stöðugt skánandi með
batnandi vegakerfi!
Þróuninni í áttina til þess sem
tíðkast annarsstaðar á Vestur-
löndum verður varla snúið við.
íbúum þéttbýlisins fjölgar og
bændum fækkar, auk þess sem
stöðugt þarf minna vinnuafl við
landbúnaðinn vegna aukinnar vél-
væðingar. IJilið milli borgarfólks-
ins og svcitafólksins breikkar sí-
fellt.
En það eru til ráð við öllu. Út um
allt land cru eyðijarðir sem cnginn
nýtir. Jarðir sein ein eða tvær
manneskjur sáu sér ckki fært að
byggja lengur, cn bjóða upp á ýmsa
möguleika taki fleiri höndum
saman. Helgarpósturinn gerir það
að tillögu sinni að framtakssamt
fólk taki sig til og nýti einhvcrjar af
þcssum jörðum til að skapa þar
unglingum af malbikinu færi á að
stunda nytsöm þjóðþrifastörf.
Mögulcikarnir eru margir.
Hcfðbundinn búskapur, sjósókn,
silungsveiði og -ræktun, jafnvel
fcrðamannaþjónusta, svo eitthvað
sé nefnt.
En aðalatriðið er það, að hvert
sumar mæla þúsundir ungmcnna
malbikaðar götur Reykjavíkur og
fá ekki útrás fyrir athafnaþrá sína
öðruvísi en á þann hátt, að upp
sprettur „unglingavandamál“. En
þessi „hallærisplanskynslóð“ cr síst
dugminni en fyrri kynslóðir. Hún
þarf bara tækifæri til aðsýna hvað í
henni býr.
Það cr öllum til góðs að skapa
tengsl Reykjavíkuræskunnar við
svcitamcnningu okkar, eða það
scm er eftir af henni. Unga fólkið í
Reykjavík þarf að fá tækifæri til að
komast af „planinu heima“ á „túnið
hcima“.
í kviksyndi
barna-
uppeldisins
Ég er alltaf að reka mig
betur og betur á hvað erfitt
er að vera uppalandi nú á
þessum siðustu og verstu.
Ástæðan er ekki beinlinis
sú að krakkar séu erfiðari
núna en fyrr á öldum,
fremur að yfir dynja nýjar
og spennandi upplýsingar
dag frá degi um hið við-
miklum tima með börn-
unum — eöa of litlum?
Skortir þau umhyggju —
eða er ég að gera þau of háð
mér? Hvar er hinn gullni
meðalvegur?
Eða þá leikföngin. Það
er ekki tekið út með sæld-
inni að velja leikföng handa
hrinoboróiö
I dag skrlfar: Magnea J. Matthiasdóttir
kvæma sálarlif barna og
allar þær gryfjur sem þarf
að varast. Nútimauppeldi
minnir stundum á linudans
yfir kviksyndi i niöaþoku
með bundið fyrir augun,
annan fótinn haltan og
hendurnar i belgvettl-
ingum. Rétt þegar maður
heldur að maður sé að
komast yfir kemur i ljós aö
linan er slitin.
Sektarkenndin er óbæri-
leg. Getur verið að ég hafi
valið vitlaust að skilja?
bað vita allir, að einhver
prósentutala barna ein-
stæðra foreldra leggur á
glæpabrautina (hvernig er
það annars i samanburði
við börn foreldra i sam-
búö?) — en svo hefur þaö
afturóbætanleg áhrif á litlu
sakleysingjana að alast
upp á heimili þar sem mis-
sætti er milli foreldra.
Dagheimili eru sjálfsagður
réttur allra barna og
þroskar félagsvitund
þeirra — en svo verða
stofnanabörn aftur á móti
svo firrt. Eyði ég of
barni og hefst strax hjá
vöggubörnunum. Ýludýr til
að mynda: hafið þið, les-
endur góðir, gert ykkur
grein fyrir þvi að ýludýr
kveikja kvalalosta hjá
litlum börnum og ýta undir
tilhneigingu til að mis-
þyrma dýrum? Ekki það:
liggur i augum uppi.
Börnin fá gúmmidýr i
hendurnar, kreista, dýrið
vælir. Börnin fá kött (eða
hund eða fugl eða
hvaðsemer) i hendurnar ...
Þið trúið þessu ekki?
Niðurstaða sænskra barna-
sálfræðinga. Eða Andrés
önd. Lesið nokkur blöö og
þið sjáið sjálf að hug-
myndafræðin er stórlega
brengluð og sú lesning
miðarekki aðneinu ööru en
gefa barni ranghugmyndir
um f jölskyldulif, þjóð-
félagsuppbyggingu, félags-
leg vandamál afbrota-
manna og ótal annaö sem
ég man ekki að teija i
svipinn. Við skulum ekki
nefna ævintýri, þaö eru
allir meðvitaðir foreldrar
löngu hættir. að segja
börnum sinum ævintýri —
ef þau langar i hryllings-
sögur geta þau sem best
lesið blaðafréttir eöa horft
á sjónvarpið.
Sem betur fer erum við
ekki algerlega yfirgefin á
linunni okkar yfir kvik-
syndinu. Þaöeru einhverjir
i þokunni sem senda okkur
við og viö kveðju gegnum
lúður og lofa að taka á móti
okkur hinum megin. Skóla-
kerfið bjargar þvi sem
bjargað verður eftir að viö
erum búin að klúðra öllu
sálarlifi blessaðra sakleys-
ingjanna. Blessaö grunn-
skólakerfið þar sem allir
eru jafnir og allir blómstra,
meðalgreindin blivur og
sérkennsla fáanleg fyrir
krakka undir þeim staðli en
auðvitað engin fyrir aum-
ingjana ofan viö hann. Það
á ekki að ala upp nein olur-
menni — hugsið ykkur
félagslegu afleiðingarnar
af sliku —■ hins vegar ýta
undir frumkvæði, imynd-
unarafl, sköpunargáfu og
annað slikt með öllum
skemmtilegu l-X-2
æíingunum og Setjið inn-
orðið-sem - vantar. Svo
koma til sálfræðingar og
félagsfræðingar til að
hjálpa öllum vesalings
börnunum sem „eiga við
erfiðleika að striða á
heimilunum” og „erfitt
meðaðaölagast” — sem að
sjálfsögðu er mestan part
foreldrunum að kenna,
þeim röktu óþokkum, sem
hafa ausið yfir börnin sin
ýludúkkum, Andrési önd,
ævintýrum og videói.
Það er dapurlegt að
þurfa að horfast i augu við
staðreyndina. Við getum
ekki unnið, erum dæmd til
að tapa. Litlu bjarteygðu
börnin okkar enda eflaust
öll sem kvalasjúkir kyn-
ferðisafbrotamenn, stút-
fullir af ranghugmyndum
um þjóðfélagiö, mannleg
samskipti, lifið og til-
verunayfirleittog sjálfsagt
ýmislegt fleira sem á eftir
að koma fram i spennandi
nýjum rannsóknum barna-
sálfræðinga. Og það er allt
okkur að kenna.
Eg veit það ekki.
Persónulega finnst mér
börnin min tvö ágætlega
heppnaðir einstaklingar,
án þess þó að ég ætli mér
nokkurn hlut þar i. Þaö er
eflaust einhverjum sér-
fræðingum að þakka, ef
eitthvað er. Hitt er svo
annað mál að mér finnst
bráðvanta Foreldra-
verndarfélag (sbr. Barna-
verndarnefnd) eða kannski
eitthvað i likingu við AA,
þar sem foreldrar geta
fengið siðferðilegan styrk
þegar mikið liggur við og
sektarkenndin er alveg að
buga þá. Þó ótrúlegt megi
virðast eru foreldrar lika
mannlegir og gera eflaust
þaö sem þeir halda að sé
börnunum sinum fyrir
bestu.
Einhverra hluta vegna
dettur mér i hug nokkuð
sem ég heyrði einu sinni:
„Ég fæddist i fátækra-
hverfi i London meöan hin
skemmtanasjúka móðir
min stundaði svallveislur i
Paris.”